İşsizlik Sigortası Kanunu Kapsamında Yürürlükte Bulunan İstihdam Destekleri Nelerdir?
İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 19 ve Geçici 21. maddeleri ek istihdam sağlanması durumunda sigortalı ve işveren prim desteği, ücret desteği ve ücret stopaj desteği öngörmektedir. Ek istihdamın asgari ücret kadarlık kısmının işverene maliyeti belirli bir süreyle neredeyse sıfırlanmaktadır. Bu yazımızda söz konusu destekler ile ilgili detaylı bilgilere yer vereceğiz.
A. Sigortalı ve İşveren Prim Desteği
1. Destekten Yararlanma Koşulları
İşsizlik Sigortası Kanunun Geçici 19. maddesi ile getirilen destekten yararlanabilmek için öncelikle işe alımın,
- Kuruma kayıtlı işsizler arasından,
- 1/1/2018 ila 31/12/2020 tarihleri arasında,
- Özel sektör işverenleri tarafından yapılmış,
- 5510 sayılı Kanunun 4 (a) kapsamında
olması gerekir.
Ayrıca işe alınanların,
- işe girdikleri aydan önceki üç aylık sürede toplam on günden fazla 5510 sayılı Kanunun 4 (a) ve (c) bentleri kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemiş olmaları ve
- isteğe bağlı sigortalılık hariç 5510 sayılı Kanunun 4 (b) bendi kapsamında sigortalı olmamaları,
- işe alındıkları yıldan bir önceki takvim yılında işe alındıkları işyerinden bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerindeki veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları
gerekir.
2. Sağlanan Destek
Koşulları sağlayarak destekten yararlanabilecek işyerinin,
- imalat veya bilişim sektöründe faaliyet göstermesi halinde ilgili döneme ait günlük brüt asgarî ücretin işe alınan sigortalı sayısının prim ödeme gün sayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarı geçmemek üzere, işe alınan sigortalının 5510 sayılı Kanunun 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında;
- diğer sektörlerde faaliyet göstermesi halinde işe alınan sigortalının 5510 sayılı Kanunun 82. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında,
prim desteği sağlanmaktadır.
Destek her ay destekten yararlanan işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek suretiyle sağlanmakta olup destek tutarı İşsizlik Fonundan karşılanmaktadır.
3. Sağlanan Desteğin Süresi
Sağlanan prim desteği 2020 yılı Aralık ayı/dönemi aşılmamak üzere, destek kapsamına giren sigortalılar için 12 ay süreyle uygulanacak. Ancak bu süre; işe giriş tarihi itibarıyla 18 yaşından büyük kadın, 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek sigortalılar ile Kuruma engelli olarak kayıtlı sigortalılar için 18 ay olarak uygulanacak.
4. Destekten Yararlanmayacaklar
İşyeri ile ilgili,
- aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde verilmemesi,
- primlerin yasal süresinde ödenmemesi ve
- Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunması
durumlarında destekten yararlanılamamaktadır.
Ancak Sosyal Güvenlik Kurumuna olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının
- 183 sayılı Kanunun 48. maddesine göre tecil ettirilmesi ve
- taksitlendirilmesi
- ilgili diğer kanunlar uyarınca yapılandırılması
halinde bu taksitlendirme veya yapılandırma devam ettiği sürece destekten yararlanabilmektedir.
5. Desteğin Kötüye Kullanımının Önlenmesi
Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad, unvan ya da bir iş birimi olarak açılması veya yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi Fon katkısından yararlanmak amacıyla muvazaalı işlem tesis ettiği anlaşılan işyerlerinden Fon tarafından karşılanan tutar gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınacak.
Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işyerleri hakkında, 5510 sayılı Kanunun ek 14. maddesi uyarınca işlem yapılacak.
Buna göre söz konusu işyerleri ilk tespitte bir ay süreyle, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden her bir tespit için ise bir yıl süreyle sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanamayacak.
Destekten yersiz yararlanıldığının tespiti halinde, yararlanılan destek tutarı işverenden 5510 sayılı Kanunun 89. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecek.
6. Diğer Hususlar
- Şartların sağlanması kaydıyla yararlanma süresini aşmamak üzere, destekten yararlanılmış olan sigortalının destek süresini tamamlamadan işten ayrılıp yeniden işe başlaması halinde, söz konusu sigortalıdan dolayı yeniden işe başladığı tarihteki durumu dikkate alınarak kalan süre kadar bu destekten yararlanmaya devam edilir.
- İşverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemez.
- Bu maddeyle sağlanan teşvikten yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanamaz.
- Fondan bu madde kapsamında karşılanan tutarlar, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gelir, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.
Destek hükümleri;
- 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren genel bütçeye dahil dairelere, katma bütçeli idarelere, döner sermayelere, fonlara, belediyelere, il özel idarelerine, belediyelere ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelere, sosyal güvenlik kurumlarına, bütçeden yardım alan kuruluşlara, özel kanunla kurulmuş̧ diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşlara, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıklar ile müessese ve işletmelerine ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklara ait işyerleri
- Devlet İhale Kanununu ile Kamu İhale Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri,
- Kamu İhale Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri
- sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar
- yurtdışında çalışan sigortalılar
hakkında uygulanamamaktadır.
