Yerli yatırımcıların pay senedi varlıklarında yeni rekor
Yatırım, finansal piyasalarda kâr etmeye çalışmanın bir yöntemidir. Yatırımcılar, piyasaya katılım yoluyla kâr ararlar. Son bir yılda yerli yatırımcıların pay senedi varlıkları %108,5 artış gösterdi. Varlıklar Ekim sonunda 2,8 trilyon liraya ulaştı. Bakiyeli yatırımcı sayısı ise 10 ayda 4 milyon 772 bin artış kaydetti. Artış oranı ise %126,1 oldu. Ekim sonunda yatırımcı sayısı 8 milyon 556 bine çıktı.
Peki, nasıl oldu bu?
Son üç yılda 141, son bir yılda 49 şirketin halka arzı gerçekleştirildi. Borsa İstanbul’dan açıklanan verilere göre bu halka arzların sermaye piyasalarına sağladığı finansman kaynağı 107 Milyar ₺ oldu. Son bir yılda ise bu rakam 66,30 Milyar ₺’dir. Halka açılan ve borsaya kote olan şirketler, faiz ve kur riskini yönetmekle kalmayıp alternatif yaratarak sürdürülebilir yolla yatırım ve büyümelerini finanse etme imkanı bulurken; kurumsallaşmalarını hızlandırma aynı zamanda da yönetim kalitelerini arttırma imkanı da buldular.
Borsa yatırımcısının yüzde 59’unun portföyü 10 bin liranın altında
Gerçekleştirilen bu halka arzlar, potansiyel yatırımcıları borsaya kazandırmak için cazibe sunuyor. Yatırımcılar, halka arza katılarak sermaye piyasalarıyla tanışıyor, yatırım bilincini ve yatırım disiplinini geliştiriyor. Son bir yılda halka arza katılan toplam yatırımcı sayısı 99.188.753’tür. Bu parametre ışığında 1 Aralık 2023 tarihli Merkezi Kayıt Kuruluşu kapanış verilerini ele alacak olursak: pay senedi bakiyeli yatırımcı sayısı 8.151.236 ve bunların piyasa değeri 10,8 Trilyon ₺ iken yine aynı tarihler itibariyle tasarruflarını Yatırım fonunda değerlendiren yatırımcı sayısı 4.374.615, bu yatırım fonlarının piyasa değeri 1,68 Trilyon ₺’dir.
Portföy bazında yatırımcı sayısını değerlendirecek olursak; Borsa yatırımcısının %59’unun portföyü 10 bin liranın altında bulunuyor.
0-10 bin lira %59, 10-50 bin lira %19, 50-100.000 lira %7, 250-500 bin lira %4, 500 bin lira ve üstü %4 olduğunu gösteriyor.
Buradan çıkarılacak sonuç: halka arzlar büyük çoğunlukla küçük ölçekli yatırımcıyı borsaya kazandırmış durumda. Hali hazırda ise Türkiye’nin onda biri Borsa yatırımcısı ve geçmiş verilere değinecek olursak bundan birkaç sene öncesine kadar bu oranın %1 civarında olduğunu gözlemleyebiliriz. Tüm bu çıktılara dayanarak yatırımcıların alternatif getiri yaratmak amacıyla borsaya ilgisinin devam ettiğini söylemek yanlış bir ifade olmayacaktır.
Borsanın aktüeli: Yabancı yatırımcı
Türkiye’de herhangi bir kriz ortamında rasyonel davranabilecek yatırımcı sayısının azınlıkta olması fiyatlamalara yüksek volatilite olarak yansıyor. Çok değil bundan birkaç ay öncesine kadar borsada yabancı yatırımcının yerine yerli yatırımcı aday olmaktaydı. Ülkece tanıklık ettiğimiz gerek sosyoekonomik oluşumlar gerek politik gelişmeler gerekse konjonktürel risklerin yatırımcı kanalında nasıl karşılandığının turnusolu olarak Borsa İstanbul’un volatilitesi oldukça açıklayıcı. Tam da bu gibi durumlar aslında yabancı yatırımcının BİST’deki varlığının sermaye piyasalarının gelişimi açısından oldukça önemli olduğunu piyasa katılımcılarına hatırlatır nitelikte.
Merkez Bankası Haftalık Menkul Kıymet İstatistiklerini değerlendirecek olursak; yabancı yatırımcılar, 2 Haziran’dan, 22 Eylül haftası sonuna dek pay senetlerinde 1 Milyar 485 dolarlık net alıcı konumunda yer alıyordu. Son bir yıllık periyotta ise 1 Milyar 59 Milyon dolarlık net pay senedi satışı gerçekleştirdiler.
2 Kasım 2023’te yabancı takas oranı %37,23 iken; 29 Mayıs 2021’den bu yana görülen en yüksek oranda bulunuyor. Buradan çıkarılacak sonuç ise yabancı yatırımcının varlığı Borsa İstanbul’da bir denge unsuru olduğuna işaret ettiğidir.
Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından açıklanan verilere göre: Yatırımcı portföy değişimlerine dayanan Yatırımcı Risk İştahı Endeksi (RISE), 1 Aralık ile biten haftada değişim metodu ile 33,15 olarak hesaplanmıştır.
Yabancı yatırımcıların yıl başından bu yana BİST100 ile aşırı getiri ve risk derecesi korelasyonunu niteleyen RISE değişim metodunun veri ve grafiği aşağıdaki gibidir:
(1) https://www.vap.org.tr/
(2) https://www.mkk.com.tr/en
(3) https://www.takasbank.com.tr/tr
(4) https://www.borsaistanbul.com/tr/