Uluslararası Doğrudan Kalkınma Yatırımlarında Dünyanın ve Türkiye’nin Aldığı Pay
Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED), 21.06.2016 Tarihli Basın Bülteni ile Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü’nün (UNCTAD) 2016 Dünya Yatırım Raporunu açıkladı. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü’nün (http://unctad.org) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar hakkında hazırladığı Dünya Yatırım Raporu, Türkiye’de her yıl tüm dünya ile eşanlı olarak ve münhasıran Uluslararası Yatırımcılar Derneği tarafından açıklanmaktadır. UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Sunumuna (http://www.yased.org.tr) adresinden ulaşılması mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (http://www.ekonomi.gov.tr) tarafından aylık olarak Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni yayınlanmaktadır.
Uluslararası doğrudan yatırım eğilimlerini analiz eden Rapor göre Türkiye, Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) akışından aldığı %1 pay ile önceki yıllardaki çizgisini koruyor. Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeler içinde 2015 UDY akışından aldığı pay %2, gelişmekte olan Asya içinde aldığı pay %3, Batı Asya bölgesindeki payı ise %39 olmuştur. 2015 Yılında tüm dünyadaki Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) akışı ise önceki yıla göre %38 artışla 1,76 trilyon dolara yükselmiştir. Bu yükselişin en önemli nedeni artan sınır ötesi birleşme ve satın alma işlemleriydi. Bu artışta gelişmiş ülkeler başı çekti. 2015’te gelişmiş ülkelere yönelik doğrudan yatırımlar %84 artarak 962 milyar dolara yükselmiştir.
Küresel Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri
- Küresel UDY girişleri 2015 yılında %38 artmış ve 2008-2009 ekonomik ve finansal krizinden sonraki en yüksek seviyesine ulaşmıştır. (2007’deki tepe seviyesinden ise %10 aşağıdadır.)
- 2015 yılında küresel UDY hareketlerinde görülen %38 artışın gelişmekte olan ülkelerin büyümesinde yavaşlama olduğu ve hammadde fiyatlarının düştüğü bir dönemde gerçekleşmiş olması makroekonomik bir tutarsızlık olarak görülebilmektedir.
- Artışın başlıca kaynağı sınır ötesi Birleşme ve Satın Alma işlemleridir. Bu işlemlerin bir kısmı normal B&S işlemleri iken diğer kısmı şirketlerin yeniden yapılandırılması kaynaklı gerçekleştirilmiştir. (hukuki yapı, sahiplikteki değişiklikler, vergi, vb).
- Yapılandırma amaçlı işlemler dışarıda bırakıldığında küresel UDY artışının %15 seviyelerinde olduğu görülmektedir.
Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) Girişlerinin Ekonomilere Göre Dağılımı
- Gelişmiş ekonomiler küresel UDY girişleri içindeki paylarını yeniden %50’nin üzerine yükselterek, %55 pay almışlardır.
- Geçiş ekonomilerine yönelik UDY girişleri ise 2005 yılındaki seviyesine gerilemiştir. Bu azalmada özellikle Rusya ve Kazakistan’a yönelik UDY girişlerindeki yüksek gerileme etkili olmuştur. Bunda ham petrol, metal ve mineral fiyatlarındaki düşüş ve uluslararası sermaye piyasalarına erişimdeki kısıtlamalar rol oynamıştır.
- Rapora göre, gelişmiş ülkelere yönelik UDY akışının artmasında Avrupa ve Kuzey Amerika’daki şirket yeniden yapılanmaları nedeniyle gerçekleşen büyük hacimli birleşme ve satın alma işlemleri de etkili olmuştur.
- 2015 yılında gelişmekte olan ekonomilere yönelik UDY girişi ise şimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaştı. Gelişmekte olan ülkeler 2015’te %9 artışla 765 milyar dolar doğrudan yatırım çekti. En çok doğrudan yatırım çeken ilk 10 ülkenin yarısı gelişmekte olan ülkelerden oluştu.
Gelişmiş Ekonomilere Yönelik Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri
- Gelişmiş ekonomilere yönelik UDY girişleri 2015 yılında %84 artmıştır.
