Sermaye azaltımında önceliklendirme düzenlemesi
Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan Kanun Teklifinde sermayesini azaltma yoluna giden firmaların sermayelerinde vergilendirilmesi gerekmeyen unsurlarla beraber vergilendirilmesi gereken unsurların bulunması durumunda azaltılan sermayenin bu unsurlardan hangisine öncelik verilerek belirleneceği hususunda da düzenleme öngörmektedir.
Teklif edilen düzenleme
Düzenleme sermayenin üç unsurdan oluşabileceğini varsaymaktadır. Birincisi “kurumlar vergisi ve stopaja tabi unsurlar” ikincisi “sadece stopaja tabi unsurlar” üçüncüsü ise “ne kurumlar vergisine ne de stopaja tabi unsurlar”
Birincisine sermayeye eklenmiş enflasyon düzeltmesi olumlu farkları, ikincisine sermayeye eklenen kurum kârları, üçüncüne ise nakdi sermaye tutarları örnek olarak gösterilebilir.
Düzenleme özet olarak sermayeyi oluşturan unsurların sermayeye eklendiği tarihten itibaren beş yıldan kısa bir sürede sermaye azaltımına gidilmesi durumunda azaltılan sermayenin yukarıdaki sıralamaya göre azaltıldığını varsaymaktadır.
Düzenleme biraz karışık olduğu için farklı senaryolar için bir örnek yardımıyla aşağıdaki gibi açıklanmaya çalıştım.
Örnek: X Anonim şirketi 15 yıl önce 50.000 birim sermaye ile kurulmuştur. Şirket kuruluşundan bugüne 100.000 birim enflasyon düzeltmesi olumlu farklarını, 100.000 birim kurum kârını sermayeye eklemiş ayrıca 50.000 birim nakdi sermaye artışı gerçekleştirmiştir. Buna göre toplam kayıtlı sermayesi 300.000 birimdir.
Sermayeye eklenmiş her bir unsurun sermayeye eklendiği tarihten itibaren geçen sürelere ilişkin farklı senaryolar aşağıdaki tablodaki gibidir.
| Sermaye | I | II | III | IV | V | VI | VII | |
| Enflasyon Düzeltmesi (Vergi ve Stopaj) | 100 | 6 YIL | 4 YIL | 6 YIL | 4 YIL | 4 YIL | 6 YIL | 6 YIL |
| Dağıtılmamış Kâr (Stopaj) | 100 | 6 YIL | 6 YIL | 4 YIL | 4 YIL | 4 YIL | 6 YIL | 4 YIL |
| Nakdi Sermaye (Vergisiz) | 50 | 6 YIL | 6 YIL | 6 YIL | 6 YIL | 4 YIL | 4 YIL | 4 YIL |
| Kuruluş Sermayesi (Vergisiz) | 50 | 15 YIL | 15 YIL | 15 YIL | 15 YIL | 15 YIL | 15 YIL | 15 YIL |
Farklı sermaye azaltımı tutarlarına göre farklı senaryoların doğuracağı sonuçları ele alalım.
İlk olarak sermayenin 50 birim azaltılacağını varsaydığımızda oluşan sonuçlar aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.
| I | II | III | IV | V | VI | VII | |
| Enflasyon Düzeltmesi (Vergi ve Stopaj) | 16,67 | 50,00 | 0,00 | 50,00 | 50,00 | 0,00 | 0,00 |
| Dağıtılmamış Kâr (Stopaj) | 16,67 | 0,00 | 50,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 50,00 |
| Nakdi Sermaye (Vergisiz) | 8,33 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 50,00 | 0,00 |
| Kuruluş Sermayesi (Vergisiz) | 8,33 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
| Toplam | 50,00 | 50,00 | 50,00 | 50,00 | 50,00 | 50,00 | 50,00 |
Sermayenin 100 birim azaltıldığını varsayarsak sonuç aşağıdaki gibidir.
| I | II | III | IV | V | VI | VII | |
| Enflasyon Düzeltmesi (Vergi ve Stopaj) | 33,33 | 100,00 | 0,00 | 100,00 | 100,00 | 25,00 | 0,00 |
| Dağıtılmamış Kâr (Stopaj) | 33,33 | 0,00 | 100,00 | 0,00 | 0,00 | 25,00 | 100,00 |
| Nakdi Sermaye (Vergisiz) | 16,67 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 50,00 | 0,00 |
| Kuruluş Sermayesi (Vergisiz) | 16,67 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 0,00 |
| Toplam | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 |
Bu kez sermayenin 150 birim azaltıldığını varsayalım.
