Ozan BARDAKÇIGiriş: 04.07.2022 - 10:38Güncelleme:04.07.2022 - 11:00

2371OKUNMA

Sahte sigortalı mı, İsteğe bağlı mı; Kıdem Tazminatı hangisinin hakkı?

Kıdem tazminatı işçilerin işten ayrılırken işverenden aldıkları ikramiye benzeri bir ödemedir. Kural olarak kıdem tazminatı işten çıkarılan işçilere ödenir. Ödenme sebebi ise işçinin işe, işyerine ve işverene sadakatidir. Sadakat kelimesini de çok abartmamak gerekir. İşçinin işini doğru düzgün yapması yeterlidir. İşçi, işini doğru dürüst yaptığı halde işten çıkarılırsa kendisine kıdem tazminatı ödenir.

İşçinin kendi isteğiyle ayrılması halinde kural olarak kıdem tazminatı ödenmez. Ama bunun istisnaları vardır.

İstisnaların başında işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı gelir. İşçinin tacize uğraması, işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin alınmaması, ücretin tam ve zamanında ödenmemesi, işçinin sağlığı işten dolayı tehlikeye girmesi gibi belli durumlarda işçi derhal haklı fesih hakkını kullanabilir. Bu durumda kıdem tazminatına da hak kazanır.

Kıdem tazminatı için başka seçenek de emeklilik için yaş dışındaki şartları sağlamaktır. Yani işçi emeklik için gerekli prim ve/veya sigortalılık süresini doldurmuşsa istifa ederek kıdem tazminatı alabilir. Bu şekilde kıdem tazminatını alarak yaşını bekleyen kişilerin emekli olmadan önce başka yerde çalışmaları mümkündür. Hatta bir yıl sonra tekrar yazı alıp buradan da kıdem tazminatı alabilirler. Bu nedenle kıdem tazminatı alabilecek prim ve/veya sigortalılık süresine sahip olmak iş değiştirmelerde büyük rahatlık sağlar.

Sosyal Güvenlik Kurumundan “kıdem tazminatı alabilir” yazısı alabilmek için sigorta başlangıç tarihiniz büyük önem taşıyor.

• 9.1999 öncesinde sigorta başlangıcı olanlar için 15 yıl 3.600 gün / 5.000 gün
• 9.1999-30.04.2008 arası başlangıcı olanlar için 25 yıl 4.500 gün / 7.000 gün
• 4.2008 sonrası başlangıcı olanlar için 4.600 – 5.400 gün        

şartlarını taşımaları halinde bu yazıyı alıp istifa ederek kıdem tazminatı alabiliyorlar.

8.9.1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için 15 yıllık süre doldu. 3.600 prim günü olanlar bu yazıyı alabilir. 30.04.2008 öncesi girişi olanlar için prim gününün yanı sıra 25 yıllık sigortalılık şartı henüz dolmuş değil. Örneğin 9.9.1999 tarihinde sigorta başlangıcı olan biri için 25 yıllık süre 9.9.2024 tarihinde doluyor. Bu nedenle 1999-2008 arası sigortalı olanlar henüz kıdem tazminatı için yazı alamıyor. Şayet bu kişilerin 7.000 prim günü varsa kıdem tazminatı alabiliyorlar. 7.000 gün için de on dokuz buçuk yıl bilfiil çalışmak gerekiyor.  

30.04.2008 sonrasında ilk kez sigortalı olanlar içinse kanunda garip bir durum var. Bu kişiler için sigorta giriş tarihlerine göre prim günü belirleniyor ancak sigortalılık süresi istenmiyor. Yani daha sonra sigortalı olan kişiler için avantaj sağlanan çok nadir bir durum.

Örneğin 5510 sayılı Kanunun tescile ilişkin hükümleri yürürlüğe girmeden 29.04.2008 tarihinde, emeklilik yaşından etkilenmesin diye Ankara’da 16 yaşında lise okumakta iken Adana’da tam zamanlı çalışan gösterilen (sahte sigortalı) Fatma bu yazıyı 4.500 prim günü ile 29.04.2033 tarihinde alabiliyor. 7.000 gün prim toplaması halinde 9.10.2027 tarihinde de bu yazıyı alması mümkün.

Diğer örnekte ise Fatma ile aynı gün doğumlu Cemre var. Cemre 18 yaşına geldiğinde 30.4.2010 yılında isteğe bağlı sigortası başlatılıyor. Ara vermeden işe giriyor ve toplam 4.800 günü doldurduğu 30.8.2023 tarihinde “kıdem tazminatı alabilir” yazısına hak kazanıyor.

Sosyal güvenlik sistemindeki bir değişiklik emeklilik yaşını olumsuz etkilerken kıdem tazminatı gibi önemli bir işçi alacağının teminini kolaylaştırabiliyor. Örnekte olduğu gibi -her zaman iptali mümkün olan- sahte sigortalılık emeklilik için bazı imkanlar sunarken kimi zaman da “kıdem tazminatı alabilir” yazısını 2033 yılına kadar almanıza engel olabiliyor.