Yılsonu cari hesap mutabakat kağıtları damga vergisine tâbi mi?
Koca bir yılın daha sonuna geldik. 2024 yılının son günlerine girdik. Bu yılın faaliyetlerinin nihai muhasebesini yaparken gelecek yılın bütçesini de tamamlamak üzereyiz.
Devlet, şirketler, sivil toplum kuruluşları ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kapanış kayıtlarını yapıp, envanterlerini (mevcutlarını, alacaklarını ve borçlarını) çıkaracaklar ve yılı kârla mı yoksa zararla mı kapattıklarını görecekler.
Yılın sonuna yaklaştığımız bugünlerde, muhasebenin değerli bir araç olarak performansımızı ölçeceği bir sürece girmiş bulunuyoruz.
80’li yıllarda ve 90 yılların başında ekonominin hacminden vergi yasalarının sadeliğinden dolayı yılın ilk dört ayında yoğun bir meşguliyete sahne olan şirketlerin muhasebe bölümleri ve bağımsız muhasebe büroları artık hem geçici vergi dönemlerde hem de aylık olarak büyük bir yoğunluk yaşıyor.
Bir anlamda gelişme paradoksu (gelişme çelişkisi) yaşıyoruz: Dijitalleşme ile bir yandan hayatımız kolaylaşırken diğer yandan muhasebe ve vergi çalışanlarının iş yükü artıyor.
Bu durumu ekonomik ilişkilerde, ticarette ve finansta artan karmaşıklık, küreselleşme ve rekabet olgusuyla anlamlandırmak mümkün. Ancak artan bürokratik düzenlemeler, getirilen ek yükümlülükler de artan iş yükünün bir başka nedenini oluşturuyor.
Şirketlerin geleneksel iş yüklerinden biri de yılsonlarında ya da çeyrek dönemler sonunda birbirleriyle yaptıkları mutabakat işlemleridir.
Mutabakat, bir tarafın borçlu diğer tarafın da alacaklı olduğu ticari işlemler neticesinde, karşılıklı hesaplarda uzlaşmak veya uygunluk temin etmek anlamına geliyor.
Mutabakat sağlama yöntemleri
Belirli bir dönem sonu itibariyle iki şirket (işletme) arasındaki hesapların borç veya alacak kalanlarının (bakiyelerinin) diğer tarafa bildirildiği, diğer taraftan da kendi muhasebe kayıtlarındaki borç ya da alacak kalanının talep edildiği formel yazılara Mutabakat Mektubu deniliyor.
Geçmişte posta ya da faks yoluyla yazılı olarak sağlanan mutabakatlar günümüzde taranmış mutabakat mektuplarının e-posta ile aktarılması yöntemine dönüşmüş durumda.
Mektubun içeriğinde hangi tarih itibariyle, ne kadarlık borç veya alacak tutarının olduğu ve ıslak imza yer alırken bazı durumlarda cari hesap özetinin de mektuba eklendiğini görmekteyiz.
Türk Ticaret Kanununda mutabakat
Türk Ticaret Kanununun 94. maddesinde mutabakat şu şekilde hükme bağlanmış durumda: “Sözleşme veya ticari teamül uyarınca, belirli hesap devreleri sonunda devre hesabı kapatılır ve alacak ile borç kalemleri arasındaki fark belirlenir.
Hesap devresi hakkında sözleşme veya ticari teamül yoksa, her takvim yılının son günü taraflarca hesabın kapatılması günü olarak kabul edilmiş sayılır. Saptanan artan tutarı gösteren cetveli alan taraf, aldığı tarihten itibaren bir ay içinde, noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza içeren bir yazıyla itirazda bulunmamışsa, bakiyeyi kabul etmiş sayılır.”
Damga vergisi konusu nereden çıktı?
İş hayatında düzenlenen bir kağıdın belirli bir parayı içermesi, üzerinde bir de imza bulunması halinde bu kağıdın damga vergisine tabi olup olmayacağı sorusu akla geliyor.
Bu nitelikleri taşıyan bir kağıdın damga vergisine tabi olup olmadığını tespit edebilmek için bakılacak temel mevzuat Damga Vergisi Kanunu oluyor.
Damga vergisinde en temel kural şudur:
“Damga Vergisi Kanuna ekli (1) sayılı tabloda sayılan kağıtlar damga vergisine tabi olup, verginin mükellefleri de bu kağıtları imza edenlerdir.”
Bir kağıdın tabi olacağı verginin belirlenmesi için o kağıdın mahiyetine bakılacak olup, mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete bakılacak olup ona göre vergi ödenecek ya da ödenmeyecektir.
(1) sayılı tablonun "I- Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünde, belli parayı ihtiva eden, mukavelenameler (sözleşmeler), taahhütnameler ve temliknamelerin nispi (oransal) damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı listeye baktığımızda yıl sonu hesap mutabakatı sağlamak amacıyla imzalı olarak düzenlenen kağıtların listede yer almadığını görüyoruz.
Bu bakımdan, mutabakat mektuplarının genel olarak damga vergisine tabi olmadığı sonucunu çıkarıyoruz.
Ancak mutabakat mektubunun damga vergisine tabi olmaması için mektubun içeriğinde herhangi bir taahhüdün yer almaması, her hangi bir sözleşmeye de atıfta bulunulmaması gerektiğini de ekleyelim.
Eğer mutabakat mektubunun içeriğinde bir taahhüt varsa taahhütname olarak, bir sözleşmeye atıfta bulunulmuşsa sözleşme olarak damga vergisine tabi olacağı hususunu da göz önünde bulundurmak gerekiyor.