İmdat TÜRKAYGiriş: 22.02.2015 - 21:37Güncelleme:13.04.2020 - 23:49

3491OKUNMA

Ücretliler Hangi Durumda Beyanname Verecekler?

2014 yılında bir ve/veya birden fazla işverene tabi olarak çalışan ücretliler tarafından; tevkifata tabi tutulmak suretiyle elde edilen ve belirlenen sınırını aşan ücret gelirleri ile tevkifata tabi tutulmadan elde edilen ücretler için 1-25 Mart 2015 tarihlerinde Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi verilecektir. Yıl içinde işverenler tarafından kesilen vergiler ise beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Tevkifata tabi tutulduğu için şartları taşımadığı için beyan edilmeyen ücret gelirleri için yıl içinde kesinti suretiyle ödenen gelir vergisi ise, nihai vergi olarak çalışanların üzerinde kalacaktır. Şimdi, 2014 yılında elde edilen ücret gelirlerinin hangi şartlarla beyan edileceğine bir bakalım.(1)

Ücret Ödemelerinin Vergilendirme Sistemi

Gelir Vergisi Kanununa göre işverenler tarafından hizmet erbabına ödenen ücretin tanımı; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatler olarak yapılmıştır. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması ücretin niteliğini değiştirmemektedir. Gelir Vergisi Kanununda, ücretin unsurlarının var olup olmadığına bakılmaksızın aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılmaktadır.

• Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesinde belirtilen sandıklar tarafından ödenen ve en yüksek Devlet memuruna yapılan en yüksek ödeme tutarını aşan emekli, malûliyet, dul ve yetim aylıkları,
• Daha önce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler.
• TBMM, İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzer diğer kişilere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler.
• Yönetim ve Denetim Kurulları başkanı ve üyeleriyle, tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler.
• Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler.
• Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.

Gelir Vergisi Kanununa göre gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir.

Ücret gelirlerinin vergilendirilmesi ise iki şekilde yapılmakta olup; birinci yöntem gerçek usulde elde edilen ücret gelirlerinin vergilendirilmesi, diğeri ise diğer ücretlerin vergilendirilmesidir. Gerçek usulde elde edilen ücret gelirleri ise genel olarak işverenler tarafından yıl içinde artan oranlı vergi tarifesi uygulanmak suretiyle (tevkif yoluyla) vergiye tabi tutulmakta ve işverenler tarafından sorumlu sıfatıyla muhtasar beyanname ile beyan edilmektedir.

Ücret gelirlerinin yıllık beyanname vermek suretiyle vergilendirilmesi ise iki şekilde gerçekleşmektedir. Birincisi, 2014 yılı içinde tevkifata tabi tutulan birden fazla işverenden elde edilmiş bulunan ücret gelirlerinin belli şartların gerçekleşmesi halinde beyanı; diğeri ise 2014 yılında yurtdışından veya yurtiçinden elde edilmiş olmakla beraber yıl içinde tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesidir. Ücretlinin tam veya dar mükellef konumunda olması da beyanname verilip verilmeyeceğini etkilemektedir.

Tevkifata Tabi Olan/Olmayan Ücret Gelirleri İçin Yıllık Beyanname Verilme Şartları

Gelir Vergisi Kanununun “Gelirin Toplanması ve Beyanı” hükmü gereğince mükellefler, yedi gelir unsurundan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratlarını aksine bir düzenleme olmadığı sürece Yıllık Beyannamede toplamak suretiyle beyan edeceklerdir. Gelir Vergisi Kanunu, gelir unsurlarının toplanması ve beyanı genel ilkesinin aksine, yedi gelir unsuruna ilişkin olarak bazı kazanç ve iratlar için “Toplama Yapılmayan Haller” hükmünü düzenleyerek, bazı gelirlerin beyan dışı tutulmasını esas almıştır.

Yedi gelir unsurundan biri olan ücret gelirinin de belli şartlar dahilinde beyanı gerekmekte olup, 2014 yılında elde edilen ve beyanı gereken ücret gelirleri 1-25 Mart/2015 ayında Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edilecektir.

Tam mükellef gerçek kişi ücretlilerin beyanname verme durumu 

2014 Yılında tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri içintutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.

