10 Soruda 2008 Öncesi ve Sonrası Memurlar
Memurların sosyal güvenlik rejimi 2008 yılı Ekim ayından önce memuriyete girenler ile sonra girenler açısından büyük farklılık içerir.
Farklılığın sebebi uygulanan kanunun farklı olmasıdır. Bu yazımızda 2008 Ekim öncesinde memur olanlar ile sonrasında memur olanların farklı durumlarına ilişkin on soruya cevap aradık.
1- Ekim/2008 Dönemi Öncesi Memur Olanlar Hangi Statüdedir?
Yürürlükte olan Sosyal Güvenlik Kanunumuz Ekim/2008 döneminde yürürlüğe girmiştir.
Ekim/2008 dönemi memurlar açısından aylıklarını her ayın 1 inde alanlar için 1 Ekim 2008, aylıklarını her ayın 15 inde alanlar açısından 15 Ekim 2008 tarihidir.
Bu dönemden önce memuriyete giren kişiler 5434 sayılı Kanuna tabi iştirakçilerdir. Ekim/2008 döneminden önce yedek subaylık, vekil imamlık, vekil öğretmenlik görev yapmış kişiler daha sonra memuriyete girseler de 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununa tabi olurlar.
2008/Ekim döneminden önce memur iken istifa eden veya başka sebeple memuriyetten ayrılan kişiler de daha sonra yeniden memur olduklarında 5434 sayılı Kanuna tabi olurlar.
2- Ekim/2008 Dönemi Sonrası Memur Olanlar Hangi Statüdedir?
Ekim/2008 dönemi sonrasında memuriyete girenler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa tabi sigortalılardır. Bu kişiler kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c)bendinde yer aldıkları için 4/c sigortalısı veya 4/1-c sigortalısı olarak da adlandırılırlar.
Yeni kanuna tabi memurların sosyal güvenliği, SSK ve Bağ-Kur sigortalılarının sosyal güvenlik rejimine büyük ölçüde benzerlik gösterir.
3- İştirakçi Memurların Kesenekleri Nasıl Hesaplanır?
5434 sayılı Kanuna tabi İştirakçilerin kesenekleri taban aylığı, kıdem aylığı, gösterge aylığı ve ek gösterge aylığı ile özel hizmet tazminatı üzerinden hesaplanır.
Devlet memurlarının tümünün yararlandığı temel aylık unsuru olan taban aylığı 1.000 gösterge rakamının taban aylık katsayısı ile çarpımı sonucunda bulunan miktarı ifade eder. Taban aylığı katsayısı altışar aylık dönemler için bütçe Kanunu ile belirlenir. 2022 yılı ilk altı aylık dönem için 3.685,18 TL’dir.
İştirakçiye fiilen ödenen kıdem aylığına esas hizmet süresi kıdem hizmeti olarak kabul edilir. Memura kıdem göstergesinin memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu ödenen paraya ise kıdem aylığı adı verilir. Her bir hizmet yılı için (20) gösterge rakamı karşılığı kıdem aylığı ödenir. 25 ve daha fazla hizmet yılını dolduranlar için gösterge rakamı 500 olarak hesaplanır.
Derece ve kademe esasına göre düzenlenen gösterge rakamlarının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan miktar gösterge aylığıdır. Kademe ve derecenin belirlenmesine hizmet süresinin yanı sıra öğrenim durumu da etki göstermektedir. 1. derecenin 4. Kademesindeki tüm memurlar için 1.500’dür.
Gösterge Aylığı= Gösterge Rakamı X Aylık Katsayı
657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ekli ek gösterge cetvellerinde hizmet sınıfı, kadro unvanı ve derecesine göre belirtilen gösterge rakamlarının memur aylık katsayısı ile çarpılması ile bulunan tutar ek gösterge aylığıdır. Kazanılmış hak aylığına esas dereceler ek gösterge aylığının hesaplamasında kullanılır. Kesenekleri ve emekli aylığını en çok etkileyen unsurdur.
Özel hizmet tazminatı iştirakçilerin, ek göstergelerine göre en yüksek devlet memurunun gösterge ve ek gösterge rakamı toplamına oranlı olarak aldıkları tutarı ifade eder. Bu tutar 2022 yılı ilk altı ay için 9.500 (Gösterge 1500 + Ek gösterge 8000=9500) x 0,235445 = 2.236,72 TL’ dir.
- Ek göstergesi 8400 ve daha yüksek olanlarda % 255'ına,
- Ek göstergesi 7600 (dahil) - 8400 (hariç) arasında olanlarda % 215'üne
- Ek göstergesi 6400 (dahil) - 7600 (hariç) arasında olanlarda % 195'ine,
- Ek göstergesi 4800 (dahil) - 6400 (hariç) arasında olanlarda % 165'sine,
- Ek göstergesi 3600 (dahil) - 4800 (hariç) arasında olanlarda % 145'una,
- Ek göstergesi 2200 (dahil) - 3600(hariç) arasında olanlarda % 85'ine
- Diğerlerinde % 55'ına,
karşılık gelen miktar, emeklilik keseneğine ve kurum karşılığına tabi tutulur.
4-İştirakçi Memurların Kesenekleri Nasıl Ödenir?
Taban aylığı, kıdem aylığı, gösterge aylığı, ek gösterge aylığı ve özel hizmet tazminatı toplanarak emekli keseneğine esas matrah bulunur. Hesaplanan emekli keseneğine esas matrahın %20’nin memurun görev yaptığı kurum tarafından ödenir, Tutarın %16’sını ise memurun kendisi öder.
5- Sigortalı Memurların Primleri Nasıl Hesaplanır?
Sigortalı memurların prime esas kazançları “gösterge, ek gösterge, taban aylık, kıdem aylığı” kalemleri yönüyle iştirakçilerin kesenekleriyle aynıdır. Ancak sigortalılar için özel hizmet aylığı yerine “diğer tazminat ve ödenekler” prime esas kazancın unsuru haline gelmektedir.
Diğer tazminat ve ödenekler;
Makam, temsil ve görev tazminatları,
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesi uyarınca ödenen tazminatlar
926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun ek 17 nci maddesinin (A) bendinde yer alan cetvelde belirtilen oranlar üzerinden ödenen hizmet tazminatı,
2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanununun 12 nci maddesi uyarınca ödenen üniversite ödeneği,
2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununun 106 ncı maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca ödenen ek ödeme
şeklinde kamu görevlisinin brüt kazancına etki eden bütün unsurlardır.
6- Sigortalı Memurların Primleri Nasıl Ödenir?
Sigortalı memurların yukarıda sayılan tüm kazançları toplanır ve prime esas kazanç bulunur. Prime esas kazancının %9’u memur tarafından, %11’i ise çalıştığı kurum tarafından uzun vadeli sigorta kolları hesabına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) ödenir.
7- Hangi Memurlardan Genel Sağlık Sigortası Primi Kesilir?
5510 sayılı Kanuna tabi olarak görev yapan (2008/Ekim sonrası) sigortalı memurlardan %5 oranında Genel Sağlık Sigortası primi kesilir. Ayrıca prime esas kazancın %7,5 oranında çalıştıkları kurum tarafından ödenir.
2008 öncesi iştirakçilerin %12 GSS payı görev yaptıkları kurum tarafından ödenir. İştirakçiler genel sağlık sigortası primi ödemezler.
8-Sağlık Yardımında Farklılık Var mı?
Gerek 2008 öncesi iştirakçi memurlar gerekse 2008 sonrası sigortalı memurlar hastane, ilaç ve tıbbı malzeme gibi sağlık hizmetlerinden eşit şekilde yararlanmaktadır. 5510 sayılı Kanunun genel sağlık sigortasına ilişkin hükümleri tüm sigortalılar açısından yürürlüğe girdiğinden sağlık hizmetlerinden yararlanma anlamında bir farklılık yoktur.
