Sosyal Güvenlik Destek Primi ne işe yarar?
Emekli aylığı bağlandıktan sonra çalışma hayatına devam edenler için de sosyal güvenliğine ilişkin düzenlemeler vardır.
Bu düzenlemelerin başında sosyal güvenlik destek primi gelir.
Sosyal güvenlik destek primi 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasında düzenlenmemiştir. Çünkü 2008 sonrasında ilk kez sigortalı olan bir kişinin emekli olduktan sonra çalışması halinde emekli aylığı kesilir. Bu nedenle sosyal güvenlik destek primi ilk kez 2008 yılından önce emekli veya sigortalı olan kişiler için geçerlidir.
Sosyal güvenlik yasasında emekli olduktan sonra çalışanlar için yapılan kesinti geçici maddelerde düzenlenmiştir. Geçici 14 üncü maddeye göre;
“Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malullüğü, malullük ve yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlar ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaya devam edenler hakkında; bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlayanlar hariç olmak üzere sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından bu Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.”
Bu bakımdan emekli olduktan sonra çalışanlar için eski kanun hükümleri uygulanmaya devam edilmektedir.
Sistemimizde genel olarak üç çalışma türü bulunur. Bu çalışma türleri;
- 4/1-a: hizmet akdiyle işçi olarak çalışma (SSK),
- 4/1-b: kendi nam ve hesabına çalışma (Bağ-Kur),
- 4/1-c: kamu idaresinde memur olarak çalışma (Emekli Sandığı)
şeklindedir.
Bu çalışma türlerinden memuriyet (4/1-c) ile emekli aylığı yalnızca istisna sayılan kişiler için aynı anda mümkündür. Bu bakımdan emekli olan kişi memuriyete atanırsa (bakan, milletvekili, belediye başkanı gibi istisnalardan değilse) emekli aylığı kesilir.
Emekli olduktan sonra şirket ortaklığı ve esnaflık gibi Bağ-Kurlu (4/1-b) olmayı gerektiren işlerde çalışan kişilerin aylıkları kesilmez. Bu kişiler için daha önce emekli aylıklarından %15 kesinti yapılmaktaydı. Daha sonra bu kesinti kaldırıldı. Dolayısıyla emekli olduktan sonra Bağ-Kurlu olanlar için bir kesinti söz konusu değil.
Emekli olduktan sonra hizmet akdiyle çalışan işçiler için (özel sektör(1)) sosyal güvenlik destek primi uygulaması devam ediyor. Uygulamaya göre emekli aylığı hangi statüden bağlanırsa bağlansın 4/1-a sigortalısı olan işçinin yeni işindeki brüt aylığının %30’u sosyal güvenlik destek primi olarak kesiliyor.(2)Bu kesintinin dörtte biri işçiden dörtte üçü ise işverenden yapılıyor. Bunun yanında %2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı primi kesiliyor.
İşçi emekliyse çalıştığı işinden iki kesinti yapılıyor. Sosyal güvenlik destek primi ile iş kazası ve meslek hastalığı. Bunun dışında bir kesinti yok.
Emekli işçi iş kazası geçirirse gelir alabiliyor. Meslek hastalığına yakalanırsa da iş göremezlik geliri bağlanabiliyor. Fakat hastalanması halinde emekli olmayanlar için geçerli olan iş göremezlik ödeneği alamıyor.
Kendisi için yatan %30 oranındaki sosyal güvenlik destek primine gelince, işten ayrıldıktan sonra bu primler sistemde kalıyor. Emekli aylığına hiçbir etki etmiyor. Bu nedenle sosyal güvenlik destek priminin emekli çalışan herhangi bir katkısı olmuyor.
Hal böyle olunca emekliyken çalışanlar ya kayıt dışı çalışıyor ya da primler asgari ücretten yatıyor.
1- Kamu idarelerinde çalışan emeklilerin aylıkları ister SSK’lı olsunlar ister memur 5335 sayılı Kanun gereği kesilir.
2- Emekli maaşından herhangi bir kesinti yapılmaz.