Pandemi Yılında Yolsuzluk Algısı Endeksi; Küresel ve Yerel Ekonomilere Etkileri
Yolsuzluk Algısı Endeksi (CPI-Corruption Perceptions Index) yıllık raporları, Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International) tarafından 1995 yılından beri yayınlanmaktadır. Bağımsız, sivil ve kâr amacı gütmeyen; yolsuzluğun yol açtığı adaletsizliği sona erdirmeyi amaçlayan; 100’den fazla ülkede bağlantıları (sekreteryası Berlin’de) bulunan örgütün misyonu, “yolsuzluğun ortadan kaldırılarak toplumun her kademesinde şeffaflığın sağlanması, hesap verilebilirlik ve dürüstlüğün artırılması” olarak belirlenmiş; vizyonu da “kamunun, iş aleminin, toplumun ve günlük yaşamın yolsuzluktan arındığı bir dünya” olarak tanımlamıştır.
Örgütün 1995 yılında yayınlamaya başladığı ilk endeks raporunda 41 ülke yer alırken, 2020 raporunda her coğrafyadan 180 ülke ile ilgili sonuçlar yayınlanmaktadır.
Yolsuzluk algısı endeksi raporunda,
- Doğru ve güvenilir metodoloji kullanımına özen gösterilmekte.
- Her ülke için geçerli olabilecek, kıyaslanabilir, 0-100 arasında ve yüksek puanın olumlu değerlendirildiği puanlama sistemi kullanılıyor.
- Ülkeler ve coğrafi bölgelerin her biri için asgari 3 farklı kaynaktan gelen bilgilerin değerlendirdiği data setleri kullanılıyor.
- Hesaplamalarda, farklı kaynaklardan gelen dataların yol açabileceği belirsizliği ölçmede standart sapma ve güven aralığı kullanılıyor.
Bilgi ve data setleri, ülke uzmanları ve iş insanlarından oluşan kaynaklarla çalışılarak oluşturulmaktadır. CPI’ın, konuyla ilgili olarak uluslararası en güvenilir endeks olarak kullanıldığını söyleyebiliriz
Yolsuzluk Algısı Endeksi 2020 Sonuçları
Pandemi ile geçen 2020 yılında, yolsuzluğun (özellikle endeksin düşük seviyelerde olduğu ülkelerle ilgili değerlendirmelerde) pandeminin neden olduğu olumsuzlukları artıran ilave bir faktör olduğu belirtilmektedir.
Pandemi döneminde yolsuzluğun, küresel boyutta toplum sağlığına ilave zarar vermekle kalmayıp demokrasilerdeki sorunların giderek artmasına da yol açtığı değerlendirilmektedir.
180 ülkenin değerlendirildiği 2020 yılı endeks raporundaki sonuçları özetlersek,
- Ülkelerin ortalama puanı 100 üzerinden 43 olup 2/3’ünün puanı ise 50’nin altında,
- Puanı en yüksek (80 ve üzeri) ilk 10 ülkenin (Yeni Zelanda ve Singapur dışında) 8’i Avrupa’da,
- Puanı en düşük (20 ve altı) 16 ülke Afrika kıtası ağırlıklı olup Sahra Altı Afrika ülkelerinin ortalama puanı 32,
- 2020’de 26 ülkenin puanı iyileşirken, 22 ülkenin puanında düşüş olmuş.
2020’de ülke bazında belirgin değişimlere örnekler vermek gerekirse, Yunanistan, Myanmar ve Ekvator’un puanları yükselirken; Lübnan, Malavi ve Bosna-Hersek’te düşüş yaşanmış.
Yolsuzluk Algısı Endeksinde Türkiye’nin Durumu
Endeksin yayınlandığı 1995 yılından beri Türkiye endeks raporlarının tamamında yer almıştır. Bazı yıllar itibariyle Türkiye’nin, olumludan olumsuza doğru listelendiği endeksteki yeri aşağıda gösterilmiştir.
Türkiye,
- 1995 yılında 41 ülkenin bulunduğu listede 29’uncu sırada,
- 2000 yılında 90 ülkenin bulunduğu listede 50’nci sırada,
- 2010 yılında 178 ülkenin bulunduğu listede, eşit puan alan 3 ülkeyle 57-59’uncu sırada,
- 2020 yılında 180 ülkenin bulunduğu listede, 100 puan üzerinden 40 puan alabilen 6 ülkeyle birlikte 86-91’inci sırada.
yer almıştır.
Görüldüğü gibi Türkiye’nin listedeki yeri iç açıcı olmadığı gibi son 10 yılda endeksteki yerimiz yaklaşık 30 sıra düşüşle biraz daha kötüleşmiş durumdadır.
Küresel Yolsuzluğu Önlemede Ortak Öneriler
Pandemiyle mücadelede olduğu gibi yolsuzlukla mücadele de hem ülkelerin kendi içinde hem de uluslararası ortak çaba ve işbirliği gerektiren küresel bir sorundur.
Yolsuzlukla mücadelede sürecinde,
- Denetleyici bağımsız kurumların güçlendirilmesi,
- Kamu ihale süreçlerinin ve alımlarının şeffaflaştırılması,
- Demokrasinin ve sivil toplumun geliştirilmesi,
- Doğru bilgi yayınlanması ve erişimin sağlanması,
konularında gösterilen çabalar, atılan doğru adımlar ekonomilerin performansının artmasında ve demokrasilerin başarısında etkili olacaktır.
Elde edilecek başarılar, kaynakların yerinde kullanımına, kaynak israfının önlenmesine, her ülkede ve küresel kalıcı ekonomik büyümeye, milli gelirlerin adil dağılımına, küresel ekonomilerle entegrasyonun artmasına, hukukun üstünlüğüne, demokrasilerin güçlenmesine olduğu gibi toplumların refahının artmasına pek çok bakımdan olumlu katkı sağlayacaktır.
