Yavuz AKBULAKGiriş: 16.05.2022 - 09:41Güncelleme:16.05.2022 - 10:05

1001OKUNMA

Alman hukukunda anonim şirketler ve imtiyazlı paylara ilişkin temel düzenlemeler

“Okumak gıdadır. Okuyan insanlık, bilen insanlıktır.”
Victor Marie Hugo (Fransız şair, yazar, düşünür; 1802-1885)

Giriş

Alman Paylı Şirketler Kanunu⁽¹⁾ (PŞK) 06 Eylül 1965 tarihli olup, Federal Yasalar Gazetesinde (Federal Law Gazette) yayımlanmış ve 2017 yılında da değişikliğe uğramıştır. Alman PŞK toplam 4 kitap ve 410 maddeden oluşmaktadır.

Alman Hukukundaki İmtiyazlı Paylara İlişkin Genel Hususlar

İmtiyazlı paylar, adi (ordinary) paylardan/hisse senetlerinden farklı olarak oy hakkı taşımayan bir hisse sınıfıdır. Bunun yerine, bir anonim şirketin kâr dağıtımı ve tasfiye gelirleri söz konusu olduğunda, imtiyazlı hisse senetleri genellikle adi hisse senetlerine göre önceliklidir. Bir anonim şirket, hem adi hem de imtiyazlı hisse ihraç edebilir; ancak, imtiyazlı payların muhasebeleştirilen toplam sermayedeki payı, adi hisselerin oranını aşamaz. Bir şirketin adi ve imtiyazlı payları borsada ayrı olarak işlem görür; imtiyazlı paylar, borsa koduna ‘3’ eklenerek belirlenir. Oy hakkı taşımadıkları için genellikle adi hisse senetlerinden daha düşük bir değerleme alırlar. Alman borsalarında imtiyazlı hisseler genellikle ‘Vorzüge’ (preferred shares; “Vorzugsaktien”) olarak anılırlar.

İmtiyazlı hisselere bağlı özel haklar, tipik olarak daha büyük bir temettü içerir [ki, imtiyazlı temettü (preferred dividend) olarak adlandırılır]. Ayrıca, imtiyazlı hisseler birikimli temettü (preferred cumulative) de içerebilir, yani geçen yıllardaki temettüler [herhangi bir nedenle ödenmeyen temettüler (dividends not paid)] sonraki yıllarda telafi edilebilir. Anonim şirket esas sözleşmesinde bu paylara tanınan özel imtiyazlara ilişkin düzenlemeler de yer alır. Belirli bir yıl için imtiyazlı temettüler geçerse veya tamamı ödenmezse, imtiyazlı hissedarlar, ödenmemiş temettüler tamamlanana kadar oy hakkına sahip olurlar. Bu durumda genel kurul oylamalarında imtiyazlı pay sahipleri de dikkate alınmalıdır.

Alman Paylı Şirketler Kanunu’nda Anonim Şirketler ve Özellikli Bazı Durumlar

1. Genel esaslar

PŞK’ya göre, anonim şirket (stock Corporation/aktiengesellschaft), kendi tüzel kişiliğine sahip bir şirkettir. Sadece şirketin varlıkları, yükümlülüklerinden dolayı şirketin alacaklılarına karşı sorumludur.

Anonim şirketin sermayesi, hisse senetlerine bölünmüştür. Sermayenin nominal tutarı Avro cinsinden belirtilmelidir. Asgari nominal sermaye tutarı (minimum nominal amount of the share capital) 50.000 (elli bin) Avrodur. Hisse senetleri (par-value shares) en az bir (1) Avro değerinde olmalıdır. Nominal değeri daha düşük olan hisse senetleri hükümsüzdür. Hisse senedi ihraççıları, ihraçtan kaynaklanan her türlü zarardan bu hisselerin sahiplerine karşı müşterek ve müteselsil borçlu olarak sorumludurlar. Ayrıca, hisse senetleri bölünemez (shares of stock shall be indivisible).

Hisse senetlerinin (geçici ilmühaberler/hisse senetleri; temporary share certificates) ihracından önce pay sahiplerine tahsis edilen pay katılma belgeleri için de yukarıdaki düzenlemeler uygulanır.

Anonim şirketin ticaret unvanı, Alman Ticaret Kanunu (HGB) uyarınca “Aktiengesellschaft” (anonim şirket) veya bu ibarenin genel olarak anlaşılabilir bir kısaltmasını içermek zorundadır.

Hisse senetleri, nominal tutarlarından veya nominal değersiz hisseye (no-par-value share) tahsis edilen sermayedeki paydan (asgari ihraç fiyatı) daha düşük bir fiyatla ihraç edilemez. Hisse senetleri daha yüksek fiyattan ihraç edilebilir.

Hisse senetleri, sahibine kârın dağıtımı ve şirket varlıkları ile ilgili olarak farklı haklar verebilir. Her hisse senedi oy hakkı verir. PŞK düzenlemelerine göre, imtiyazlı hisse senedi, oy hakkı olmaksızın da çıkarılabilir. Çoklu oy hakkı kullanılamaz.

