Dünya Sağlık Örgütü, ülkeleri alkol ve şekerle tatlandırılmış içecekler üzerindeki vergileri artırmaya çağırıyor
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 5 Aralık 2023 tarihinde alkol ve şekerle tatlandırılmış içecekler gibi sağlıksız ürünlere uygulanan düşük küresel vergi oranını gösteren yeni veriler yayınlamıştır. Bulgular, ülkelerin çoğunun daha sağlıklı davranışları teşvik etmek için vergi politikalarını kullanmadığını göstermektedir. DSÖ, ülkeleri desteklemeye yardımcı olmak için ayrıca Alkol Vergisi Politikası ve İdaresi Hakkında Bir Teknik El Kitabı da yayınlamıştır.
DSÖ daha önce de Sigara Vergisi Politikası ve İdaresi Hakkında Bir Teknik El Kitabı ve Şekerle Tatlandırılmış İçecekler Vergisi Politikası ve İdaresi Hakkında Bir Teknik El Kitabı yayınlamıştı.
Dünya Sağlık Örgütünden yapılan açıklamaya göre; küresel olarak her yıl 2,6 milyon insan alkol almaktan ve 8 milyondan fazla insan sağlıksız beslenmeden ölmekte olup alkol ve şekerle tatlandırılmış içeceklere vergi uygulamak bu ölümleri azaltacaktır.
Şekerle tatlandırılmış içecekleri vergilendiren tüm ülkelerin yarısı, DSÖ tarafından önerilmemekle birlikte suyu da vergilendirmektedir. Her ne kadar 108 ülke şekerle tatlandırılmış bazı içecekleri vergilendiriyor olsa da, küresel olarak, ortalama özel tüketim vergisi, gazlı içeceklerin fiyatının sadece %6,6'sını oluşturmaktadır.
En az 148 ülke, ulusal düzeyde alkollü içeceklere özel tüketim vergisi uygulamaktadır. Bununla birlikte, şarap, çoğu Avrupa Bölgesi'nde olmak üzere, en az 22 ülkede özel tüketim vergisinden istisna edilmiştir.
Küresel olarak, en çok satılan bira markasının fiyatındaki ortalama özel tüketim vergisinin payı %17,2'dir. En çok satılan damıtılmış alkollü içki türünün en çok satılan markası için ise %26,5'tir.
2017 yılında yapılan bir araştırma, alkol fiyatlarını %50 artıran vergilerin 50 yılda 21 milyondan fazla ölümün önlenmesine yardımcı olacağını ve yaklaşık 17 trilyon ABD doları ek gelir yaratabileceğini göstermektedir. Bu, dünyanın en büyük sekiz ekonomisinin bir yıldaki toplam bütçe gelirine eşdeğerdir.
Dünya Sağlık Örgütü Sağlığın Teşviki Direktörü Dr. Rűdiger Krech; "Sağlıksız ürünlerin vergilendirilmesi daha sağlıklı popülasyonlar yaratır. Bunun toplum genelinde olumlu bir dalgalanma etkisi vardır - daha az hastalık ve zayıflama ile hükümetlerin kamu hizmetleri sunması için kaynak. Alkol söz konusu olduğunda, vergiler ayrıca şiddeti ve trafik kazalarını önlemeye yardımcı olur" demektedir.
Tüketimi azaltmak için 2017'de alkol vergisini artıran Litvanya gibi ülkeler, alkole bağlı hastalıklardan kaynaklanan ölümleri azaltmıştır. Litvanya’da, 2016'da 234 milyon avro olan alkol vergisi geliri 2018'de 323 milyon avroya çıkmış ve alkole bağlı ölümler de 2016'da 100.000 kişi başına 23,4'ten 2018'de 100.000 kişi başına 18,1'e düşmüştür.
Araştırmalar, alkol ile şekerle tatlandırılmış içeceklerin vergilendirilmesinin bu ürünlerin kullanımını azaltmaya yardımcı olduğunu ve şirketlere daha sağlıklı ürünler üretmeleri için bir neden verdiğini göstermektedir. Bu ürünler üzerindeki vergi aynı zamanda, yaralanmaların ve kanser, diyabet ve kalp hastalıkları gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesine yardımcı olmaktadır.
DSÖ ve Bloomberg Hayırseverlik ile işbirliği içinde yürütülen yakın tarihli bir Gallup Anketi, tüm ülkelerde ankete katılan kişilerin çoğunluğunun alkol ile şekerle tatlandırılmış içecekler gibi sağlıksız ürünler üzerindeki vergilerin artırılmasını desteklediğini ortaya koymuştur.
DSÖ, tüketim vergisinin tüm şekerle tatlandırılmış içeceklere ve alkollü içeceklere uygulanmasını önermektedir.
İlgili olarak daha önce yine Vergialgı’da yayınlanan yazımıza bakılabilir.