Örnek 1: Tam mükellef Bay (A)’nın, 2014 yılında tek işverenden elde ettiği tevkifata tabi tutulmuş ücret geliri tutarının 250.000 TL olduğunu varsayalım. Buna göre, ücretlinin tek işverenden elde ettiği ve yıl içinde tevkifata tabi tutulan ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmeyecek ve yıl içinde yapılan gelir vergisi kesintisi vergi nihai vergi olarak kalacaktır.  

2014 yılında birden fazla işverenden tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda, birden sonraki işverenlerden elde edilen ücret tutarı, 2014 yılı için 27.000 TL’yi aşmaması halinde, birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin tamamı beyan edilmeyecektir. 2014 Yılı için belirlenen 27.000 TL’lik haddin aşılması halinde ise, birinci işverenden elde edilen ücret tutarı da dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağını, ücret geliri elde eden ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. (16 No.lu Gelir Vergisi Sirküleri)

Örnek 2: Bay (B), 2014 yılında üç ayrı işverenden toplam brüt 145.000 TL ücret geliri elde etmiş ve ücret gelirlerinin tamamı yıl içinde işverenler tarafından tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

Örnekteki ücretli, 120.000 TL ücret geliri elde ettiği işvereni birinci işveren olarak seçmesi durumunda; 1. işverenden sonraki 2 ve 3. işverenlerden elde ettiği ücret gelirleri toplamı 25.000 TL olmaktadır. Bu tutar 2014 yılı için belirlenen 27.000 TL’lik beyan sınırının altında kaldığından, ücretli birden fazla işverenden elde edilen ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücret gelirlerinin tamamı için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyecektir. Yıl içinde kesilen vergiler nihai vergi olarak kalacaktır. 

Örnek 3: Bayan (C), 2014 yılında 3 ayrı işverenden toplam 220.000 TL brüt ücret geliri elde etmiş ve ücret gelirlerinin tamamı yıl içinde tevkif suretiyle vergilendirilmiştir.

Ücretli 1. işveren olarak 100.000 TL ücret geliri elde ettiği işvereni seçmiştir. Kişinin diğer işverenlerden elde ettiği ücret tutarı olan (90.000+30.000=) 120.000 TL, 2014 yılı için beyan sınırı olan 27.000 TL’yi geçtiğinden, 220.000 TL’lik ücret gelirinin tamamı beyan edilecek ve yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler ise hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

2014 yılında Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları toplamının 27.000 TL’yi aşmaması durumunda yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.

Örnek 4: Bay (D), 2014 yılında elde ettiği ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı gelirleri şöyle beyan edilecektir.GVK’nın 86/1-c bendi gereğince, 2014 yılı gelirleri için beyan sınırı olan 27.000 TL’nin tespitinde ücret gelirleri diğer gelirler ile ilişkilendirilmeksizin ayrı olarak değerlendirilecektir. Bu değerlendirme sonucu ücret gelirinin beyanı halinde, diğer gelirler tutarı ne olursa olsun (istisna tutarının altında kalanlar hariç) beyannameye dahil edilecektir. 

Örnek hakkında açıklamalar: Mükellefin 1. İşverenden aldığı ücret hariç diğer işverenden elde ettiği ücret tutarı olan 30.000 TL, 2014 yılı için beyan sınırı olan 27.000 TL’yi aştığından, ücret gelirlerinin tamamını (110.000 TL) beyan edecektir. Mevduat faizi geliri ve 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri GVK’nın geçici 67. maddesine göre, tevkifata tabi olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Tevkifatsız 1.300 TL tutarındaki alacak faiz ise 2014 beyan sınırı olan 1.400 TL’yi aşmadığından beyan edilmeyecektir. Ödevli, 2014 yılında tam mükellef bir kurumdan brüt 80.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Elde edilen kâr payından kurum bünyesinde 12.000 TL (%15 nispetinde) vergi kesintisi yapılmıştır. Kâr payının yarısı olan 40.000 TL gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı olan 40.000 TL, 2014 yılı beyan sınırı olan 27.000 TL’yi aştığı için beyan edilecektir.