2. Esas sözleşme

PŞK uyarınca, esas sözleşmeler (constitution of company) noter tarafından tescil edilmek suretiyle oluşturulmalıdır. Yetkili temsilciler ancak noter tasdikli vekâletnameleri varsa hareket edebilirler.

Kuruluş senedi aşağıdaki hususları düzenler:

1. Kurucular,
2. Nominal değerdeki paylar için nominal tutar; değeri olmayan hisseler için bunların sayısı, ihraç fiyatı ve eğer birkaç hisse türü varsa, her bir kurucunun alacağı hisse senedinin türleri,
3. Ödenen sermaye tutarı.

Esas sözleşme şunlar belirtilmelidir:

1. Şirketin ticari unvanı ve yeri,
2. İşletmenin amacı; özellikle, sınai ve ticari işletmelerde, üretilecek ve ticareti yapılacak ürün ve malların niteliğine ilişkin ayrıntılar,
3. Sermaye tutarı,
4. Sermayenin ya nominal değerli ya da nominal değeri olmayan paylara bölünmesi; nominal değerli paylar için nominal tutarları ve nominal tutardaki pay sayısı; değeri olmayan hisseler için pay sayıları, ayrıca, birkaç hisse türü varsa, hisse senedinin türü ve her bir türü oluşturan hisse senedi sayısı,
5. Hisse senetlerinin hamiline yazılı olup olmadığı,
6. Yönetim kurulunun sahip olacağı üye sayısı veya bu sayının oluşturulma esasları.

Ayrıca esas sözleşmede, şirketin ilan yoluyla yapılan yayınlarına uygulanacak şekil şartlarına ilişkin tespitlere de yer verilmesi zorunludur.

3. Sermaye bileşenleri

Sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı, asgari ihraç fiyatının en az dörtte birini oluşturmalıdır. Ayni sermaye katkıları eksiksiz olarak yapılmalıdır. Ayni sermaye katkısının (contributions in kind) şirkete bir varlığın devri yükümlülüğünü içermesi halinde, bu katkının şirketin Ticaret Siciline (Commercial Register) tescil edilmesinden itibaren beş (5) yıl içinde yapılması mümkün olmalıdır. Bu katkının değeri, asgari ihraç fiyatına ve hisse senetlerinin asgari ihraç fiyatından daha yüksek bir fiyata ihraç edilmesi durumunda ek tutara karşılık gelmelidir.

Hisse senetlerinin tamamının tek bir hissedara (single-member company) veya şirket dışındaki bir hissedara ait olduğu durumlarda, tek hissedarın ikametgâhı, adı ve soyadı, doğum tarihi ve yeri de belirtilerek Ticaret Siciline ilgili bir bildirim gecikmeksizin ibraz edilmelidir.

Aynı ön koşullara tabi olmak kaydıyla, hissedarlara eşit muamele edilir.

4. Yedek akçeler (reserves), kâr dağıtımı ve yedek akçelerin kullanılması

Yılsonu fazlasından diğer gelir yedeklerine ayrılmasına ancak genel kurulun onay vermesi ve yıllık hesapları oluşturması halinde esas sözleşmede hüküm varsa karar verilebilir. Yılsonu fazlasının en çok yarısı, esas sözleşmedeki düzenlemeye (statutory reserves) göre diğer gelir yedeklerine ayrılabilir. Bu kapsamda, kanuni yedek akçelere ayrılacak tutarlar ile devreden zararlar, yıllık kârdan peşin olarak indirilir.

Yıllık hesapların (annual accounts) onaylanması ve tesis edilmesi yönetim kuruluna ve denetim kuruluna aitse, yıllık kârın bir kısmı diğer gelir yedeklerine ayrılır, ancak bu o yıla ait kârın yarısından fazlasını aşamaz. Esas sözleşme, yönetim kuruluna ve denetim kuruluna, kârın daha büyük veya daha küçük bir kısmını yıl için tahsis etme yetkisi verebilir. Ancak, esas sözleşmeye, yönetim kurulu ve denetim kuruluna sermayenin yarısını veya yarısını aşacak şekilde kârın diğer gelir yedeklerine ayrılmasına yetki veren hüküm konulamaz.

Yönetim kurulu ve denetim kurulu, dönen ve duran varlıklara ait hesap kalemleri için yeniden değerlemelerden kaynaklanan özsermaye payını (share capital) diğer gelirlere ayırabilir. Bu yedeklerin tutarı bilançoda ayrıca raporlanır ve dipnotlarda da belirtilir.

Safi gelirin dağıtılmasına ilişkin kararda, genel kurul, dağıtılmayan kârlara ilave olarak pay ayırabileceği gibi, kârları da devredebilir. Ayrıca genel kurul, esas sözleşmenin kendisine yetki vermesi koşuluyla, burada belirtilenden farklı bir ödenek veya hissedarlar arasında dağıtım konusunda da karar verebilir.

PŞK veya esas sözleşme ile pay sahipleri arasında dağıtılması yasaklanmadıkça, genel kurul tarafından alınan bir kararla pay sahipleri, safi kâra hak kazanırlar. Alacak, genel kurul tarafından alınan kararı takip eden üçüncü iş günü muaccel olur. Genel kurul kararı veya esas sözleşme gereğince bir süre de verilebilir.

Öte yandan, esas sözleşmede öngörüldüğü takdirde, genel kurul ayni dağıtım yapılmasına da karar verebilir. Sözleşme, mali yıl sona erdikten sonra yönetim kuruluna, hissedarlara muhtemel net gelirden ara/avans temettü ödemesi yapma yetkisi tanıyabilir.

Yönetim kurulu, ancak sona eren hesap dönemi için düzenlenen ön hesapların o yıla ilişkin fazla vermesi durumunda ara temettü ödemesi yapabilir. Azami olarak, ara temettü ödemesi, kanunen veya esas sözleşmeye göre dağıtılmayan kârlara tahsis edilecek yıl için bu tutarlar düşüldükten sonra kalan tutarın yarısından oluşabilir. Ayrıca, ara temettü ödemesi, bir önceki yıla ait net kârın yarısını da aşamaz. Ayrıca, ara temettü ödemesi yapılması planlanıyorsa, bunun için denetim kurulunun muvafakati aranır.

Anonim şirket ortaklarının kâr payları, sermayedeki paylarına göre belirlenir. Sermayeye yapılan katkı paylarının tüm paylar için aynı oranda ödenmemiş olması durumunda, pay sahipleri dağıtıma uygun kârdan yaptıkları sermaye katkı paylarının %4’ünü (dördünü) avans olarak alırlar. Kazançların bu amaç için yeterli olmadığı durumlarda ise, miktar buna göre daha düşük bir orana göre belirlenir. Mali yıl içinde yapılan sermaye katkı payları da, yapıldıkları tarihten itibaren geçen süreye göre orantılı olarak (kıst) dikkate alınacaktır. Esas sözleşme, farklı bir kâr dağıtımı (distribution of profits) şekli de öngörebilir.

Kanuni yedek akçeler, Alman Ticaret Kanunu (HGB) uyarınca düzenlenecek yıllık bilanço üzerinden oluşturulur. Bir önceki yıldan devreden zararlardan mahsup edilen yıllık kârın yirmide biri (%5), kanuni yedek akçeler ve sermaye yedekleri (capital reserves) kalana kadar kanuni yedek akçelere ayrılır. Kanuni yedek akçeler, sermayenin onda birini veya sözleşmede belirtilen sermayenin daha büyük bir kısmını aşamaz, münhasıran aşağıdaki amaçlar için kullanılabilirler:

1. Bir önceki yıldan devreden kârlar tarafından karşılanmadığı ve diğer gelir yedeklerinin ters çevrilmesiyle mahsup edilemediği sürece, yıl için bir açığın mahsup edilmesinde,
2. Bir önceki yıldan devreden bir zararın, bu yıl için herhangi bir fazla tarafından karşılanmadığı ve diğer gelir yedeklerinin ters çevrilmesiyle mahsup edilemediği sürece mahsup edilmesinde.

Kanuni yedek akçeler ile sermaye yedekleri ise, sermayenin onda birini aşarsa veya sermayenin daha büyük bir kısmı sözleşmede belirtilirse, aşan miktar aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir:

1. Bir önceki yıldan devreden kârlar tarafından karşılanmadığı sürece, yıl için bir açığın mahsup edilmesinde,
2. Yıl için herhangi bir fazla tarafından karşılanmadığı sürece, önceki yıldan devreden bir zararın mahsup edilmesinde,
3. Şirket fonlarını kullanan bir sermaye artırımında.

1 ve 2 no.lu konulara, kârın dağıtılması amacıyla aynı zamanda dağıtılmayan kârların ters çevrilmesi halinde izin verilmez.

5. Temerrüde düşen hissedarların ihraç edilmesi (expulsion of defaulting stockholders)

Çağrılan tutarın (amount called; “apel”) ödemesini zamanında yapmayan hissedarlara, sürenin sona ermesinden sonra, hisse senetlerinin geri ödeneceği konusunda önceden uyarıda bulunulan bir hatırlatma ile bir ödemesiz süre belirlenebilir. Ek süre bildirimi, şirketin ticaret sicil kayıtlarında üç kez verilir. İlk bildirim, en az üç (3) ay, sonuncusu da ek sürenin bitiminden en az bir (1) ay önce yayınlanır. Bireysel bildirimlerin her biri arasında en az üç (3) haftalık bir süre geçmelidir. Hisse devrinin şirketin muvafakatine bağlı olduğu hallerde, tebligatları yayınlamak yerine, temerrüde düşen hissedarlara ayrı ayrı tek bir çağrı mektubu göndermek yeterlidir; bu kapsamda, çağrı mektubunun alınmasından itibaren en az bir (1) aylık bir ek süre verilmesi gerekir.

Yukarıdaki tedbirlere rağmen taahhütte bulunulan meblağ ile ödenen meblağları ödemeyen hissedarların elinde bulundurdukları hisse senetlerinin, şirketin ticaret sicili kayıtlarında ihtar edilmek suretiyle; hisse senetleri ve ödenen tutarlar şirket lehine hüküm ifade eder. Yayımlanan duyuru, kaybedilen hisse senetlerinin ayırt edici özellikleri ile birlikte listelenmesine yöneliktir.