| I | II | III | IV | V | VI | VII | |
| Enflasyon Düzeltmesi (Vergi + Stopaj) | 50,00 | 100,00 | 25,00 | 100,00 | 100,00 | 37,50 | 0,00 |
| Dağıtılmamış Kâr (Stopaj) | 50,00 | 25,00 | 100,00 | 50,00 | 50,00 | 37,50 | 100,00 |
| Nakdi Sermaye (Vergisiz) | 25,00 | 12,50 | 12,50 | 0,00 | 0,00 | 50,00 | 50,00 |
| Kuruluş Sermayesi (Vergisiz) | 25,00 | 12,50 | 12,50 | 0,00 | 0,00 | 25,00 | 0,00 |
| Toplam | 150,00 | 150,00 | 150,00 | 150,00 | 150,00 | 150,00 | 150,00 |
Son olarak sermayenin 250 birim azaltıldığı yani kuruluş sermayesine dönüldüğünü varsayalım.
| I | II | III | IV | V | VI | VII | |
| Enflasyon Düzeltmesi (Vergi + Stopaj) | 83,33 | 100,00 | 75,00 | 100,00 | 100,00 | 83,33 | 66,67 |
| Dağıtılmamış Kâr (Stopaj) | 83,33 | 75,00 | 100,00 | 100,00 | 100,00 | 83,33 | 100,00 |
| Nakdi Sermaye (Vergisiz) | 41,67 | 37,50 | 37,50 | 25,00 | 50,00 | 50,00 | 50,00 |
| Kuruluş Sermayesi (Vergisiz) | 41,67 | 37,50 | 37,50 | 25,00 | 0,00 | 33,33 | 33,33 |
| Toplam | 250,00 | 250,00 | 250,00 | 250,00 | 250,00 | 250,00 | 250,00 |
Değerlendirme
Gerekçede ifade edildiği üzere, düzenleme idare ile mükellef arasındaki görüş ayrılıklarına çözüm getirmek amacıyla teklif edilmektedir. Gerekçede ayrıca bu hususu vergi kanunlarında açıkça düzenleyen bir hükmün bulunmamasının konunun yargıya taşınması sonucunu doğurduğu ifade edilmektedir. Böyle bir gerekçe ile yapılan düzenlemenin yaratacağı önemli sonuç, sermayenin azaltılmasında vergili unsurlara öncelik veren İdari uygulamanın Kanuni bir dayanağının bulunmadığıdır.
Dolayısıyla düzenlemenin kanunlaşmasından önceki dönemler için mükellef uygulamaları ile ilgili herhangi bir işlemin yapılmaması, hatta idari uygulamaya paralel olarak yapılan işlemlerle ilgili düzeltme taleplerine yanılma çerçevesinde olumlu yaklaşılması gerekir.
Düzenlemenin sermayeye eklenen vergili unsurların sermayeye eklenme tarihinden itibaren beş yıl içinde işletmeden çekilmemesini sağlamayı hedeflediği anlaşılmaktadır. Eğer amaç bu tutarların en az beş yıl işletmede tutulmasını sağlamak ise bu unsurların sermayeye eklenme tarihi değil kayıtlara alındığı tarihi esas alarak beş yıllık sürenin hesaplanması daha uygun olur.
Ayrıca sermayenin zararlara mahsup edilmesinde de bu beş yıllık sürenin dikkate alınmasını anlamak mümkün değildir. Zararlar şirket öz sermayesini azaltan bir unsur olarak bilançoda yer alır. Zararı sermaye azaltımı yoluyla bilançodan çıkarılmasının şirketin sermaye yapısında ekstra bir kayba yol açması, sermaye yapısını zayıflatması söz konusu değildir. Bu nedenle zarara mahsuben yapılan sermaye azaltımında süre sınırlaması olmaksızın ortalama yönteminin uygulanması gerekir. Hatta zarara mahsuben yapılacak sermaye azaltımlarının vergilendirme sonucu doğurmaması, vergilendirme sonucunu doğuran mevcut düzenlemeleri ortadan kaldıracak yönde düzenleme yapılması daha doğru olur.
Ayrıca uygulamada şirketler öz sermaye unsurlarını eklemeden önce sermayesini nakden veya zararlarına mahsuben azaltma yoluna gidebilmekte, daha sonra öz sermaye unsurlarını sermayeye ekleyebilmektedir. Bu durumda da azaltılan sermaye üzerinden geriye dönük olarak ayrıştırma yapılarak öz sermaye unsurlarına atfedilecek tutarlar üzerinden vergilendirme yapılabilecek midir? Madem uygulamadan kaynaklanan sorunları kanuni düzenleme ile çözüyoruz. Bunu da çözmek uygun olur.
Umarız yasalaşma sürecinde önerilerimiz dikkate alınır. En azından tartışmaya değer bulunur.
Ancak son olarak şunu ifade etmek isterim. Bu düzenleme gereksiz yere yaratılmış bir sorunun uygunsuz bir şekilde çözümünden ibarettir. Sermayeyi hangi unsurları kullanarak artıracağına karar veren mükellefin, sermayeyi hangi unsurları kullanarak azaltacağına karar verememesi hukuki değildir. Bunu idari kararla yapsanız da kanuni düzenleme ile yapsanız da hukuki değildir.