Yıllık Beyanname Verilecek Arızi Kazançlar Nelerdir?
2020 yılında elde edilen beyana tabi değer artış kazançları ve arızi kazançların, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile 1–31 Mart 2021 döneminde beyan edilmesi gerekmektedir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 82. maddesinde altı bent halinde sayılan kazançlar arızi kazançları oluşturmaktadır. Arızi kazançlar genel olarak yapılması devamlılık arz etmeyen faaliyetlerden elde edilen gelirlerden oluşmaktadır. Vergiye tabi arızi kazançlar şunlardır:
- Arızi olarak ticari muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar.
- Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi, henüz başlamamış olan böyle bir faaliyete hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen hasılat.
- Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar ile peştemallıklar (kiracıya ait tesisat ve malların tahliye ve devri sırasında kiralayan veya yeni kiracıya devrinde doğan kazançlar dahil).
- Arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla tahsil edilen hasılat.
- Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil).
- Dar mükellefiyete tabi olanların GVK 45 inci maddede yazılı işleri (Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işleri) arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar.
Hasılat; alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) diğer suretlerle elde edilen ve para ile temsil edilebilen menfaatleri ifade eder.
Arızi kazançlarda safi kazanç; satış bedelinden maliyet bedeli ve satış dolayısıyla yapılan giderlerin indirilmesi veya elde edilen hasılattan tevsik edilmek kaydıyla yapılan giderlerin düşülmesi ile bulunur.
Arızi kazançların safi miktarı aşağıdaki şekilde tespit edilir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 82 nci maddesinin birinci fıkrasının;
- (1) numaralı bendinde yazılı işlerde, satış bedelinden maliyet bedeli ve satış dolayısıyla yapılan giderler indirilir.
- (2), (3), (4) ve (5) numaralı bentlerinde yazılı işlerde, elde edilen hasılattan tevsik edilmek kaydıyla yapılan giderler indirilir.
- (6) numaralı bendinde yazılı işlerde, 45 inci madde hükümleri uygulanır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 82 nci maddesinde altı bent olarak sayılan arızi kazançlarda, bir kısım bentler istisna uygulamasından faydalanırken bir kısım ise istisnaya tabi olmayıp elde edilen kazanç tutarından tevsik edilmesi koşuluyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan tutar üzerinden vergilendirilmektedir.
Bir takvim yılında (1), (2), (3) ve (4) numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış olan ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar hariç) toplamının 2020 yılı için 40.000 TL’lik kısmı gelir vergisinden istisna edilmiştir.
İstisna tutarının altında kalan söz konusu kazançlar için yıllık beyanname verilmesi gerekmemekte olup bu tutarı aşan kazançlar için ise yıllık beyanname verilecek ve istisna tutarı beyan edilen gelirden düşülecektir.
Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar ile zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların sonradan tahsili istisna uygulamasının dışındadır.
Dar mükellefiyete tabi olanların GVK’nın 45 inci maddede (Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinde elde ettikleri kazançlar, Kurumlar Vergisine tabi yabancı ulaştırma kurumlarının kazançlarının tayinine ait esaslara göre tespit olunur.) yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri kazançları da istisna uygulamasının dışındadır. İstisna tutarı, arızi kazançların toplam tutarına uygulanacak olup aşan kısmın beyan edilmesi gerekmektedir.
Beyana tabi gelirleri sadece diğer kazanç ve iratlar, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri) ile ücretten ibaret olan mükellefler; bu gelirlerine ilişkin beyannamelerini Gelir İdaresi tarafından önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunduğu kullanımı kolay ve hızlı bir sistem olan Hazır Beyan Sistemi üzerinden verebilirler.
Yıllık gelir vergisi beyannamesi; Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla internet ortamında, bağlı bulunulan (ikametgahın bulunduğu yer) vergi dairesine kağıt ortamında, 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile sözleşme imzalanarak e-Beyanname sisteminden verilebilir.