- UDY girişi alan ülkeler açısından Avrupa güçlü bir performans sergilemiştir.
- Avrupa’ya yönelik UDY girişleri %65 artarak 504 milyar $ seviyesine ulaşmıştır.
- Kuzey Amerika’ya yönelik UDY girişleri dört kat artmış ve 429 milyar $’a ulaşmıştır.
Gelişmekte Olan ve Geçiş Ekonomilerine Yönelik Uluslararası Doğrudan Yatırım Girişleri
2015 yılında gelişmekte olan ekonomilere yönelik UDY girişi %9 artmış ve şimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaşmıştır.
- Gelişmekte olan Asya’ya yönelik UDY akımları 541 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu bölge dünyada en çok UDY çeken bölgedir.
- Latin Amerika ve Karayipler’e yönelik UDY girişi 168 milyar dolar ile aynı seviyelerde seyretmiştir.
- Afrika’ya yönelik UDY girişi 54 milyar dolar ile %7 azalmıştır.
- Geçiş ekonomilerine yönelik UDY girişi %38 azalmış ve 35 milyar dolara gerilemiştir.
Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) Girişi (Milyar Dolar)
| Türkiye’nin UDY Girişlerindeki Payı | Yüzde (%) |
| Batı Asya İçindeki Pay | %38,97 |
| Gelişmekte Olan Asya İçindeki Pay | %3,05 |
| Gelişmekte Olan Ekonomiler İçindeki Pay | % 2,16 |
| Dünya İçindeki Pay | %0,94 |
21.06.2016 Tarihli Basın Bülteni ile kamuoyu ile paylaşılan Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü’nün 2016 Dünya Yatırım Raporunda Türkiye’ye ilişkin olarak yer alan dikkat çekici bazı bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum. 2015 yılında Türkiye’ye 16,5 milyar dolar UDY girişi olmuştur.
- Türkiye 2015 yılında bir önceki yıla göre iki basamak yükselerek en çok uluslararası yatırım çeken 20. ülke olmuştur.
- 2015 yılında %36 artışla 16,5 milyar dolar (2014’te 12,1 milyar dolardı) Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişi sağlayan Türkiye, bu performansıyla genel sıralamada 2 basamak yükselerek 20’inci, gelişmekte olan ülkeler arasında 4 basamak yükselerek 8’nci, Batı Asya bölgesinde ise 1’inci sırada yer almıştır.
- Türkiye, küresel doğrudan yatırım akışlarından her yıl %1 dolayında pay almakta, ancak bunun çok daha üzerinde bir potansiyel taşımaktadır.
- Küresel sermaye akışlarından aldığımız payın, önümüzdeki yıllarda yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik atılan somut adımların sonuçlarının alınmasına paralel olarak %3 seviyelerine çıkması hedeflenmektedir.
- Türkiye, küresel UDY akışından aldığı %1 pay ile çizgisini koruyor. Diğer yandan Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeler içinde 2015 yılında küresel UDY’den aldığı pay %2, gelişmekte olan Asya içinde aldığı pay %3, Batı Asya bölgesindeki payı ise %39 olmuştur.
- UNCTAD verilerine göre, 2015 yılında tüm dünyadaki uluslararası doğrudan yatırım (UDY) akışı %38 artışla 1,76 trilyon dolara yükselmiştir.
- Küresel UDY artışında gelişmiş ülkeler başı çekmiş ve 2015’te gelişmiş ülkelere yönelik doğrudan yatırımlar %84 artmıştır. Bu sonuçta gerek rekabet nedeniyle gerekse Avrupa ve Kuzey Amerika’daki şirket yeniden yapılanmaları nedeniyle gerçekleşen büyük hacimli birleşme ve satın alma işlemleri etkili olmuştur.
- 2015 yılında gelişmekte olan ekonomilere yönelik UDY girişi ise şimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaştı. Gelişmekte olan ülkeler %9 artışla 765 milyar dolar doğrudan yatırım çekmiştir.
Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Türkiye’nin dünyada uluslararası doğrudan yatırımlardan %1 pay almaya devam etmekle birlikte, Türkiye 2015 yılında gelişmekte olan Asya bölgesinde Hindistan’ı takiben en çok yatırım çeken 5. ülke olmuştur. Türkiye’nin coğrafi konumunun bu hedefe ulaşmak için çok önemli bir avantaj olduğu düşünülmektedir. Bu amaç için, Türkiye’nin bölgesel bir merkez niteliği kazanması, hem büyümeyi katalize edebilmek hem de ihracat hacminde istenen artışı sağlayabilmek adına stratejik önem arz etmektedir. Hep birlikte ülkemizin ekonomik önceliklerine odaklanarak yatırım ortamının iyileştirilmesi ve küresel yatırımdan aldığımız payı arttırmak yönünde tüm paydaşlarla el ele vermemiz gereken bir dönemdeyiz. Ülkemizin sürdürülebilir kalkınmasında ve sağlıklı bir eko-sistem yaratılmasında uluslararası doğrudan yatırımların lokomotif rol üstlendikleri açıktır.
Uluslararası Yatırımcılar Derneği, Türkiye’de sürdürülebilir ve öngörülebilir bir yatırım ikliminin oluşturularak, katma değer yaratacak uluslararası yatırımların çekilmesi ve küresel rekabet gücünün artırılması hedefiyle 35 yıldır proaktif olarak çalışmaktadır. Türkiye ekonomisine yön veren her sektörde ve dünyanın çeşitli bölgelerinde faaliyet gösteren ve her biri kendi alanlarında en büyük 200’ü aşkın kurumsal üyesi olan YASED, Türkiye’deki uluslararası doğrudan yatırımcıların en güçlü ve en etkin temsilcisidir. YASED Üyeleri ortak bir vizyonu paylaşmakta, Türkiye’de daha iyi bir yatırım ve iş ortamının yaratılmasına katkı sunmak için proaktif olarak çalışmaktadır. YASED, her biri kendi sektöründe öncü, Türkiye’ye doğrudan yatırım yapmış 200’ü aşkın uluslararası sermayeli üye firması ile ülkemizdeki toplam uluslararası doğrudan yatırımların çok büyük bir bölümünü temsil etmektedir. YASED, Türkiye’nin vizyon ve hedeflerine ulaşmasında kaldıraç rolü bulunan uluslararası doğrudan yatırımcı şirketler tarafından, özellikle ihracatı destekleyecek ve Ar-Ge gibi katma değerli alanlarda bir “Bölgesel Merkez” olarak konumlandırılmasının, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve kalkınmada çarpan etkisi yaratacağına inanmaktadır.
Dünya Yatırım Politikalarında Trendler
2015 sonrasında yatırım tanıtımı ve desteği yanında (yatırım yeri temini ve teşvik), yatırım yapmanın kolaylaştırılmasının da önemli bir gelişme alanı olacağı beklenmektedir. Bu kapsamda ülkelerin kendilerinin iyileşme sağlaması gereken alanlar veya uluslararası yatırım anlaşmaları yoluyla iyileşme sağlanması gereken alanlar aşağıdaki gibidir:
- Şeffaflık
- Yatırımcıya sunulan bilgi
- Verimli ve etkili idari prosedürler
- Öngörülebilir politik ortam
2016 Yılı İlk Çeyrek Sonuçları
Öte yandan, Türkiye’ye uluslararası doğrudan yatırım girişleri 2016 yılı ilk çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre %53 düşüşle 2 milyar dolar olmuştur. 2016 yılının ilk çeyreğinde, Türkiye’ye Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişleri 2,006 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, geçtiğimiz yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında %53 oranında bir azalışı göstermektedir. YASED tarafından yapılan açıklamada da belirtildiği üzere, 2015 İSO 500 listesinde 125 uluslararası yatırımcının; toplam ihracatın %42’sini, üretimden satışların %31’ini, yaratılan katma değerin %40’ını, istihdamın %29’unu, Ar-Ge yatırımlarının ise %37’sini gerçekleştirdiği göz önüne alındığında uluslararası yatırımların gücü daha iyi anlaşılmaktadır.