2023 yılında asgari ücrete yapılacak zam sonrası yanılacaklar taraflar
Bir probleme hükümetin getireceği çözüm genellikle problemin kendisi kadar kötü olur. / Milton Friedman
2023 asgari ücrete yapılacak zam oranının ne kadar olacağına dair hem kamuoyunda hem de Bakanlıklarda bir hayli hareketlilik devam ediyor. Yeni yılda belirlenecek asgari ücret zam oranında yanılacak iki taraf mevcut: İŞCİLER VE FİRMALAR.
İşçi yanılma modeli nedir?
Monetarist İktisatçıların ortaya attığı bu modele göre piyasada faaliyet gösteren firmalar fiyat düzeylerini doğru tahmin eder fakat işçiler parasal yanılgı içerisindedir. Parasal yanılgının ortaya çıkmasının nedeni adaptif(1) ya da uyarlayıcı beklentilere sahip olmasıdır.
İşçiler, geçmiş dönem fiyat artışlarını göz önüne alarak gelecek dönem fiyat artışını geçmiş dönemdeki fiyat artışı oranı kadar belirleyecektir. Fakat firmalar işçiler gibi bu yanılgıya düşmeyecektir. İşçilerin yanılgısı ise, reel ücreti(2) dikkate alarak çalışmaya karar vermektedir. Yani yapılan zam oranının sadece ücretlerine geldiğini düşünür fakat firmalar reel ücreti dikkate alarak hareket etmezler.
Yukarıdaki bilgileri örnek vererek açıklayalım:
2022 yılında uygulanan asgari ücret tutarı 5.500 TL’dir. Varsayalım 2023 yılında %55 oranında zam yapılarak 8.500 TL asgari ücret tutarı olsun.
2022 yılında 5 litrelik X markalı Ayçiçek yağı 200 TL olsun.
İşçiler gibi düşünüp hesap yaparsak; 2022 yılında 27,5, 2023 yılında ise 42,5 adet Ayçiçek yağı satın alırız fakat işçilerin buradaki yanılgı noktası 2023 yılında X markalı Ayçiçek yağının fiyatının sabit olacağının yönündedir. Maliyetlerin artması vb. durumlardan dolayı firmalar üretim maliyetlerini karşılaması amacıyla 2023 yılındaki Ayçiçek yağına %55 ya da daha altı bir oranında zam yapacaktır.
Firma yanılma modeli nedir?
Yeni Klasik okulun ortaya attığı bu modele göre piyasada üretimi sağlayan firmalar, ekonomi içerisindeki tüm fiyatlar arasında en fazla kendi ürettikleri malın fiyatlarını bilirler. Buna göre firmalar ekonomide oluşan fiyatların oluşumuna dair belirli başlı beklentileri mevcuttur. Firmaların adaptif fiyat bekleyişleri sabit iken gerçekleşen fiyat düzeyi, beklenen fiyat düzeyinden büyükse firmalar kendi ürettikleri malın fiyatlarına daha fazla zam yapar. Enflasyonun sürekli arttığı ortamlarda gerçekleşen fiyat düzeyinin belirlenmesi zor olacağından yapılacak zam oranlarını firmalar doğru tespit etmeyecektir.
(1) Ekonomik birimlerin geçen dönemki beklentileri ile gerçekleşen değer arasındaki farka bakması ve buna yönelik beklentilerini geleceğe uyarlamasıdır. Anadolu Üniversitesi 2019
(2) Reel ücret, paranın gerçek değeri olup enflasyondan arındırılmış satın alma gücüne denir. Zeynel Dinler 2018.