9- 2008 Sonrası Memurlar İkramiye Alabilecek mi?
2008 sonrası ilk kez memur olanlar ilişkin olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda ikramiyeye ilişkin hüküm yoktur.
2008 öncesi memurlara uygulanmaya devam eden mülga 5434 sayılı Kanunun ek 82. maddesine göre yeni memurlara da ikramiye ödenmektedir.
İştirakçiler kıdem tazminatına uygun şekilde memuriyetten ayrılmaları halinde SSK veya Bağ-Kur’dan emekli olsalar da ikramiye alabilirler.
5510 sayılı Kanuna tabi sigortalı memurların ikramiye alabilmeleri için tüm hizmetlerinin memur olarak geçmesi veya son hizmetinin memuriyet olması gerekir.
10- Hak Sahipleri İçin Farklılık Var mı?
İştirakçiler ve Emekli Sandığı tabi emeklilerin ölümleri halinde hak sahiplerine uygulanan kurallar ile 2008 sonrası memurların ölümleri halinde hak sahiplerine uygulanan kurallar farklıdır.
Eşler açısından;
Emekli Sandığına tabi kişilerin ölümü halinde memur olmayan eşe %75 oranında aylık bağlanır. SSK veya Bağ-Kur’a tabi ve bunlardan emekli olan eşler de %75 oranında aylık alırlar.
5510 sayılı Kanuna tabi kişilerin ölüm halinde herhangi bir işte çalışmayan eşe %75 oranında aylık bağlanır. SSK veya Bağ-Kur’a tabi ve bunlardan emekli olan eşler %50 oranında aylık alırlar.
Eş ve tek çocuk olması halinde Emekli Sandığı’nda memur olmayan eşe %60, çocuğa %30 oranında aylık bağlanır. 5510 sayılı Kanunda ise eş çalışsın çalışmasın %50, çocuğa %25 aylık bağlanır.
Kız çocukları açısından;
Emekli Sandığı’na tabi kişilerin kız yetimleri memur olmadıkları veya evlenmedikleri sürece aylık alabilirler. SSK veya Bağ-Kur’a tabi çalışsalar da bu şekilde emekli olsalar da aylık alabilirler. Aylık alan kız çocuklarının evlenmesi halinde 12 aylık peşin evlenme ikramiyesi ödenir.
5510 sayılı Kanuna tabi kişilerin kız yetimleri çalışmadıkları veya evlenmedikleri sürece aylık alabilirler. SSK veya Bağ-Kur’a tabi çalışmaları halinde de aylık alamazlar. İsteğe bağlı prim yatırmaları halinde ise aylıkları kesilmez. Aylık alan kız çocuklarının evlenmesi halinde 24 aylık peşin evlenme ödeneği verilir.
Erkek çocukları açısından;
Emekli Sandığı’na tabi kişilerin erkek yetimleri, için 18 yaş, lise ve dengi okullarda 20 yaş ve yükseköğrenimde 25 yaşa kadar aylık alabilirler. Öğrenimi nedeniyle aylık alan erkek yetim SSK veya Bağ-Kur’a tabi çalışırsa aylığı kesilmez. Memur olması halinde aylığı kesilir.
Emekli Sandığına tabi erkek yetim bir yükseköğrenimi bitirdikten sonra başka bir yükseköğrenime başlarsa aylık ödenmez.
5510 sayılı Kanuna tabi kişilerin erkek yetimleri, için 18 yaş, lise ve dengi okullarda 20 yaş ve yükseköğrenimde 25 yaşa kadar aylık alabilirler. Öğrenimi nedeniyle aylık alan erkek yetim SSK’ya tabi çalışırsa aylığı kesilmez. Bağ-Kurlu veya memur olması halinde aylığı kesilir.
Emekli Sandığı erkek yetimlerine malul oldukları için aylık bağlanırken aynı zamanda muhtaçlık şartı aranır. 5510 erkek yetimleri için sigortalı olmama şartı vardır.