Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

Esin KOYUNCU
Esin KOYUNCU
1632OKUNMA

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Dijital Parası

Dünya değişiyor dünyada bütün kavramların değiştiği ortamda elbette sistemlerden biri paradır. Uğruna yüzyıllarca savaşılmış ve birçok mananın da anlamını yitirmesine sebep olan para, bireylerin gerek cüzdanında gerekse dijital ortamda tuttukları banknot, madeni ve elektronik paraların hatta ve hatta kredi kartlarının tarihi olduğu bir çağı girilmektedir. Çünkü dünyanın yöneldiği dijital geleceğin parası da dijital hale gelmektedir. Yeni sistemde kaybolmak istemeyen tüm devletler gibi Türkiye de Merkez Bankası Dijital para çalışmaları yürütmektedir.

Merkez Bankası Dijital Parası adından da anlaşılacağı üzere itibari paranın dijital bir versiyonudur. Dijital Ödeme finans ve teknoloji alanının en önemli özelliklerinde bir tanesi olma rolünü üstlenmektedir. Kendi başına bir altyapı üzerine inşa edilmiş merkez bankasının para arzı konusundaki otoritesinin ve tek orijin oluşunun, çeşitli kullanım alanlarının olmasıyla beraber özellikle para politikalarının daha hızlı hayata geçirilmesi konusunda gücünü arttıracak bir projedir.

Dünya’da başlangıçta Çin’in dijital Yuhan Projesi’ni hayata geçirmesi ve Shenzhen bölgesinde halka dağıtmasının, halkın da yalnızca cep telefonları üzerinden kare kod kullanımı ile alışveriş merkezlerinden alışveriş yapabilirliği bu proaktif çalışmaların öncüsü konumundadır. Beraberinde: İsviçre, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri gibi dünyanın diğer ülkelerinin merkez bankaları da para politikalarına yeni araçlar ilave etmek üzere dijital paraları ekonomi gündemine alarak bu projenin devamlılığını sağlamaktadırlar. Tüm bu gelişme ve çalışmalar, Türkiye de dahil olmak üzere dijital para pilot proje oluşumlarına hız kazandıran etkenlerdir.

Teknoloji ve finans dünyasının gündeminde Merkez Bankası dijital parası yer almaktadır. Merkez Bankasının fiyat istikrarı için her türlü önlemi alabileceğinin kanıtı niteliğini taşımaktadır. Merkez Bankasının her türlü politika aracını kullanacağı, fiyat istikrarı, %5 enflasyon hedefini gerçekleştirmek adına atılmış önemli bir adımdır. Bu çerçeve içerisinde dijital paralar toplumun kullanımına uygun, aynı zamanda da ekonomiyi hareketlendirecek bir niteliğe haizdir. İnsanlar diledikleri zaman çevrimiçi alışveriş yapabilmektedirler. Ancak konu ödeme sistemine geldiklerinde halen bankacılık sisteminin mesai sistemine bağımlı olmaktadırlar. Dolayısıyla dijital paraların en önemli kullanımı anlık transferlerin gecikme yaşamaksızın, tek kanal aracılığıyla, ucuz ve etkin bir şekilde gerçekleştirilebilecek olmasıdır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın dijital para, dijital cüzdan, dijital kimlik, dijital para borsası, açık bankacılık gibi ürünleri de Bankalararası Kart Merkezi ile hayata geçirilmesi olanaklar kapsamındadır. Merkez Bankası’nın kendi dijital parasını basmasının en önemli avantajı bireylerin bankacılık sistemini aradan çıkararak doğrudan Merkez Bankası parasını ellerinde tutabilmeleridir.

Dijital parayı iktisadi aktörler arasında dijital dolaşıma çıkarmanın bir diğer yolu bireylere merkez bankasında dijital para hesabı açma imkanı tanımak olabilmektedir. Ancak dijital para tutmanın en önemli avantajlarından biri olan ödemelerin doğrudan ilgili kişiler arasında yapılmasına, tek taraflı gerçekleşmesine ve düşük maliyetli olmasına imkan vermek suretiyle üçüncü kişiler tarafından takip edilme imkanını ortadan kaldırması niteliği ile ters düşmektedir.

