Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ve Organik Bağ
Namık Kemal UYANIK
Seçkin Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara, Mart 2023, 1248 sayfa
Üçüncü baskıya ulaşana ve genişletilen kitapta, yargı kararları kısmında perdenin çapraz kaldırılmasına ilişkin güncel yargı kararlarına ayrıca yer verilmiştir.
Ancak, esas değişiklik yeni ve ilginç III. bölümün ilavesi olmuştur.
Yeni bölümde ABD'nin çeşitli eyalet mahkemelerinde son yıllarda sıklıkla verilmeye başlanan yeni bir tüzel kişilik perdesinin kaldırılması türüne ilişkin ilke ve kararlara yer verilmiştir.
Özellikle yakın aile üyelerinin ortak, esas sermaye sahibi olduğu limited şirketlerde ortak, müdür veya herhangi bir görevli veya çalışan konumunda olmayan ancak şirketi fiilen kontrol eden, şirketi ikinci kişilik veya bir araç olarak kullanan ve başta alacaklılar olmak üzere üçüncü kişilere zarar veren kişilerin fiilleri nedeniyle şirketin tüzel kişilik perdesinin kaldırılarak alacaklıların kişinin şirket ortağıymış gibi malvarlığına uzanılabilmesine izin veren karar verilebilmektedir.
Diğer yöntem ise perdenin tersine kaldırılması yoluyla ortak, müdür veya çalışan olmayan kişilerin, şirketi bir araç, ikinci kişilik olarak kullanmaları halinde alacaklıların bu şirketin malvarlığına uzanılmasına izin veren kararlardır.
Bu iki yeni türdeki tüzel kişilik perdesinin kaldırılması kararlarında esas alınan ilke ve kriterler ile bazı eyaletlerin perdenin kaldırılmasına ilişkin olumlu ve olumsuz yargı kararlarına ilgili bölümde yer verilmiştir.
Yeni bölüme ilişkin Türk Yargısınca verilmiş açık ve net kararlar bulunmamakla birlikte, son yıllarda davacıların veya davalıların, istihkak iddiaları başta olmak üzere, "dava dışı" gerçek kişilerin şirketle organik bağı nedeniyle perdenin kaldırılarak veya tersi yoluyla şirket malvarlığına uzanılmasına veya kişilerin malvarlığına uzanılmasını talep ettikleri ve bu konuya ilişkin verilen kararlar bulunduğu görülmektedir.
Kitabın Konu Başlıkları
- Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
- Organik Bağ
- Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılarak Şirket Ortağı Olmayan Kişilerin Malvarlığına Uzanılması ve Ortak Olmayan Kişiler Nedeniyle Perdenin Tersine Kaldırılarak Şirket Malvarlığına Uzanılması
Kitabın İçindekileri
Önsöz
Kısaltmalar
1. BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
GİRİŞ
1. KISIM
TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİ VE TARİHSEL GELİŞİM
1. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİ
2. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASININ TÜRLERİ
2.1. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
2.2. Tüzel kişilik Perdesinin Tersine Kaldırılması
2.3. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasında Üçlü Yapı
2.4. Tüzel Kişilik Perdesinin Yatay/Çapraz Kaldırılması
2.5. Tüzel Kişilik Perdesinin Gönüllü Kaldırılması
3. SERMAYE ŞİRKETLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ: AVANTAJLAR–SINIRLAR
3.1. Sınırlı Sorumluluk
3.1.1. Richard Posner’ın Çalışmaları
3.1.2. Verimlilik Teorisi
3.1.3. Oransallık Teorisi
3.2. Ayrı Tüzel Kişilik İlkesi
3.2.1. Farazi/Kurgu Kişilik Kuramı
3.2.2. Gerçek Kişi Kuramı
3.2.3. Anglo–Sakson Sisteminde Ayrı Tüzel Kişilik Kuramları
