Anayasa Mahkemesi 2020 ve 2021 yılı Bütçe Kanunlarının bazı hükümlerini iptal etti
Anayasa Mahkemesi 8 Ağustos 2022 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan kararlarla 2020 ve 2021 yılı Bütçe Kanunlarının bazı hükümlerini iptal etmiştir.[1]
Kararla, 2020 yılına ilişkin olarak iptali istenen 8 hükmün 5'i, 2021 yılına ilişkin olarak ise 7 hükmün 5'i iptal edilmiştir.
Yazımızın amacı Anayasa Mahkemesinin verdiği ret veya iptal kararlarını tartışmak değildir. Dikkat çekmek istediğimiz husus kararların tarihidir. Kararların her ikisi de 24 Şubat 2022 tarihlidir.
Malum olduğu üzere bütçe kanunları, ilgili olduğu yılda uygulandıktan sonra geçerliliği sona eren kanunlardır. Dolayısıyla bunlara ilişkin olarak verilecek iptal kararları, bütçe kanununun ilgili olduğu yıl geçtikten sonra verildiği takdirde ya tamamen etkisiz kalmakta ya da ancak sonraki yıllar bütçe kanunu tekliflerinin hazırlanması sırasında dikkate alınmaları nedeniyle ve dolaylı olarak bir etki gösterebilmektedir.
25 Ocak 2022 tarihinde yine Vergialgı'da yayınlanan "Bütçe Kanunlarının Anayasal denetiminde süre sorunu" başlıklı yazımızda, Cumhuriyet Halk Partisi Grup Başkanvekilleri tarafından 19 Ocak 2022 tarihinde TBMM Başkanlığına verilen ve "Bütçe kanunlarının iptaline ilişkin olarak yapılan başvuruların Anayasa Mahkemesi tarafından en geç 60 gün içinde sonuçlandırılmasına" yönelik bir değişiklik öneren kanun teklifine yer vermiştik.[2]
Teklifin gerekçesinde yer alan ve Anayasa Mahkemesi tarafından bütçe kanunlarına ilişkin olarak son yıllarda verilen kararlara ilişkin tablonun güncellenmiş hali aşağıdadır.
| Bütçe Kanununun Yılı | Anayasa Mahkemesi Karar No ve Resmi Gazete Tarihi | Bütçe Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Anayasa Mahkemesinin Kararına Kadar Geçen Süre |
| 2021 | 2022/19 - 24/2/2022 | 419 gün |
| 2020 | 2022/18 - 24/2/2022 | 785 gün |
| 2019 | 2020/50 - 24/3/2021 | 813 gün |
| 2018 | 2020/49 - 24/3/2021 | 1.178 gün |
| 2017 | 2018/12 - 06/04/2018 | 460 gün |
| 2016 | 2018/10 - 06/04/2018 | 826 gün |
| 2015 | 2016/47 – 22/09/2016 | 630 gün |
Görüldüğü üzere Anayasa Mahkemesi son altı yıla ilişkin kararlarını hep ikişer yılı birlikte görüşerek vermiş ve hiçbirini de ilgili yıl bütçe kanunu yürürlükteyken vermemiştir. Karar verme süresi en az 419 gün en fazla ise 1.178 gün olmuştur.
2020 ve 2021 yılı bütçe kanunlarına ilişkin kararlar ile 2022 yılı bütçe kanunu birlikte incelendiğinde iptal edilen üç hükmün tamamen aynı şekilde 2022 yılı bütçe kanununda da yer aldığı görülmektedir.
Bu hükümler şunlardır:
- 2022 yılı bütçe kanununun 13. maddesinin birinci fıkrası,
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Bütçesi E-Cetvelinin "(06) Sermaye Giderleri" Başlıklı Açıklamasındaki "Türkiye Büyük Millet Meclisinde edinilecek taşıtların cinsi ve fiyatı TBMM Başkanı tarafından belirlenir" İbaresi ve
- T-Cetveli'ndeki "Cinsi ve fiyatı Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenir." İbareleri ile Aynı Cetvelin "Not" Bölümünün (4) Numaralı Açıklaması "Cumhurbaşkanlığı ve TBMM tarafından edinilecek taşıtların cinsi ve fiyatı bu Kurumların üst yöneticileri tarafından belirlenir."
Dolayısıyla 2022 yılı bütçe kanununa ilişkin de hemen karar verilebilmesinin gayet olanaklı olduğu ortadadır. Keza yukarıda belirtilen üç hükme ilişkin kararların gerekçeleri ve karşı oy yazıları zaten hazır durumdadır[3]. Ancak Anayasa Mahkemesi bunu –henüz- tercih etmemiş ve 2022 yılı bütçe kanununa ilişkin başvuruyu da muhtemelen 2023 yılı bütçe kanununa ilişkin başvuru ile birlikte 2024 yılında görüşmek üzere bekletmektedir.
Anayasa Mahkemesinin yoğun bir iş yükü altında olduğu herkesin malumudur.
Ancak ne olursa Anayasa Mahkemesinin bir Bütçe Kanununa ilişkin başvuruyu ilgili yıl bitmeden karara bağlaması demokratik bir toplumun oluşması bakımından çok da yüksek olmayan bir beklenti olsa gerektir.
[1] 2020 Yılı Kararı: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/08/20220808-3.pdf, 2021 Yılı Kararı: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/08/20220808-4.pdf
[2]https://vergialgi.com/butce-kanunlarinin-anayasal-denetiminde-sure-sorunu
[3] CHP Grup Başkanvekili Engin Altay 12 Ağustos 2022 tarihinde yaptığı basın toplantısında 2022 yılı bütçe kanununa ilişkin olarak dört maddede başvuru yaptıklarını açıklamıştır. Buna göre iptal edilmesi gereken söz konusu üç hükmün yanında karar verilmesi gereken sadece bir hüküm bulunmaktadır.