Böylelikle gerçekleştirilecek tüm yöntem, AR-GE çalışmaları, pilot projeler hem para politikasına hem fiyat istikrarına hem de toplumun her kesimine hitap eden ve büyüme, kalkınma ve gelişmeye hizmet eden bir araç niteliği taşımalıdır.

ÖzelliklerNakitHesap Tabanlı     ÖdemeŞifreli ParaDijital Para
ErişilebilirlikEVETHAYIREVETEVET
Kimlik GizliğiEVETHAYIREVETEVET
Takas MekanizmasıFİZİKİELEKTRONİKELEKTRONİKDİJİTAL
Nema GetirisiEVETEVETEVETEVET
Standart LimitlerHAYIRHAYIREVET/HAYIREVET

DİJİTAL PARANIN TÜRKİYE’DEKİ KONUMU

2019-2020 yıllarını kapsayan 11. Kalkınma Planı’nda Merkez Bankası parasının uygulamaya konulacağı yer almaktadır. Geleceğin parası, ister şifreli para olsun ister dijital nitelikli para olsun Merkez Bankası orijinli para sistemine yönelmektedir. Bu yönelim dünyada 63 ülkede gerçekleşmiştir. Başta Çin olmak üzere; Amerika Birleşik Devletleri, İsviçre, İran ve bunun gibi birçok Avrupa Birliği ülkeleri dijital para hamlesi yapmış ve uygulamaya koymuştur.

Dijital para çıkarma hamlesi Merkez Bankaları’nın para hacmine direkt hükmedebilmesine yönelik çok doğru bir hamledir. Türkiye’deki para sistemi ticari bankacılığın merkeziyetinde yer almaktadır. Ticari bankacılığın ortadan kalkması veyahut batması olasılığı ele alınacak olursa iktisadi aktörlerin mevduatı erimekte ve bununla beraber ödemeler sistemi de yatay pozisyona geçmektedir.

Tüm bu bulgular ışığında dijital para bu mevcut düzene eklemlenmenin dışında, inovasyon ve bankalara olan sıkı sıkıya bağlılığı ortadan kaldırır nitelikleri bünyesinde barındırmaktadır. Dijital paranın varlığı itibariyle ödemeler sistemi canlanacak beraberinde ödeme işlemleri ve transferler hızlanacak, en önemlisi de milli para sisteminde kaydedilen para basımından elde edilen gelir merkez bankasının hesabında yer alacaktır.

“Dijital paranın elde edeceği senyoraj geliri ile Avrupa Birliği’ne olan devletin dış borçlarının yaklaşık %80 ila %85’inin kapatılabileceği ciddi bir kaynak yaratılabilecektir.” Diğer bir önemli konu ise Merkez Bankasının ihraç edeceği dijital para, hedeflenen büyümeyi destekleyecek sonuçlar doğuracaktır. Devletin para sistemine tamamen hakim olmasını sağlayacak böylelikle kayıt dışı ekonomi ile mücadele de daha etkin hale gelecektir.

Dijital paranın Türkiye ekonomisine pozitif etki edeceği bir diğer konu dolara bağımlılıktan kurtularak dijital döneme ayak uydurmak ve hazırlık adına AR-GE projeleri oluşturulmuş ve bu projelerin kavramsal aşamasının tamamlanmasıyla birlikte yöntem olarak doğru-yanlış konseptine uygun, adım adım ilerleyen bir pilot projeye doğru şekillenmektedir.                             

Türkiye’deki dijital paranın konumlanacağı bir diğer nokta ise akıllı kontrat uygulamaları ile çeşitli projelere endekslenerek veya son kullanma tarihi konularak oluşturulabilecek dijital enstrümanlar ile dijital projenin yapısı programlanabilmesi gibi olanak ve özelliklere sahip olabilmesidir. Dijital para nezdinde gerçekleştirilecek işlemler esnasında taraf olarak bir regülatörün yer alması bu yeni oluşturulacak olan piyasaya güven esası sağlamaktadır. Bu bağımsız para ile etkili tasarruf, para politikası ve maliye politikası etkinliği sağlanacaktır.

Sonuç olarak, yeni dijital dünyanın yeni sistemi; trampa ekonomisinden, efektife, devamında elektronik sisteme ve en sonunda dijital para ve diğer kıymetler sistemine geçiş sağlayarak kavramsallıktan uzak, tasarıma yakın, ihracın ve gelişimin içinde yer almaktadır.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor