Suriye’deki gelişmeler ve Türkiye ekonomisine etkileri
Suriye’deki gelişmelerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri, hem ticari hem de iş gücü açısından dikkat çekici dinamiklere sahiptir. Bu yazıda, Suriye ile ticaret ve Türkiye’deki Suriyeli iş gücünün ekonomik etkilerine dair güncel veriler sunulmaktadır.
İhracat ve ithalat verileri
Suriye, Türkiye’nin Orta Doğu’daki önemli ticaret ortaklarından biri olmuştur. 2024 itibarıyla Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı 1,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. İhracat ürünlerinin başlıcaları arasında gıda, inşaat malzemeleri ve tekstil ürünleri yer alıyor. Bunun yanı sıra ithalat tarafında sınırlı bir hareketlilik görülmektedir. Özellikle tarımsal ürünler ve bazı hammaddeler ithal edilmektedir, ancak bu rakamlar ihracata kıyasla düşük kalmaktadır. Suriye’nin mevcut altyapı sorunları, ithalat hacmini sınırlayan temel etkenlerden biridir.
| Ticaret Kalemi | 2024 İhracat (USD) | 2024 İthalat (USD) |
| Gıda ve İhtiyaç Ürünleri | 800 milyon | - |
| İnşaat Malzemeleri | 500 milyon | - |
| Tarımsal Hammaddeler | - | 200 milyon |
Suriyeli iş gücü
Türkiye’de 2024 itibarıyla yaklaşık 1 milyon Suriyeli kayıtlı olarak iş gücünde yer alıyor. Bu işçilerin çoğu tarım, inşaat ve tekstil sektörlerinde çalışmaktadır. Kayıt dışı çalışan Suriyelilerin toplam iş gücüne etkisi ise ciddi bir tartışma konusu. Suriyeli işçilerin düşük ücretlerle çalışması, yerel iş gücü üzerindeki baskıyı artırırken, kayıt dışı çalışmanın sosyal güvenlik sistemine zarar verdiği belirtilmektedir.
| Sektör | Suriyeli İş Gücü (Tahmini) |
| Tarım | 300 bin |
| İnşaat | 400 bin |
| Tekstil | 200 bin |
Öneriler
- Ticaretin Geliştirilmesi: Türkiye, Suriye’ye yönelik ticaret hacmini artırmak için altyapı destek projelerine ve bölgesel ticari iş birliğine ağırlık vermelidir.
- Kayıt Dışı İstihdamın Azaltılması: Suriyeli işçilerin kayıt altına alınması için daha etkin denetim ve teşvik mekanizmaları oluşturulmalıdır.
- Uzun Vadeli Stratejiler: Türkiye, Suriye’deki ekonomik istikrar sağlandıkça yeniden ihracat ve ithalat dengesini kurmayı hedeflemelidir.
Suriyeli iş gücünün Türkiye'deki sektörel dağılımı genelde kayıt dışı çalışma nedeniyle kesin verilerle ortaya konamasa da tahmini oranlar ve resmi raporlar üzerinden bir tablo oluşturulabilir. Aşağıdaki tablo, bu sektörel dağılımın genel bir özetini sunar:
| Sektör | Çalışan Suriyeli Oranı (%) | Açıklama | |
| Tarım | 25 | Suriyeli işçiler özellikle mevsimlik tarım işçiliğinde yoğun olarak çalışmaktadır. Kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu bir sektördür. | |
| İnşaat | 20 | İnşaat sektöründe düşük ücretle çalıştırılan Suriyeliler, ağır işlerde yoğun olarak istihdam edilmektedir. | |
| Tekstil | 30 | Tekstil atölyeleri ve fabrikalarda, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Suriyelilerin iş gücü önemli bir paya sahiptir. | |
| Hizmet | 15 | Lokantalar, temizlik işleri ve küçük işletmeler gibi hizmet sektörlerinde Suriyeliler sıklıkla çalışmaktadır. | |
| Sanayi ve Üretim | 5 | Daha düşük bir oranla sanayi ve üretim alanında çalışmaktadırlar. Genellikle vasıfsız işlerde istihdam edilirler. | |
| Diğer | 5 | Küçük işletmeler, serbest meslekler ve diğer alanlar. Bazı Suriyeliler kendi işlerini kurarak ekonomiye katkı sağlamaktadır. |
Kaynak ve Analiz
- Kayıt Dışı Çalışma: Suriyelilerin büyük bir kısmı kayıt dışı çalıştığı için bu sektörlerde istihdam edilenlerin kesin sayısı ve oranı değişkenlik gösterebilir. Resmi verilere göre kayıtlı Suriyeli iş gücü 150 bin civarındayken, kayıt dışı çalışanların sayısının 1 milyonun üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
- Bölgesel Dağılım: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde (Gaziantep, Şanlıurfa, Hatay) tekstil ve tarımda yoğunlaşma gözlemlenirken, büyükşehirlerde (İstanbul, Ankara, İzmir) hizmet sektörü ağırlıktadır.
Türkiye'de Suriyeli göçmenlerin iş gücü piyasasına katkısı, özellikle belirli sektörlerde dikkat çekici bir şekilde öne çıkmaktadır. Suriyeliler genellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde (KOBİ'ler), tekstil, inşaat, tarım, gıda üretimi, restoran ve perakende gibi sektörlerde istihdam edilmektedir. Özellikle, sanayi kentlerinde (örneğin Gaziantep, Şanlıurfa, ve Hatay) yoğun iş gücü talebi karşılanmaktadır.
Bazı kaynaklara göre, Suriyelilerin yoğun olarak çalıştığı işlerde yerliler bu işleri tercih etmediği için, Suriyeliler düşük ücretli ve ağır çalışma koşullarını kabul eden bir iş gücü olarak konumlanmıştır. Ancak bu durum, yerel iş gücü piyasasında rekabet baskısı oluşturduğu gerekçesiyle bazı bölgelerde tartışmalara yol açmaktadır. Örneğin, Diyarbakır gibi bölgelerde, Suriyelilerin tercih ettiği kentlerdeki üreticiler maliyet avantajları yakalarken, göç almayan yerlerde ekonomik dezavantajlar oluşabilmektedir
Ek olarak, Suriyeliler yalnızca iş gücü olarak değil, girişimci olarak da Türkiye ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı'nın (TEPAV) verilerine göre, 2019 yılı itibarıyla Suriyelilere ait şirket sayısı 15 bini aşmış durumda, ancak toplam işletmelerin yüzde 1'ine dahi ulaşmamaktadır. Bu şirketler, özellikle ihracatta aktif bir rol oynamakta ve sağladıkları istihdam olanaklarıyla kendi topluluklarının ekonomisine de katkı sağlamaktadır.
(1) https://gazeteoksijen.com/amp/turkiye/son-10-yilda-turkiyede-calisma-izni-alan-suriyeli-sayisi-118den-108-bine-yukseldi-219539
(2) https://emlakkulisi.com.tr/guncel/suriyeliler-turkiyede-hangi-is-alanlarinda-calisiyor/1413337
(3) https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiye-ekonomisine-suriyelilerin-katk%C4%B1s%C4%B1-ne-d%C3%BCzeyde/a-58695359
(4) https://sendika.org/2021/07/turkiye-ekonomisine-suriyelilerin-katkisi-ne-duzeyde-627103
(5) Aylık Dış Ticaret Veri Bülteni_Ocak 2024_1.pdf
(6) 2024 - 2025 DÜNYA TİCARETİ GENEL BAKIŞ | www.ihracat.co | ihracat ithalat bilgi platformu
(7) 2024 Yılı Eylül Ayı Dış Ticaret Verileri
(8) 2024 - 2025 DÜNYA TİCARETİ GENEL BAKIŞ | www.ihracat.co | ihracat ithalat bilgi platformu