Bu durumda, eski pay senetlerinin yerine yenileri çıkarılır; bunlar, yapılan kısmi ödemelerin yanı sıra, gecikmiş tutarı da gösterir. Şirketin bu tutarda veya daha sonra çağrılan tutarlarda ödeme yapmaması durumunda, ihraç edilen pay sahibi bu tutarlardan şirkete karşı sorumludur.

6. Nama yazılı paylar

Nama yazılı paylar/hisse senetleri (registered shares), hissedarın soyadı, doğum tarihi ve adresi ile hisse sayısı, sahip olunan veya hisse senedi numarası ve nominal değerli hisseler olması durumunda bunların tutarları da belirtilerek şirket pay defterine kaydedilir. Hissedar, burada belirtilen hususları şirkete vermekle yükümlüdür. Esas sözleşme, başka bir tarafa ait hisse senetlerinin bir hamil adına izin verilebilir şekilde girilmesi için hangi ön koşulların yerine getirilmesi gerektiğine dair daha fazla ayrıntı belirleyebilir. Nama yazılı paylar ciro yoluyla devredilebilir.

7. Anonim şirketlerin yönetimi

Yönetim kurulunun (management board) amacı, şirketin işlerini kendi sorumluluğunda yönetmektir. Yönetim kurulu bir veya birkaç kişiden oluşabilir. Sermayesi 3 milyon Avrodan fazla olan şirketlerde yönetim kurulu, esas sözleşmede bir (1) kişiden oluşması öngörülmedikçe, en az iki (2) kişiden oluşur. İnsan kaynakları ve sosyal yardım konularından sorumlu yönetim kurulu üyesinin (member of the board responsible for human resources and social welfare matters; “Arbeitsdirektor”) atanmasına ilişkin düzenlemeler bundan etkilenmezler.

Herhangi bir sınırlama olmaksızın münhasıran hukuki ehliyete sahip bir gerçek kişi yönetim kurulu üyesi olabilir. Yönetim kurulunun birkaç kişiden oluşması halinde, yönetim kurulunun tüm üyeleri, şirketin işlerini ancak müştereken yönetmeye yetkilidir. Yönetim kurulu esas sözleşmeyi veya iç tüzük hükümlerine aykırı olarak; ancak yönetim kurulunda görüş ayrılığı olması halinde, yönetim kurulu üyelerinden birinin veya birkaçının, üyelerinin çoğunluğunun görüşünü geçersiz kılan karar alabileceğini şart koşamazlar.

İçtüzük, içtüzük düzenlemesinin denetim kuruluna ait olduğunu öngörmedikçe veya denetim kurulu bu şekilde yönetim kurulu için usul kurallarını belirlemedikçe, yönetim kurulu kendi usul kurallarını kendisi belirleyebilir. Yönetim kurulu tarafından usule ilişkin alınan kararların oybirliği ile alınması zorunludur.

Şirket, yönetim kurulu üyelerine ancak denetim kurulunun aldığı bir karara istinaden borç/kredi verebilir. Bu karar, yalnızca belirli kredi işlemleri veya kredi türleri için alınabilir ve üç (3) aydan daha uzun süre önce alınamaz. Bu karar, krediye tahakkuk eden faizin ve geri ödenmesinin sağlanmasıdır. Yönetim kurulu üyelerinin hak ettikleri ücreti aşan tutarlarda avans çekmelerine, yani avans ücret çekmelerine izin verilmesi, kredi verilmesi hükmündedir. Aylık maaşı geçmeyen krediler için bu durum geçerli değildir.

Şirket, tam ticari vekâlet yetkisine sahip memurlarına (officer of the company vested with full commercial power of attorney; “Prokurist”) ve şirketi işlerinin her alanında ilzam etmeye yetkili acentelerine (agent empowered to bind the company in all aspects of its business; “Handlungsbevollmächtigte”) sadece denetim kurulunun onayı ile kredi verebilir. Bir hâkim şirket, ancak denetim kurulunun onayını aldıktan sonra, kontrol edilen şirketin aşağıdakilerden herhangi birine kredi verebilir:

1. Yasal temsilciler (legal representatives),
2. Tam ticari vekâlet yetkisine sahip memurlar (officers vested with full commercial power of attorney) veya
3. Şirketi tüm yönleriyle ilzama yetkili vekiller (agents empowered to bind the company in all aspects of its business).

Kontrol edilen bir şirket, hâkim şirketin denetim kurulunun onayını aldıktan sonra, hâkim şirketin aşağıdakilerden herhangi birine kredi verebilir:

1. Yasal temsilciler,
2. Tam ticari vekâlet yetkisine sahip memurlar veya
3. Şirketi ilzama yetkili vekiller.

Bu hükümler, tam ticari vekâletname verilmiş bir memurun yönetim kurulu üyesinin, başka bir kanuni temsilcisinin eşlerine, medeni birliktelikteki ortaklarına veya reşit olmayan çocuklarına verilen krediler için de geçerlidir. Söz konusu hüküm ayrıca, bu kişiler veya yönetim kurulu üyesi, başka bir yasal temsilci, ticari vekâletnameye sahip bir görevli veya işinin her alanında şirketi bağlama yetkisine sahip bir temsilci için de geçerlidir.

8. Denetim kurulu

Denetim kurulu (supervisory board) üç (3) üyeden oluşur. Esas sözleşmede daha yüksek bir sayı belirtilebilir. Birlikte belirleme haklarını düzenleyen yasaların gerekliliklerine uymak için gerektiğinde, sayı üçe bölünebilir olmalıdır. Sermayesi aşağıda belirtilen şirketler için, denetim kurulu üye sayısı azami olarak aşağıda belirtildiği gibidir.

• 500.000 Avroya kadar 9 (dokuz),
• 500.000 Avrodan daha fazla 15 (on beş),
• 000.000 Avrodan daha fazla 21 (yirmi bir).

9. Genel kurul

Genel kurul (general meeting), PŞK’da ve esas sözleşmede açıkça belirtilen hallerde, özellikle aşağıdaki hususlarda kararlar alır:

1. Denetim kuruluna devredilecek veya Çalışan Ortak Belirleme Yasası (Employee Co-Determination Act; “MitbestG”), Demir-Çelik Üretimi Endüstrisinde Çalışanların Ortak Belirlenmesi (Amending Act on Employee Co-Determination in the Iron- and Steel-Producing Industry; “MontanMitbestGErgG”), Denetim Kurulunda Üçte Bir Çalışan Temsili Yasası (Act on One-Third Employee Representation in the Supervisory Board; “DrittelbG”) veya Sınır Ötesi Durumda Çalışanların Ortak Kararlılığı Yasası Birleşme (Act on Employee Co-Determination in the Case of a Cross-Border Merger; “MgVG”) uyarınca çalışanları temsil eden denetim kurulu üyeliğine seçilmeyeceklerse, denetim kurulu üyelerinin atanması,
2. Net kârların tahsis edilmesi/dağıtılması,
3. Yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin yaptığı işlemlerin onaylanması ve ibra edilmeleri,
4. Yıllık hesap denetçisinin atanması,
5. Esas sözleşme değişiklikleri,
6. Sermaye artırımına ve sermayenin azaltılmasına yönelik tedbirler,
7. Şirketin kuruluşu veya işlerinin yönetimi sırasında gerçekleştirilen eylemleri ve meydana gelen olayları denetleyecek denetçilerin atanması,
8. Şirketin feshi.

Genel kurul, şirket işlerinin yönetimine ilişkin hususlarda ancak yönetim kurulunun talebi halinde karar alabilir. Payları borsaya kote şirketler söz konusu olduğunda, web sitelerinin, genel kurul toplandıktan hemen sonra aşağıdaki hususları erişilebilir hale getirilmesi gereklidir:

1. Genel kurulu toplantıya çağıran davetin içeriği,
2. Gündemde yer alan bir iş konusu ile ilgili olarak karar verilmeyecek hallere ilişkin açıklama,
3. Genel kurulun erişimine açık hale getirilecek belgeler,
4. Her bir hisse türü için ayrı bir liste de dâhil olmak üzere, genel kurulun toplandığı tarihte verilen toplam hisse senedi sayısı ve oy hakları,
5. Varsa, doğrudan pay sahiplerine iletilmediği sürece, vekil aracılığıyla oy kullanma veya posta yoluyla oy kullanmada kullanılacak formlar.

10. Paydaşların bilgi talep etme hakkı (stockholder’s right to request information)

Yönetim kurulu, gündemde belirtilen iş konusunu uygun şekilde karara bağlamak için gerekli olduğu ölçüde, şirketle ilgili konularda, ilgili bir talepte bulunulması üzerine genel kurulda her hissedarı bilgilendirir. Bilgi verme yükümlülüğü, şirketin bir bağlı kuruluşla olan hukuki ve ticari ilişkilerini de kapsayacak şekilde genişler. Bir şirketin Alman Ticaret Kanunu (Commercial Code; “HGB”) uyarınca kolaylaştırılmış şartlardan yararlanması durumunda, her hissedar, yıllık hesapların sunulmasını hesapların müzakere edildiği genel kurulda talep edebilir.

Verilen bilgiler, vicdani ve dürüst muhasebe ilkelerine uygun olacaktır. Alman Ticaret Kanunu uyarınca esas sözleşme veya prosedür kuralları, toplantıyı yöneten kişiye, hissedarın soru sorma ve konuşma hakkına makul süre sınırlamaları koyma yetkisi verebilir ve ayrıca ayrıntılarla ilgili daha fazla tespit yapmasına izin verebilir.

Yönetim kurulu, aşağıdaki durumlarda bilgi talebini reddedebilir:

1. Bilginin sağlanması, sağduyulu ticari muhakeme uygulanarak karar verildiğinde, şirket veya bağlı kuruluş için önemsizden daha büyük bir dezavantaja neden olmaya uygun olduğunda,
2. Vergi amaçlı defterlere veya gerçek kişi vergilerinin tutarına atıfta bulunulduğunda,
3. Genel kurulca onaylanmadıkça ve yıllık hesapları tesis etmedikçe, nesnelerin yıllık bilançoda gösterilen değeri ile bu nesnelerin daha yüksek değeri arasındaki farka ilişkin olarak,
4. Alman Ticaret Kanunu (HGB) gereğince, şirketin varlıkları, mali durumu ve gelir durumunu içeren yıllık hesapların genel kurulca onaylanması ve kurulması halinde,
5. Yönetim kurulu, bilgi vermesi halinde kanunen cezaya çarptırılacak olduğunda,
6. Bir kredi kuruluşu veya finansal hizmet sağlayıcı olması durumunda, uygulanan muhasebe ve değerleme yöntemlerine veya yıllık hesaplarda, yönetim raporunda, konsolide finansal tablolarda veya konsolide yönetimde yapılan netleştirmeye ilişkin herhangi bir bilgi verilmesine gerek olmayan rapor hazırlanmasında,
7. Bu tür bilgilere, genel kurul toplantısının başlangıcından en az yedi (7) gün önce ve ayrıca toplantı sırasında şirketin internet sitesinde sürekli olarak erişilebilir olduğu sürece.

11. Oy hakkı

Oy hakkı (voting right), pay senetlerinin itibari değerlerine göre, değeri olmayan paylarda ise bunların sayılarına göre kullanılır. Bir hissedarın birden fazla hisse senedine sahip olması durumunda, borsada işlem görmeyen bir şirketin esas sözleşmesi, oy hakkını bir azami miktar veya bir dizi eşik tutarı belirleyerek sınırlayabilir. Ayrıca, esas sözleşme, hissedar hesabına başka bir tarafa ait olan hisse senetlerinin hissedara ait sayılacağını belirleyebilir. Hissedarın bir teşebbüs olması halinde, esas sözleşme ayrıca, bu hisse senetlerinin, hissedar tarafından kontrol edilen bir teşebbüse veya hissedarı kontrol eden bir teşebbüse veya bir şirketler topluluğunun hissedarına bağlı olan veya bu teşebbüsler hesabına üçüncü bir kişiye ait olan bir teşebbüse ait olan hisse senetlerinden sayılacağını belirleyebilir. Kısıtlamalar bireysel hissedarlar için uygulanamaz ve kanun veya tüzüklerin öngördüğü sermaye çoğunluk oranının hesaplanmasında dikkate alınmaz.

Oy hakkı, sermaye katkı payının tamamının ödenmesiyle başlar. Gizli bir ayni katkının değeri, PŞK’da belirtilen değere tekabül etmezse, bu durum oy hakkının başlangıcına aykırı ve değerdeki bariz farklılıklar için geçerli olmayacaktır. Esas sözleşme, oy hakkının yasal asgari katkı payının veya sözleşmede belirtilen asgari sermaye katkı payından hangisi daha yüksekse onun başlamasını şart koşabilir. Bu durumda asgari sermaye katkısını yapmak, bir oy hakkı verir; daha yüksek katkılar olması durumunda, oyların oranı yapılan katkıların miktarına göre belirlenir. Esas sözleşmede oy hakkının, sermaye katkı payının tamamı ödenmeden önce başladığı belirtilmemişse ve herhangi bir hisse senedi için katkının henüz tam olarak yapılmadığı durumlarda, oyların oranı yapılan katkıların miktarına göre belirlenir; bu kapsamda asgari sermaye katkısı yapmak da, bir oy hakkı verir. Bu durumlarda oyların bölüntüleri (fraksiyon), yalnızca oy hakkı olan hissedar için tam oy ile sonuçlandığı sürece dikkate alınacaktır. Esas sözleşme, münferit hissedarlar veya münferit hisse türleri için bu hüküm uyarınca herhangi bir hüküm koyamaz.

Oy hakkı yetkili temsilci tarafından kullanılabilir. Hissedarın birden fazla kişiye yetki vermesi durumunda, şirket bu vekillerden bir veya birkaçını kabul etmeyi reddedebilir. Vekâletname verilmesi, iptali ve şirkete verilecek yetkiye ilişkin delillerin, esas sözleşmede belirtilen ve borsada işlem gören şirketler için kolaylıklar sağlanmadıkça, esas sözleşmede veya yetkiye dayalı olarak genel kurulu toplantıya çağıran davette aksi belirtilmedikçe yazılı metin şeklinde olması zorunludur. En azından, borsada işlem gören şirket, kanıtları iletmek için bir elektronik iletişim aracı sunmalıdır. Şirket tarafından belirlenen oy hakkını kullanan temsilcilerin yetkilendirildiği hallerde, şirket, vekâletname beyanının doğrulanabilir bir kaydını üç (3) yıl süreyle tutacaktır.

Oy hakkının nasıl kullanılacağı konusunda esas sözleşme hükümleri esastır.

12. Oy hakkı olmayan imtiyazlı hisse senetleri

Kâr dağıtımında öncelik (rüçhan hakkı) verilmiş payların [bunlara ‘oy hakkı olmayan imtiyazlı paylar’ (preferential stock without voting rights) denilir] oy hakları engellenebilir. Özellikle imtiyaz hakkı, paya avans olarak dağıtılan kârlara katılımdan (avans temettü) veya kârlara artan bir katılımdan (ek temettü) oluşabilir. Esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe, bunlara ayrıca temettü avansı ödenir. Oy hakkı bulunmayan imtiyazlı hisse senedi, ancak sermayenin yarısına kadar ihraç edilebilir.

13. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin hakları (rights of holders of preferential stock)

Oy hakkı dışında, oy hakkı olmayan imtiyazlı hisse senedi, her hissedara, bir hisse senedi ile sahip olduğu hakları verir. Ayrıcalıklı hakkın ayrıca ödeneceği ve bu bedelin belirli bir yılda ödenmediği veya tamamı ödenmediği ve o yıla ait tam imtiyaz hakkının yanı sıra izleyen yılda ödenmediği durumlarda, pay sahiplerinin gecikme tutarları ödenene kadar oy hakları vardır. Bir yıl içinde rüçhan hakkı ayrıca ödenmeyecek ve rüçhan hakkı bedeli veya tamamı ödenmezse, rüçhan hakkı bir yıl içinde tamamen ödenene kadar imtiyazlı hisse senedi sahipleri oy hakkına sahip olurlar. Oy hakkı olduğu sürece, PŞK veya esas sözleşmenin öngördüğü sermaye çoğunluk oranının hesaplanmasında imtiyazlı hisse senedi de dikkate alınır.

Esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe, ayrıca ödenecek rüçhanlı tutarın belirli bir yılda ödenmemiş veya tam olarak ödenmemiş olması, rüçhanlı imtiyaz hakkının gecikmesine yol açmaz.

İmtiyazlı kâr hakkını iptal eden veya sınırlayan herhangi bir kararın geçerli olabilmesi için, etkilenen tüm hissedarların onayı gerekir. Kârın veya şirket malvarlığının dağıtımında oy hakkı bulunmayan imtiyazlı hisse senedi ihracına ilişkin olarak öncelikli veya eşdeğer olacak imtiyazlı hisse senedi ihracına ilişkin kararda da imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin muvafakati gerekir. İmtiyazlı kâr payı alma hakkının verildiği tarihte ihraç açıkça saklı tutulmuşsa veya daha sonraki bir zamanda oy hakkının engellendiği durumlarda, imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin yeni ihraç edilen hisse senetleri için rüçhan hakkı engellenmediği takdirde böyle bir ihracın işlem sırasında ayrılmış olması durumunda, böyle bir onay alınmasına gerek yoktur.

İmtiyazlı hisse senedi sahipleri, rızalarına ilişkin ayrı bir toplantıda ayrı bir karar alırlar. Bu karar, kullanılan oyların en az dörtte üçünün çoğunluğunu gerektirir. Esas sözleşme, kârın veya şirket malvarlığının dağıtımında oy hakkı olmaksızın öncelikli veya imtiyazlı hisse senedine eşdeğer imtiyazlı hisse senedi ihracına ilişkin kararın, rüçhan hakkını tamamen veya kısmen engellediği durumlarda, ne farklı bir çoğunluk oranı öngörebilir ne de başka zorunluluklar getirebilir. Bu tür yeni ihraç edilen imtiyazlı hisse senetleri için imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin imtiyazlı hisse senedi sahiplerinin, gerekli değişiklikler yapılarak ayrı karara uygulanacaktır.

Öncelikli kâr hakkının iptal edilmesi durumunda, hisse senetleri oy hakkı verir.

14. Kayıtlı sermaye

Esas sözleşme, yönetim kuruluna, şirketin siciline kayıt tarihinden itibaren en fazla beş (5) yıl süreyle, sermayeyi, belirlenen nominal bir miktara (kayıtlı sermaye) kadar yeni hisse senedi ihraç etmek suretiyle artırma yetkisi verebilir. Genel kurulca alınan karar, bu kararın alındığı tarihte temsil edilen sermayenin en az dörtte üçünün çoğunluğunu gerektirir. Sözleşme daha büyük bir sermaye oranı öngörebilir ve daha fazla gereklilik getirebilir. Kayıtlı sermayenin (authorised capital) nominal tutarı, yetkilendirme sırasında verilen sermayenin yarısını aşamaz. Yeni hisse senetleri yalnızca denetim kurulunun onayı ile ihraç edilir. Sözleşme şirket çalışanlarına yeni hisse senetleri çıkarılmasını da sağlayabilir.

15. Yeni hisse senedi ihracı (issuance of the new shares of stock)

Katkılara dayalı sermaye artırımını düzenleyen hükümler, aşağıda belirtilen düzenlemelerde aksi belirtilmedikçe, yeni hisse senetlerinin ihracı için gerekli değişiklikler yapılarak uygulanır. İçtüzükte belirtilen yeni hisse senedi çıkarma yetkisi, sermaye artırımına ilişkin alınan karar yerine geçer. Yetki, yeni çıkarılan paylar için rüçhan hakkının kaldırılmasına yönetim kurulunun karar vermesini sağlayabilir. Yeni hisse senetleri, mevcut sermayeye ödenmemiş katkılar hâlâ elde edilebildiği sürece ihraç edilmemelidir. Sigorta şirketlerinde ise esas sözleşme aksini öngörebilir. Katkı paylarının ödenmemiş kapsamının nispeten önemsiz olduğu durumlarda, bu durum yeni hisse senetlerinin ihracını engellemeyecektir. Sermaye artırımının yapıldığına dair sicile kayıt için ilk başvuru, cari sermayeye henüz hangi katkıların yapılmadığını ve neden alınamadığını belirtmektir. Hisse senetlerinin şirket çalışanlarına ihraç edilmesi halinde bu hükümler uygulanmaz.

