Finansal raporlama hatalarını önlemenin yolları
Giriş
Finansal tablolar (financial statements), bir şirketin finansal durumu, nakit akışları ve faaliyet sonuçları hakkında kritik bilgiler içerir. Şirketin finansal durumunun ve iş performansının bir resmini çizerler ve yönetimin, yatırımcıların ve diğer paydaşların daha bilinçli ekonomik kararlar almalarına yardımcı olurlar.
Ne yazık ki, tablolar ne kadar dikkatli hazırlansa da finansal raporlama hataları (financial reporting errors) meydana gelebilir.
Finansal raporlamada hatalar olduğunda, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) muhasebe standartları önceki tabloların düzeltilmesini ve düzeltmelerin açıklanmasını gerektirmektedir. En iyi yaklaşım, elbette, finansal raporlama hatalarını oluşmadan önce önlemektir. Bu, uzman kurumsal muhasebe ve finansal raporlama yazılımı ve rehberliği dâhil olmak üzere izlenecek kırmızı bayrakları bilmeyi ve doğru araçlara ve kaynaklara sahip olmayı içerir.
Hatalı finansal raporlamanın nedenleri ve riskleri nelerdir ve muhasebecilerin alabileceği bazı önleyici tedbirler nelerdir? Bu yazıda, bu sorular ve daha fazlası ele alınmaya çalışılacaktır.
Finansal tablo hataları nelerdir?
Finansal tablo hatası, bir muhasebe değişikliği değildir. Mali tablo hataları, GAAP’ın (Generally Accepted Accounting Principles; Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri) uygulanmasındaki hatalardan, matematiksel hatalardan veya mali tablolar hazırlanırken var olan gerçeklerin gözden kaçırılmasından kaynaklanan mali tabloların ölçümü, tanınması, sunumu veya açıklanmasındaki hatalardır.
Finansal raporlamayı kim düzenler?
ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (U.S. Securities and Exchange Commission-SEC), halka açık şirketlerin mali tablolarını düzenlemekle görevlidir. Özel şirketler için, mali tablolarını bir CPA (certified public accountant; sertifikalı kamu muhasibi/yeminli mali müşavir) tarafından denetlenebilir veya inceleyebilirler. CPA, bilgileri muhasebe standartlarına ne kadar iyi uyduğuna bağlı olarak değerlendirecektir.
Finansal tablo düzeltmesi nedir?
Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (Financial Accounting Standards Board-FASB), bir düzeltmeyi , bir hatanın düzeltilmesini yansıtmak için daha önce yayınlanmış mali tabloların gözden geçirilmesi olarak tanımlar.
Önceki bir ifade “önemli/maddi” bir yanlışlık (a material inaccuracy) içerdiğinde yeniden ifadeler gerekir, ancak ne yazık ki FASB önemliliği tanımlama konusunda çok az rehberlik sunar. Muhasebeciler, geçmişteki bir hatanın yeniden beyan gerektirecek kadar “önemli/maddi” olup olmadığını belirlemekten sorumlu kişilerdir.
Finansal tablo hataları nasıl düzeltilir?
Bir yeniden beyan söz konusu olduğunda muhasebe uzmanları aşağıdakileri yapmalıdır:
- Hatanın sunulan dönemlerden önceki dönemlere ilişkin birikimli etkisini, sunulan ilk dönemin başı itibarıyla varlık ve yükümlülüklerin defter değerlerine yansıtır;
- Söz konusu dönem için birikmiş karların açılış bakiyesinde bir mahsup ayarlaması yapılır,
- Hata düzeltmesini yansıtmak için, sunulan her önceki dönem için mali tablolar düzeltilir.
Finansal tabloların yalnızca tek bir dönem için sunulması durumunda, düzeltmenin birikmiş kârların açılış bakiyesine (opening balance of retained earnings) yansıtıldığına dikkat edilmelidir.
Bir muhasebeci, bir mali yılın ilk ara dönemi dışında herhangi bir ara dönemde bir kâr veya zarar kalemini düzeltirse ve düzeltmenin bir kısmı önceki ara dönemlerle ilgiliyse, aşağıdakileri yapmalıdır:
- Düzeltmenin o dönemdeki cari ara dönem ile ilgili kısma dâhil edilmesi;
- Düzeltmenin kendileri için geçerli olan kısmını dâhil etmek için önceki ara dönemlerin yeniden belirtilmesi,
- Mevcut mali yılın ilk ara döneminde, önceki mali yıllara ilişkin doğruların herhangi bir kısmının kaydedilmesi.
Finansal raporlamada yaygın hatalar
Hataların birkaç nedeni olsa da, daha yaygın finansal raporlama hatalarından bazıları ve yeniden beyanların nedenleri arasında bunlarla sınırlı olmamak üzere şunlar yer alır:
- Özsermaye işlemlerini bildiren hatalar (mistakes reporting equity transactions): Örneğin, işletme birleşmeleri ve dönüştürülebilir menkul kıymetler için uygunsuz muhasebe.
- Yanlış gelir tablosu ve bilanço sınıflandırması (income statement and balance sheet misclassification): Örneğin, bir şirketin nakit akışlarını nakit akış tablosunda yatırım, finansman ve işletme arasında kaydırması gerekebilir.
- Adi hisse senedi ihraçları ile ilgili değerleme hataları (valuation errors related to common stock issuances).