1/1/2018 ila 31/12/2020 tarihleri arasında,
- 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerleri ve
- daha önce tescil edildiği halde ortalama sigortalı sayısının hesaplandığı yılda sigortalı çalıştırılmaması nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumuna aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar prim hizmet beyannamesi vermeyen işyerleri,
şartlar sağlanmak kaydıyla, 1/1/2018 tarihinden sonra ilk defa sigortalı bildiriminde bulunulan ayı takip eden üçüncü aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden itibaren destekten yararlanabilmektedirler.
B. Ücret Desteği
1. Destekten Yararlanma Koşulları
7166 sayılı Kanunun 8. maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 19. maddesine eklenen fıkra ile sağlanan ücret desteğinden yararlanmak için aşağıdaki koşullar çerçevesinde ilave istihdam yaratılması gerekmektedir.
- İşe alımın 1/2/2019 ila 30/4/2019 tarihleri arasında olması,
- İşe alımın 2018 yılında 4 (a) kapsamında beyan edilen en düşük sayıda uzun vadeli sigortalı sayısına ek olarak yapılması,
- İşe alımın 4 (a) uzun vadeli sigortalı olarak yapılması,
- İşe alınanların işe alındıkları tarihten itibaren dokuz aylık sürede iş sözleşmesi feshedilmeksizin çalıştırılması
2. Sağlanan Destek
Destekten yararlanma koşullarının yerine getirilmesi halinde, yeni işe alınanların prim desteği ile birlikte işe alındıkları ay dahil üç̧ aylık süre için prim ödeme gün sayısının 67,36 Türk lirası ile çarpımı sonucu bulunacak tutar Fondan karşılanmak üzere işverene destek olarak ayrıca sağlanmaktadır.
İşverene sağlanan bu ücret desteği işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlarına mahsup edilebilmekte, işverene ödenmemektedir.
C. Ücret Vergi Stopaj Desteği
1. Sağlanan Destekten Yararlanma Koşulları
Yukarıda özetlenen Sigortalı ve işveren prim desteğinden yararlanma koşullar ücret stopaj desteği için aynen geçerlidir. Dolayısıyla İşsizlik Sigortası Kanununun Geçici 19. maddesinde yer alan prim ve ücret desteğinden yararlananlar için ücret stopaj desteği geçerlidir.
2. Sağlanan Destek
Destek koşullarını yerine getirecek şekilde işe alınanların ücretlerinin, ilgili yılda uygulanan asgarî ücretin aylık brüt tutarının prim ödeme gün sayısına isabet eden tutarı üzerinden hesaplanan gelir vergisinin asgarî geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmektedir. Buna göre destekten yararlanacak ücret geliri muhtasar beyannameye dahil edilip üzerinden vergi hesaplanmakta, ancak asgarî ücretin aylık brüt tutarının prim ödeme gün sayısına isabet eden tutarı üzerinden hesaplanan gelir vergisinin asgarî geçim indirimi uygulandıktan sonra kalan kısmı hesaplanan vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir.
Destek kapsamında yapılan ücret ödemelerine ilişkin düzenlenen kâğıtlara ait damga vergisinin aylık brüt asgarî ücretin prim ödeme gün sayısına isabet eden kısmı beyan edilmemekte ve dolayısıyla ödenmemektedir.
3. Destekten Yararlanma Süresi
Destek kapsamında sağlanan vergi teşvikleri 2020 yılı Aralık ayı aşılmamak üzere, teşvik kapsamına giren çalışanlar için 12 ay süreyle uygulanabilmektedir. Ancak bu süre;
- işe giriş̧ tarihi itibarıyla teşvik kapsamına giren; 18 yaşından büyük kadın,
- 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek çalışanlar ile
- Kuruma engelli olarak kayıtlı sigortalılar
için 18 ay olarak dikkate alınmaktadır.
Destek kapsamında teşvikten yararlanılmış̧ olan çalışanın teşvik süresini tamamlamadan işten ayrılıp yeniden işe başlaması halinde, şartların sağlanması kaydıyla yararlanma süresini asmamak üzere söz konusu çalışan için, yeniden işe başladığı tarihteki durumu dikkate alınarak, kalan süre kadar bu teşvikten yararlanılabilmektedir.
Bu destek kapsamında gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlananlar, diğer kanunlarda yer alan benzer nitelikli gelir vergisi stopajı teşviklerinden yararlanamaz.
4. Diğer Hususlar
Ücret stopaj Desteği;
- 5335 sayılı Kanunun 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren genel bütçeye dahil dairelere, katma bütçeli idarelere, döner sermayelere, fonlara, belediyelere, il özel idarelerine, belediyelere ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelere, sosyal güvenlik kurumlarına, bütçeden yardım alan kuruluşlara, özel kanunla kurulmuş̧ diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşlara, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıklar ile müessese ve işletmelerine ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklara ait işyerleri
- Devlet İhale Kanununu ile Kamu İhale Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri,
- Kamu İhale Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri
- sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar
- yurtdışında çalışan sigortalılar
hakkında uygulanamamaktadır.
1/1/2018 ila 31/12/2020 tarihleri arasında,
- 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerleri ve
- daha önce tescil edildiği halde ortalama sigortalı sayısının hesaplandığı yılda sigortalı çalıştırılmaması nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumuna aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar prim hizmet beyannamesi vermeyen işyerleri,
şartlar sağlanmak kaydıyla, 1/1/2018 tarihinden sonra ilk defa sigortalı bildiriminde bulunulan ayı takip eden üçüncü aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden itibaren ücret stopaj desteğinden yararlanabilmektedirler.