3.2.4. Türk Hukukunda Sermaye Şirketlerinin Tüzel Kişiliği
3.3. Ayrı Malvarlığı –Sermayenin ve Malvarlığının Korunması
3.4. Türk Ticaret Kanunu ve Diğer Kanunlar Açısından Sermaye ve Korunmasının Değerlendirilmesi
3.4.1. Muhasebe ve Denetim Standartlarına Göre Sermaye ve Sermayenin Korunması
3.4.1.1. Finansal Raporlar, Muhasebe Standartları ve Sermaye
3.4.1.2. Denetim Esasları ve Sermaye
3.4.1.3. Sermaye, Özsermaye ve Sermayenin Korunması
3.4.2. TTK Düzenlemelerine Göre Sermaye ve Sermayenin Korunması
3.4.2.1. Anonim Şirketlerde Sermaye ve Sermayenin Korunması
3.4.2.2. Limited Şirketlerde Sermaye ve Sermayenin Korunması
4. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TALEBİNİN HUKUKİ KAYNAKLARI
5. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TEORİSİNİ SAVUNAN GÖRÜŞLER
5.1. Ortak Hukuk: Hakkaniyet
5.2. Sivil Hukuk: Hakkın Kötüye Kullanılması ve Normun Amacı
5.3. Uluslararası Kurumların Çalışmaları
6. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINA KARŞI ÇIKAN GÖRÜŞLER
6.1. Professor Bainbridge ‘in Önerisi
6.2. Zorunlu Sigorta Önerisi
6.3. Zorunlu Sermaye Önerisi
6.4. Yönetim Sorumluluğunun Düzenlemesi
6.5. Girdilerin Düzenlenmesi
6.6. Yasal Formalitelere Uyum
7. ÜLKE UYGULAMALARI
7.1. ABD Uygulaması
7.1.1. Re Muncie Pulp Co., 139 F. 546 (2nd Cir. 1905) Kararı
7.1.2. Watertown Paper Company 1909 Kararı
7.1.3. Higgins v. Cal. Petroleum & Asphalt Company, et all (1905) Kararı.
7.1.4. United States v. Milwaukee Refrigerator Transit Company at all, (1905) Kararı
7.2. İngiltere Uygulaması
7.2.1. Salomon v A Salomon&Co Ltd. (1896) UKHL Kararı
7.2.2. Macaura v Northern Assurance Co Ltd. [1925] AC 619 Kararı
7.2.3. Gilford Motor Co Ltd v Horne [1933] Ch 935 Kararı
7.2.4. Jones v Lipman [1962] 1 WLR 832 Kararı
7.2.5. Gencor ACP Ltd. v Dalby [2000] 2 BCLC 734 Kararı
7.2.6. Smith, Stone & Knight Ltd. v Birmingham Corporation 1939 Kararı
7.3. Almanya Uygulaması
7.4. İsviçre Uygulaması
7.5. Türkiye Uygulaması
7.5.1. Giriş
7.5.2. Türk Medeni Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Tüzel Kişilik
7.5.3. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasında Hâkimin Takdir Yetkisi
7.5.4. İspat Külfeti
7.5.5. Hukuk Muhakemeleri Kanununun İspat Hükümleri
7.5.5.1. TTK Hükümlerine Göre İspat Külfeti
7.6. TTK’nın Alacaklıyı Korumaya Yönelik Hükümleri
7.7. Şahıs ve Sermaye Şirketlerinin Ortakları ve Sorumlulukları
7.7.1. Şahıs Şirketlerinin Ortakları ve Sorumlulukları
7.7.2. Sermaye Şirketlerinin Pay Sahipleri, Yöneticileri ve Sorumlulukları
7.7.3. Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Yönetimle Görevli Kişilerin Yükümlülükleri, Görev ve Yetkileri ve Sorumlulukları
7.7.3.1. Özen ve Bağlılık Yükümlülüğü
7.7.3.2. Görev ve Yetkiler
7.7.3.3. Genel Olarak Sorumluluklar
7.7.3.4. Yönetim Kurulu Üyelerinin TTK’nın 553. maddesi Hükmüne Göre Sorumlulukları
7.7.3.4.1. Şirket Zararı, İflas Hali ve Teselsül
7.7.3.4.1.1. Şirket Zararı
7.7.3.4.1.2. Şirketin İflası
7.7.3.4.1.3. Teselsül ve Başvuru
7.7.3.4.2. Şirket Zararı ile İflas ve Teselsül Hükümlerinin Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Açısından Değerlendirilmesi
8. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI TALEBİ NE ZAMAN VE NASIL YAPILMALI VE ÖNLENMESİ İÇİN HANGİ TEDBİRLER ALINMALIDIR.
9. ARABULUCULUK KANUNLARI VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
9.1. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve TTK
9.2. 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu
10. TÜRK YARGI KARARLARI
10.1. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasını Reddeden Kararlar
10.2. Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılmasını Kabul Eden Kararlar
10.3. Tüzel Kişilik Perdesinin Yatay/Çapraz Kaldırılmasına Yönelik Kararlar
10.4. Tüzel Kişilik Perdesinin Gönüllü/İçerden Kaldırılması Talebine İlişkin Karar
II. KISIM
TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN TERSİNE KALDIRILMASI
1. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN TERSİNE KALDIRILMASI
2. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN TERSİNE KALDIRILMASINA YAPILAN İTİRAZLAR
3. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN TERSİNE KALDIRILMASINDA YÖNTEMLER
3.1. İçeriden Tüzel Kişilik Perdesinin Tersine Kaldırılması (Inside Reverse Piercing)
3.2. Dışarıdan Tüzel Kişilik Perdesinin Tersine Kaldırılması (Outside Reverse Piercing)
3.3. Tüzel Kişilik Perdesinin Tersine Kaldırılmasında Uygulanan Yöntemler
4. ÜLKE UYGULAMALARI
4.1. ABD Uygulaması
III. KISIM
ŞİRKETLER TOPLULUĞU VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1. ŞİRKETLER TOPLULUĞU
2. ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN GELENEKSEL VE TERSİNE KALDIRILMASI
3. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASINDA ANA UNSUR: KONTROL VE İSPATI
3.1. IFRS Standartları Çerçevesinde Kontrol
3.2. Şirketler Topluluğu Bağlamında Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ve Kontrol
3.3. Haksız Fiillerde Alacaklının Araç ve Vekil Teorileri Kapsamında Yavru Şirketin Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ve Kontrol
3.3.1. Araç Kuramı ve Kontrol
3.3.2. Vekil Kuramı ve Kontrol
3.3.3. İkinci Kişilik ve Kontrol
3.3.4. Hakkaniyetin Gerektirdiği Diğer Hallerde Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması ve Kontrol
3.4. Sözleşmeye Dayalı Anlaşmazlık ve Alacaklarda Yavru Şirketin Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması, Ana Şirketin Sorumluluğu ve Kontrol
4. ÜLKE UYGULAMALARI
4.1. ABD Uygulaması
4.2. İngiltere Uygulaması
4.3. Almanya Uygulaması
4.4. Türkiye Uygulaması
4.4.1. Şirketler Topluluğu Düzenlemeleri
4.4.1.1. Hakim ve Bağlı Şirket
4.4.1.2. Pay ve Oy Oranlarının Hesaplanması
4.4.1.3. Karşılıklı İştirak
4.4.1.4. Bildirim, Tescil ve İlan Yükümlülükleri
4.4.1.5. Bağlı ve Hakim Şirketlerin Raporları
4.4.1.6. Bağlı Şirketler Hakkında Bilgi Alma
4.4.1.7. Hakların Donması
4.4.1.8. Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması
4.4.1.9. Tam Hakimiyet Halinde Talimat
4.4.1.10. İstisna
4.4.1.11. Bağlı Şirketin Organlarının Şirkete ve Pay Sahiplerine Karşı Sorumsuzluğu
4.4.1.12. Şirket Alacaklılarının Dava Hakkı
4.4.1.13. Özel Denetim
4.4.1.14. Satın Alma Hakkı
4.4.1.15. Güvenden Doğan Sorumluluk
4.4.2. Şirketler Topluluğunda Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
4.4.3. Yargı Kararları
4.4.3.1. Ret Kararları
4.4.3.2. Kabul Kararları
IV. KISIM
TÜRK TİCARET KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1. GİRİŞ
2. TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILDIĞI HALLER
2.1. Tescilden Önceki İşlemlerden Kaynaklanan Sorumluluk
2.2. Pay Sahiplerinin Şirkete Borçlanma Yasağı ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
2.3. Şirketle İşlem Yapma ve Borçlanma Yasağına Aykırı İşlemler ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
2.4. Rekabet Yasağı ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
2.5. Şirketler Topluluğunda Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
V.KISIM
TÜRK VERGİ KANUNLARINA GÖRE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1.GİRİŞ
2. VERGİ MÜKELLEFİYETİ VE TAHAKKUK VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
2.1. Vergi Mükellefi, Vergi Sorumlusu ve Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu
2.2. İkmalen, Re’sen ve İdarece Vergi Tarhı
2.3. Vergi Güvenlik Müesseseleri
2.3.1. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı
2.3.2. Örtülü Sermaye
2.3.3. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı
2.3.4. Dar Mükellefiyette Vergi Kesintisi
3. AMME ALACAĞININ TAHSİLİ VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
3.1. İptal Davaları
3.2. Limited Şirketlerin Amme Borçları ve Ortakların Sorumlulukları
3.3. Anonim Şirketler ve Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu
4. MÜKELLEFİYETİN RE’SEN TERKİNİ VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
5. YARGI KARARLARI
VI.KISIM
ULUSLARARASI TİCARİ İŞLEMLERDE YABANCI KAMU GÖREVLİSİNE RÜŞVET VERİLMESİNİN ÖNLENMESİ SÖZLEŞMESİ VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1. GİRİŞ
2. RÜŞVETİN TANIMI
2.1. Rüşvetin Sözleşmeler Kapsamında Tanımı
2.2. Rüşvetin Asil–vekil Problemi Çerçevesinde Tanımı
3. OECD SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE
4. RÜŞVET SORUŞTURMALARI VE RÜŞVETLE İLGİLİ DİĞER İNCELEMELER
5. OECD SÖZLEŞMESİ VE TÜRK CEZA KANUNUNA GÖRE RÜŞVET VERME SUÇUNUN TANIMI, UNSURLARI VE SORUŞTURMA ESASLARI
5.1. Sözleşmeye Göre Rüşvet Suçunun Tanımı, Unsurları ve Soruşturma Esasları
5.2. Türk Ceza Kanununa Göre Rüşvet Suçunun Tanımı, Unsurları, Cezası ve Soruşturma Esasları
6. TÜZEL KİŞİLERİN SORUMLULUĞU VE CEZALAR
6.1. Rüşvetle Mücadelede Tüzel Kişilerin Sorumluluğu
6.2. Tüzel Kişilerin Sorumluluğunda Hukuki Yaklaşımlar ve Kabahatler Kanunu
7. ÜLKE UYGULAMALARI
7.1. ABD Uygulaması
7.2. İngiltere Uygulaması
7.3. İtalya Uygulaması
7.4. Fransa Uygulaması
7.5. Almanya Uygulaması
7.6. Hollanda Uygulaması
7.7. Türkiye Uygulaması
VII. KISIM
BOŞANMA DAVALARI VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1. GİRİŞ
2. ÜLKE UYGULAMALARI
2.1. ABD Uygulaması
2.2. İngiltere Uygulaması
2.3. Kanada Uygulaması
2.4. Türkiye Uygulaması
VIII. KISIM
İFLAS VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1. GİRİŞ
2. UNCITRAL’İN MODEL İFLAS KANUNU VE REHBER AÇIKLAMALARI
2.1. Yerel Sorunlar
2.2. Başvuru ve İflasın Başlaması
2.3. İflas İşlemlerine Başlanması Halinde Varlıklara Yapılacak İşlemler
2.4. Çareler/Çözümler
3. ÜLKE UYGULAMALARI
3.1. ABD Uygulaması
3.2. İngiltere Uygulaması
3.3. Almanya Uygulaması
3.4. Türkiye Uygulaması
3.4.1. Giriş
3.4.2. Yargı Kararları
IX. KISIM