Konut kira geliri olan 12.000 TL, 2014 yılı için 3.300 TL’lik istisna tutarını aştığından mutlaka beyan edilecektir. Tevkifata tabi tutulmuş 20.000 TL işyeri kira geliri ise, ücret geliri, mesken kira geliri ve kar payı geliri ile birlikte toplandığında 2014 yılı beyan sınırı olan 27.000 TL’yi aştığından beyannameye dahil edilecektir. Ödevli ücret gelirleri, kar payı, işyeri ve konut kira gelirinin toplamı olan 182.000 TL’yi yıllık beyannameyle Mart 2015 ayında beyan edecektir. Görüldüğü üzere, toplam gelir tutarının bir kısmı yıl içinde tevkifata tabi tutulduğu için, bir kısmı da istisna olduğu için tamamı beyan edilmemektedir. Beyannamede, hesaplanan gelir vergisinden, yıl içinde beyannamede yer alan gelirlerden tevkif suretiyle kesilen vergiler mahsup edilecektir. Ancak, ödevli GVK’nın 21. maddesi gereğince, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde edilen ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı olan 343.300 TL, vergi tarifesinin 3. diliminde ücret gelirleri için 2014 yılı için belirlenen 97.000 TL’yi aştığından, kira gelirinden 3.300 TL’lik mesken istisnasını düşemeyecektir.

Tevkifata tabi olmayan ücret gelirinin beyanı

Gelir Vergisi Kanununun 95. maddesinde, tevkifata tabi olmayan ücretler belirtilmiş ve vergi tevkifatının yapılmadığı durumlarda ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edileceği hüküm altına alınmıştır. Buna göre, 2014 yılında ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı ile istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri için tevkifat yapılmayacağından ücret gelirini elde edenler tarafından yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak, GVK’nın 23/14. maddesine göre, kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenler tarafından, yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödenen ücretler Gelir Vergisinden istisna edilmiştir.

Örnek 5: Merkezi Japonya’da bulunan (X) firmasının Ankara’daki irtibat bürosunda çalışan Bay (C)’ye, işvereni tarafından Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden 2014 yılında 60.000 Dolar tevkifata tabi tutulmamış ücret ödenmiştir. GVK’nın 23/14. maddesine göre merkezi yurtdışında bulunan firmaların Türkiye’deki irtibat bürolarında çalıştırdığı personele döviz olarak ödenen ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan ödevli yıllık beyanname vermeyecektir. Şayet, ödenen ücret (TL) olarak ödenmiş olsaydı, yurtdışından tevkifatsız olarak ödenmesi sebebiyle Mart 2015 ayında yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecekti.

Örnek 6: Ankara’daki (X) Büyükelçiliğinde çalışan ve GVK’nın 16. maddesindeki istisnadan faydalanmayan Türk uyruklu Bayan (Y), 2014 yılında 50.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Buna göre, kişinin ücretinden tevkifat yapılmadığından ve karşılıklılık esasının da olmaması nedeniyle, elde ettiği 50.000 TL ücret gelirinin tamamı için yıllık beyanname verilecektir.

Yıllık beyanname veren ücretlilerin Asgari Geçim İndiriminden yararlanması

GVK’nın 32. maddesine göre, gerçek usulde vergilenen ücret gelirini elde eden ücretlilerin yararlandığı asgari geçim indirimi uygulamasına (Ücretliler bu uygulamadan genellikle işveren tarafından ücretin ödendiği anda gelir vergisi kesintisi üzerinden mahsup edilmek suretiyle yararlanmaktadırlar.) ilişkin olarak yayımlanan 265 Seri No.lu GV Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre; ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayan ve bu nedenle ücretlerini yıllık beyanname ile beyan etmek zorunda olan ücretlilerde asgari geçim indirimi, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle gerçekleştirilecektir. Bu durumda, asgari geçim indiriminden faydalanmak isteyen tam mükellef ücretli, Tebliğ ekinde yer alan “Aile Durumu Bildirimi”ni doldurarak yıllık beyannamelerine ekleyeceklerdir.