Genel kurul, sermaye yedekleri ve dağıtılmamış kârların sermayeye çevrilmesi suretiyle sermayenin artırılmasına karar verebilir. Değeri olmayan hisseleri olan şirketler, yeni hisse senedi ihraç etmeden de sermayelerini artırabilirler; sermaye artırımına ilişkin alınan kararın, artışın niteliğini belirtmesi gerekir. Karar bilanço esasına göre verilir.

16. Anonim şirketin feshi (dissolution)

Anonim şirketler;

1. Esas sözleşmede belirlenen sürenin dolmasıyla,
2. Genel kurulca alınan kararla (bu kararın kabul edildiği tarihte temsil edilen sermayenin en az dörtte üçünün çoğunluğunu gerektirir; esas sözleşme daha büyük bir sermaye oranı öngörebilir ve daha fazla yükümlülük getirebilir),
3. Şirketin malvarlığı için aciz davası açılmasıyla,
4. İflas davasının açılmasının malvarlığının yetersizliği nedeniyle reddedilmesine ilişkin mahkeme kararının kesinleşmesi ve kesinleşmesi üzerine,
5. Kayıt mahkemesi tarafından verilen ve Aile Konularında ve Çekişmesiz Yargı Yetkisine İlişkin Davalara İlişkin Kanun (FamFG) uyarınca esas sözleşme eksikliğinin tespit edildiği kesin ve kesin hale gelen talimat üzerine,
6. Aile Konularında ve Çekişmesiz Yargı Yetkisine İlişkin Davalara İlişkin Kanun (FamFG) uyarınca, şirketin mal varlığı eksikliğinden dolayı iptaliyle

sona erer. Şirketin borçlarının ödenmesinden sonra kalan malvarlığı, hissedarlar arasında dağıtılır. Şirket varlıklarının dağıtımında farklı haklar sağlayan hisse senetleri bulunmadıkça, varlıklar, sermayede sahip olunan paylara göre dağıtılır.

Sermayeye yapılan katkı payların tamamı için aynı oranda yapılmamışsa, yapılan katkılar geri ödenir ve fazlalık sermayede tutulan paylara göre dağıtılır. Varlıkların katkı paylarını karşılamaya yetmediği durumlarda, hissedarlar, sermayedeki payları oranında zararı üstlenirler; bu gerekli olduğu sürece, henüz ödenmemiş katkılar toplanır. Varlıklar, yalnızca alacaklılara yapılan bildirimin yayınlandığı tarihten itibaren bir (1) yıl geçmişse dağıtılabilir. Bilinen bir alacaklının ortaya çıkmaması halinde, borçlu olunan meblağ, tevdi hakkının bulunduğu hallerde onun adına yatırılır. Bir borcun o an için yerine getirilememesi veya ihtilaf halinde olması durumunda, varlıklar ancak alacaklıya teminat sağlanmışsa dağıtılabilir.

Sonuç

İşbu yazıda Alman hukukunda anonim şirketler ele alınmıştır. Alman hukukunda da anonim şirketin sınırlı sorumlu bir sermaye şirketi olduğu, ortak sayısı bakımından sınırlandırılmadığı, tek ortakla dahi kurulabildiği görülmektedir. Şirket organlarının yönetim kurulu, denetim kurulu ve genel kuruldan oluştuğu anlaşılmaktadır. Ayrıca şirket paydaşlarının bilgi alma hakkı, oy hakkı, kâr payı alma hakkı ve tasfiyeye iştirak hakkının olduğu görülmekte; paydaşlar arasında eşit işlem ilkesi temel olmakla beraber, paya sağlanan haklar bakımından ayrıcalıklar da tanındığı anlaşılmaktadır.

Sonuç itibarıyla, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) anonim şirketler bakımından yapılan düzenlemeler ile Alman Paylı Şirketler Kanunu’nun birinci kitabında tanzim edilen anonim şirketlere ilişkin düzenlemelerin koşut hükümler içerdiği söylenebilmektedir. Kaldı ki, TTK’nın gerek genel gerekçesinde⁽²⁾gerekse madde gerekçelerinde⁽³⁾Alman sistemine ilişkin çokça atıf yer almaktadır.

(Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.)

1- Alman “Paylı Şirketler Kanunu” (Stock Corporation Act) için lütfen Almanya Federal Adalet Bakanlığı web sitesine bkz.  https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_aktg/englisch_aktg.html  erişim tarihi 20 Nisan 2022
2- TTK genel gerekçesi için lütfen bkz. https://www.muglabarosu.org.tr/Upload/files/pdf/TTK%20Genel%20Gerek%C3%A7e.pdf 
3- TTK madde gerekçeleri için lütfen bkz. https://www.muglabarosu.org.tr/Upload/files/pdf/TTK%20Madde%20Gerek%C3%A7eleri.pdf