- Takdir (değerlendirme) hataları (recognition errors): Bu, örneğin, kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi veya tarihi geçmiş hisse senedi opsiyonlarından tazminat giderlerinin raporlanması sırasında meydana gelebilir.
- Yatırımlar, satın almalar, vergi muhasebesi ve gelir takdiri/tanıma ile ilgili karmaşık kurallar (complex rules related to investments, acquisitions, tax accounting, and revenue recognition).
Hatalı finansal raporlamaya ne sebep olur?
Yanlış finansal raporlamanın birkaç nedeni vardır. Tabii ki, bazen şirketler finansal tablolarında hile yaparlar. Ancak, en iyi niyetli olanlar bile istemeden yanlış finansal raporlama üretebilir.
Finansal tabloların hazırlanmasında meydana gelebilecek yaygın yanlış adımlar şunları içerir:
- Karşılaştırmalı veri olmaması (no comparative data): Tek sütunlu raporlar, karşılaştırmalı verilerin olmaması nedeniyle çok sütunlu raporlardan daha az bilgilendiricidir. Bu nedenle finansal tablolarda ve bilgilendirme raporlarında karşılaştırmalı verilere yer verilmesi önemlidir.
- Hesaplanan farkların eksikliği (lack of calculated differences): Sağlanan hesaplamalarda fark olmaması, okuyucuyu bu farklılıkları kafasında veya bir hesap makinesiyle hesaplamaya zorlar. Bu sadece zaman alıcı olmakla kalmaz, aynı zamanda hata riskini de artırır. Hesaplanan farklar dâhil edilerek okuyucunun verileri sindirmesi kolaylaştırılmalıdır.
- Sürekli nakit akışı tahminlerinin olmaması (lack of perpetual cash flow forecasts): Bir şirketin operasyonları için nakit akışının önemi göz önüne alındığında, nakit akışı tahminleri hazırlanmalı ve periyodik olarak (yani aylık veya üç aylık) güncellenmelidir. Mevsimselleştirilmiş gelir tablolarının, tahmini bilançoların ve tahmini nakit akışı tahminlerinin hazırlanması ve ardından nakit akışı tahmininin gerektiğinde aylık olarak güncellenmesi önemlidir.
- Yetersiz eğitim (insufficient training): Küçük bir şirketin muhasebecisi, uygun gelir ve gider tanıma ilkeleri konusunda bilgili olmayabilir. Sonuç olarak, her zaman doğru finansal raporlar üretemeyebilirler. Bu gibi durumlarda, doğru deneyime sahip bir muhasebecinin şirketin raporlarını inceleyebilmesini sağlamak için uygun üçüncü taraf inceleme prosedürleri oluşturulmalıdır.
- Görsel veri eksikliği (lack of visual data): Birtakım programlar (Infographics gibi), karmaşık finansal bilgileri özetlemenin etkili bir yolu olabilir. Bu, verilerin anlaşılmasını kolaylaştırabilir ve okuyucu için estetik açıdan daha hoş ve çekici olabilir.
Hatalı finansal raporlamanın riskleri nelerdir?
Finansal raporlamadaki hataların ciddi sonuçları olabilir. Yönetim, şirketleri hakkında akıllıca iş kararları almalarına yardımcı olmak için dâhili mali raporları kullanır. Yatırımcılar ve diğer menfaat sahipleri, bir şirketin mali durumunu ve iş performansını daha iyi anlamak için mali raporları kullanır.
Şirketler yanlış finansal raporlara sahip olduklarında, şirketin hayatta kalması için elverişsiz ve hatta zararlı iş kararları alma olasılıkları yüksektir. Ayrıca kendilerini yasal sıkıntılar içinde bulabilirler.
Daha özellikli olarak, yanlış finansal raporlama, hatalı proje ve bütçelere, finansman bulmada zorluklara, finansal verileri uzlaştırmak için harcanan zamana, hisse senedi fiyatlarının düşmesine ve GAAP’ı ihlal edecek kadar önemliyse ağır cezalara neden olabilir.
Finansal raporlamada hataların önlenmesi
Daha önce de belirtildiği gibi, en iyi yaklaşım finansal raporlama hatalarını daha ortaya çıkmadan önlemektir.
- Finansal raporlama süreçlerinde hassas olabilecek alanlar yakından takip edilmelidir. Bu, karmaşık muhasebe standartlarını, tahminlerin önemli ölçüde kullanımını ve yakın zamanda yayınlanan muhasebe standartlarını içeren finansal raporlama adımlarının incelenmesini içerir.
- Kontroller uygulanarak riskleri azaltmaya yardımcı olunmalıdır. Zaman içindeki etkinliklerin izlendiğinden emin olunmalıdır.
- Büyük tahminleri veya muhakeme konularını içeren karar verme süreci boyunca, nicel faktörlerle birlikte nitel faktörlerin de hesaba katıldığından emin olunmalıdır.
- Gelişen muhasebe standartlarının yanı sıra, yeni standartlar takip edilmeli ve bunların şirketin finansal raporlaması üzerinde ne gibi etkileri olabileceği belirlenmelidir. Muhasebe standartlarının doğru ve etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak için yeterli kaynağın ayrılması önemlidir.
Finansal raporlamada doğruluğu sağlamanın en etkili yollarından biri, doğru araçlara ve kaynaklara sahip olmaktır. Süreci otomatikleştirmek için kurumsal muhasebe ve finansal raporlama yazılımını kullanarak finansal raporlama çabalarının doğru olduğundan emin olunmalıdır.