Dar mükellef ücretlinin beyanname verme durumu

GVK’nın 86/2. maddesine göre, dar mükellef gerçek kişiler, 2014 yılında tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için (ticari kazanç, gerçek usulde vergilendirilen zirai kazançlar, tevkifatsız menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için) beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir. Dolayısıyla, tevkifata tabi tutulmuş olmak kaydıyla dar mükellef gerçek kişilerin elde ettiği ücret gelirleri için birden fazla işverenden elde edilip edilmediğine ve tutarına bakılmaksızın yıllık beyanname verilmeyecektir. Ancak, tevkifata tabi tutulmamış ücret geliri elde eden dar mükellef gerçek kişilerin ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan etmesi gerekmektedir.

Dar mükellefiyete tabi olanlar, Türkiye’de elde ettikleri ve toplamı 2014 yılı için 1.400 TL’yi aşan vergi kesintisine tabi tutulmamış ve istisnaya konu olmayan menkul sermaye iratlarının tamamını, iktisap tarihinden itibaren 15 gün içinde Münferit Beyanname ile bildirecek ve vergisini de aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir. Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen Türk vatandaşları da Türkiye’de elde ettiği gelirin tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratları için beyanname vermeyeceklerdir. Tevkif yoluyla vergilendirilmemiş konut (mesken) kira geliri elde eden dar mükellef gerçek kişiler, (yurt dışında yerleşik olup, dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları da dahil) mesken kira gelirinin 2014 yılı için istisna tutarı olan 3.300 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname vereceklerdir.

Beyannamenin verilmesi, ücret gelirine uygulanacak vergi tarifesi ve verginin ödenmesi

Mükellefler, ücret gelirleri dahil olmak üzere, 2014 yılına ait beyana tabi gelirlerini 1-25 Mart 2015 tarihleri arasında beyan edeceklerdir. Beyan edilen gelir tutarından GVK’nın 89. maddesinde belirtilen harcamalar belirlenen sınırlamalar çerçevesinde indirim konusu yapılabilecektir.

Birden fazla işverenden tevkifatlı olarak elde edilerek, belirlenen limitleri aşan ücret gelirleri ile tevkifatsız ücret gelirleri için verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesinde vergiye tabi gelir tutarına uygulanacak vergi tarifesi ise GVK’nın 103. maddesinde yer alan ve 2014 takvim yılı gelirleri için 285 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiş olan aşağıdaki artan oranlı vergi tarifesidir.

2014 yılında ücret dışındaki gelir unsurları için beyanname veren bir mükellefin aynı anda ücret gelirinin de olması ve beyannamedeki toplam gelirin 60.000 TL'yi aşması durumunda, 25.02.2011 tarih ve 75 No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklamalara göre gelir vergisinin hesaplanması gerekmektedir. Öte yandan, GVK’nın 103. maddesinde yer alan vergi tarifesi, 2015 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınmak üzere 287 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. 2015 Yılında işverenler tarafından hizmet erbablarına ödenen ücret ödemeleri üzerinden aşağıda yer alan ücrete ilişkin gelir dilimlerine karşılık gelen vergi oranlarına göre vergi tevkifatı yapılmaktadır.

Sonuç

2014 Yılında birden fazla işverenden tevkifatlı olarak ücret geliri elde eden ücretliler ile tevkifatsız ücret geliri elde edenler, aksine bir düzenleme olmadığı sürece 2015 yılının Mart ayının başından (1-25 Mart) 25. günü akşamına kadar ücret gelirlerini beyan etmeleri gerekmektedir.

Dar mükellef gerçek kişiler ise 2014 yılında elde ettiği tevkifata tabi tutulmuş ücret gelirleri için yıllık beyanname vermeyeceklerdir.

Mükellefler, elde ettikleri yedi gelir unsuruna ilişkin gelirin beyanı konusunda Gelir İdaresinin internet sayfasında (www.gib.gov.tr/Form ve Yayınlar) yer alan Beyanname Düzenleme Rehberlerinden yararlanabilirler.

Mükelleflerin, elde ettikleri gelirin beyan edilip edilmeyeceği veya diğer vergisel hususlarda tereddüt ettikleri her türlü soru için ise profesyonel olarak vergisel konularda danışmanlık hizmeti veren Gelir İdaresi Başkanlığının çağrı merkezi Vergi İletişim Merkezini (VİMER-444 0 189) aramalarında fayda vardır. Öte yandan, mükelleflerin bağlı oldukları vergi dairesine giderek de beyannamelerini vermeleri konusunda yardım istemeleri mümkündür.