Üç milyon vergi mükellefinden sadece 64 bin 578’i uyumlu mükellefmiş!
Kendi yükümlülüklerini doğru ve zamanında yerine getiren, vergi aflarına karşı olan, ancak vergi affı çıktığında kendisini aldatılmış hatta enayi yerine konulmuş olduğunu hisseden önemli sayıda bir mükellef grubu vardır.
Süreklilik kazanan vergi afları karşısında bu mükellef grubunun gönlünü almak için, %5’lik kurumlar ve gelir vergisi indirimi 2018'de yürürlüğe girdi.
Ancak getirilen düzenleme, bir önceki cümle kadar basit ve uygulanabilir değildi.
Zira bu düzenleme diyor ki: Türk vergi mükelleflerinin ancak %2,15’i uyumlu mükelleftir.
Rakamla ifade edecek olursak; Maliyeye göre 3 milyon vergi mükellefinin ancak 64 bin 578’i uyumludur.
Geri kalanı, yasalara uymayanlardır.
Tablo: %5 Vergi İndirimi İçin Uyumlu Kabul Edilen Mükellef Sayıları (2020)
| Toplam Gelir Vergisi mükellefi sayısı | 2.086.100 |
| Toplam Kurumlar Vergisi mükellefi sayısı | 918.229 |
| Toplam Mükellef Sayısı | 3.004.329 |
| Uyumlu GV mükellefi sayısı | 29.425 |
| Uyumlu KV mükellefi sayısı | 35.153 |
| Toplam Uyumlu Mükellef Sayısı | 64.578 |
| Uyumlu Mükelleflere Sağlanan Vergi İkramiyesi | 1.750.000.000 TL |
| Kişi Başına Ortalama Vergi İkramiyesi Tutarı | 27.099,01 TL |
Bu tabloya göre vergi mükellefleri mi uyumsuz, yoksa düzenlenen madde mi?
Herhalde madde uyumsuz olsa gerek ki; düzenlemenin yasalaştığı 2017’den bu yana üç kez değişiklik yapıldı.
İlk düzenleme 6824 sayılı Yasa ile yapıldı.
Onu, 7162, 7194 ve son 7338 sayılı yasalar izledi
Bu değişiklikler neden mi yapıldı?
Yararlananı bol olsun diye.
Çünkü yasa maddesini (GVK Mük. Md. 121), çıkarılan Genel Tebliğleri ve özelgeleri aşıp uyumlu mükellef olabilmek adeta iğne deliğinden geçmek kadar zordu.
Yani bir taraftan dürüst mükellefin kızgınlığı giderilmek isteniyor diğer taraftan da adeta deveye hendek atlatması bekleniyordu.
Nitekim yanında muavini olarak yetiştiğim üstatlarımdan Recep Bıyık, Vergi Algı’da yayınlanan yazısında“Ben bugüne kadar vergi indiriminden yararlanan orta ve büyük ölçekli çok da işletme görmedim. Üstelik bu işletmeler vergiye gönüllü uyum deyince ilk akla gelen kurumsal işletmeler. Bu işletmeler indirimden yararlanamıyorsa, kimse yararlanamaz diye düşünüyorum” diye durumun vahametini ortaya koymuştu.
Nedir uyumlu mükellef?
Vergi literatüründe; yasaların öngördüğü vergiyi doğru tutarda ve zamanında beyan eden ve ödeyen kişiye/kuruma uyumlu mükellef deniliyor.
Düzenleme 2017’de yayımlandığında ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile (finans ve sigortacılık gibi bazı sektörlerde faaliyet gösterenler hariç) kurumlar vergisi mükellefleri için şu şartlar sıralanmıştı:
- İndirimin hesaplanacağı yıl ile son iki yıla ilişkin olarak tüm vergi beyannamelerinin kanuni süresi içerisinde verilmiş ve tahakkuk eden vergilerin kanuni süresi içerisinde ödenmiş olması, (10 TL’ye kadar eksik ödeme ihlal sayılmıyor, aşarsa ihlal sayılıyordu)
- İndirimin hesaplanacağı yıl ile son iki yıl içerisinde beyana tabi tüm vergi türleri itibarıyla vergi incelemesine tabi olunmaması, 1 Kuruş dahi, ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış tarhiyat olmaması,
- Beyannamenin verildiği tarih itibarıyla vergi aslı (vergi cezaları dahil) 000 liranın üzerindevadesi geçmiş borç bulunmaması,
- İndiriminin hesaplanacağı yıl ile önceki dört takvim yılında VUK Md. 359 uyarınca kaçakçılık sayılan fiillerin işlendiğinin tespit edilmemesi.
Küçük ya da büyük en uyumlu mükellefin dahi bu imkansız dörtlüyü sağlaması mümkün değildi.
Bu nedenle de birbiri ardına bakın neler değiştirildi:
30 Ocak 2019’da 7162 sayılı Yasayla;
- Kanuni süresinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak; kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler şartın ihlali sayılmayacağı,
- Her bir beyanname itibarıyla 250 Türk lirasına kadar yapılan eksik ödemenin ihlali sayılmayacağı,
- Tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması halinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden onbeşinci günün bitimine kadar ödenmesi durumunun ihlal sayılmayacağı
düzenlemeleri yapıldı.
Daha sonra 7 Aralık 2019’da yayımlanan 7194 sayılı Yasayla;
- Her türlü beyannamenin zamanında verilmesi aranırken artık yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannameleri ile sınırlandırıldı,
- Vergilerin kanuni süreleri içinde hem beyanı hem ödenmesi aranıyorken kanuni süresi geçse de indirimden yararlanılacak beyannamenin verildiği tarihe kadar ödeme yapılmışsa vergi indiriminden yararlanılması mümkün hale getirildi
Son olarak da 26 Ekim 2021’de yayımlanan 7338 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle de;
- İkmalen, re'sen veya idarece yapılan tarhiyatların kesinleşmesi aranacak ve kesinleşen tarhiyatın indirim tutar sınırının (2021 yılı için 1.5 milyon TL) %1’inden, yani 15 bin liradan az olması durumunda da indirimden yararlanma şartları ihlal edilmiş sayılmayacak,
şeklinde düzenleme yapıldı.
Bu şartlarda uyumlu mükellef olmak hâlâ çok zor!...
Dürüst mükellefleri ödüllendirmek, kendi tabirleriyle dürüst mükelleflerin kendilerini “enayi olarak hissetmemeleri” için getirildiği ileri sürülen düzenleme bir türlü istenen sonucu doğurmadı.
Getirilen şartlar adeta yararlandırmaktan ziyade yararlandırmamaya yönelikti sanki
Nitekim yararlananların sayısının 2020’de sadece 64 bin 578 mükelleften oluşması, sağlanan imkanın, her bir mükellef için azami 1 milyon 500 bin lira ile sınırlı olması, 2020 yılı aritmetik ortalamasının ise 27.099,01 TL olarak gerçekleşmesi, maddenin hâlâ çok yetersiz olduğunu ortaya koyuyor.
Dolayısıyla da uyumlu mükelleflerde %5’lik vergi indirimi ödülü, dürüst mükelleflerin hissettikleri yıkımı ne maddi ne de manevi olarak gidermekten uzak olarak mevzuatımızda yer almaya devam ediyor.