ÇEVREYE VERİLEN ZARARLARDA ANA ŞİRKET, KANUNİ TEMSİLCİLER VE YÖNETİCİLERİN SORUMLULUĞU VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1.GİRİŞ
2. ÜLKE UYGULAMALARI
2.1. ABD Uygulaması
2.1.1. Giriş
2.1.2. Yargı Kararları
2.2. İngiltere Uygulaması
2.3. Norveç Uygulaması
2.4. AB ve Çevre Temizliği Uygulamaları
2.5. Türkiye Uygulaması
2.5.1. Çevre Kanunu
2.5.2. Denizlerin ve Çevresinin Korunması, Petrol Kirliliği Hukuki Sorumluluğu ve Tazminat
2.5.2.1. 1992 Hukuki Sorumluluk Sözleşmesi ve 1992 Fon Sözleşmesi ve 2003 Ek Fon Protokolü
2.5.2.2. Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair 5312 Sayılı Kanun
2.5.3. 2001 Gemi Yakıtlarından Kaynaklanan Petrol Kirliliği Zararının Hukuki Sorumluluğu Hakkında Uluslararası Sözleşme
2.5.4. Çevrenin ve Denizlerin Korunması, Petrol Kirliliği ve Maddi Sorumluluklar ve Sorumlula
2.5.5. Yargı Kararları
2.5.5.1. Yargıtay Kararları
2.5.5.2. Danıştay Kararları
X. KISIM
BANKACILIK KANUNU VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1.GİRİŞ
2. ÜLKE UYGULAMALARI
2.1. ABD Uygulaması
2.1.1. Giriş
2.1.2. Yargı kararları
2.2. Avrupa Birliği Uygulaması
2.3. Türkiye Uygulaması
2.3.1. Giriş
2.3.2. Yasal Düzenlemeler
2.3.3. Yargı Kararları
XI. KISIM
REKABETİN KORUNMASI DÜZENLEMELERİ VE TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILMASI
1.GİRİŞ
2.ÜLKE UYGULAMALARI
2.1. ABD Uygulaması
2.1.1. Giriş
2.1.2. Yargı Kararları
2.2. AB Uygulaması
2.2.1. AB Mevzuatı
2.2.1.1. Soruşturmalar ve Yargı Süreci
2.2.1.2. Cezalar
2.2.2. Teşebbüs Kavramı, Tek Ekonomik Birim Teorisi ve Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması
2.2.3. Yargı Kararları
2.3. Türkiye Uygulaması
2.3.1. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
2.3.2. Rekabete Aykırı İşlemler–Yasaklanan Faaliyetler
2.3.1.1. Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar
2.3.1.2. Hakim Durumun Kötüye Kullanılması
2.3.1.3. Birleşme veya Devralma
2.3.1.4. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun Düzenlemelerinin İhlali Sonucu Ortaya Çıkabilecek Haller
2.3.1.5. Teşebbüs, Teşebbüs Birlikleri ve Tek Ekonomik Birim ve Ceza Uygulaması
2.3.3. Rekabet Kurulu Kararları
II.BÖLÜM
ORGANİK BAĞ
1.ORGANİK BAĞ TEORİSİ
2.ÜLKE UYGULAMALARI
2.1. ABD Uygulaması
2.1.1. Genel Açıklama
2.1.2. Yargı Kararları
2.2. İngiltere Uygulaması
2.2.1. Genel Açıklama
2.2.2. Yargı Kararları
3. AVUSTRALYA UYGULAMASI
3.1. Genel Açıklama
3.2. Yargı Kararları
4. TÜRKİYE UYGULAMASI
4.1. Organik Bağ Teorisinin Özellikleri ve İspat Külfeti
4.2. Yargı Kararları
4.2.1. Yargıtay Kararları
4.2.1.1. Organik Bağın İspatı, Alacak, İptal ve İcra–İflas Davaları
4.2.1.2. Organik Bağ ve İstihkak İddiaları Davaları
4.2.1.3. Organik Bağ ve İşçilik Alacakları Davaları
4.2.2. Danıştay Kararları
III. BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLİK PERDESİNİN KALDIRILARAK ŞİRKET ORTAĞI OLMAYAN KİŞİLERİN MALVARLIĞINA UZANILMASI VE ORTAK OLMAYAN KİŞİLER NEDENİYLE PERDENİN TERSİNE KALDIRILARAK ŞİRKET MALVARLIĞINA UZANILMASI
1. GİRİŞ
2. PERDENİN KALDIRILARAK ŞİRKET ORTAĞI OLMAYAN KİŞİLERİN MALVARLIĞINA UZANILMASINA YÖNELİK KARARLAR
3. ORTAK OLMAYAN KİŞİLER NEDENİYLE PERDENİN TERSİNE KALDIRILARAK ŞİRKET MALVARLIĞINA UZANILMASI
3.1. Türk Yargı Kararları