Özel Esaslar uygulamasının hukuki durumu
Özel esaslar nedir?
Özel esaslar uygulamasını, vergi idaresinin kendi sistemi içinde oluşturduğu bir “olumsuz mükellefler” listesi olarak tanımlayabiliriz. İdare, uygulamanın dayanağı olarak Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’ni almaktadır. Tebliğin IV. kısmının (E) bölümünde düzenlenen özel esaslar, KDV bağlamında değerlendirilip düzenlenmiştir.
Tebliğ’de hangi mükelleflerin özel esaslar uygulamasına maruz bırakılacağı sayılmıştır.(1)
Hukuki durumu
Bilindiği üzere, Anayasa’nın 73. maddesi gereği vergiye ilişkin temel düzenlemeler ancak kanunla getirilebilir. Dolayısıyla Bakanlıkça hazırlanan KDV GUT’de özel esaslara ilişkin bir düzenleme yapabilmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verilmiş açık bir kanuni yetki bulunması gerekmektedir.
Özel esaslar uygulaması, mükelleflerin temel hak ve özgürlükleri olan mülkiyet, kişisel verilerin gizliliği, çalışma hakkı gibi haklara doğrudan etki ettiği ve bunlara zarar verdiği için de ayrıca hukuka aykırıdır. Zira uygulama yasaya dayanması zorunluluğuna rağmen böyle bir temele sahip değildir, üstelik temel haklara zarar veren etkileri bulunmaktadır. Bu haliyle açıkça hukuk devleti ilkesine de aykırılık taşımaktadır. Zira idare, tüm düzenleyici işlemlerinin temelini kanunlara dayandırmak zorundadır.
Özel esaslar uygulamasında Danıştay’ın yerleşmiş içtihatları da, açıklamamız doğrultusundadır. Açılan davalar neticesinde verilen yürütmenin durdurulması kararları ile mükellefin özel esaslardan çıkışı gerçekleşmekte, kararların kesinleşmesi beklenilmemektedir. Yürütmenin, temelini yasadan almayan faaliyeti yargı tarafından kabul görmemekte, hazineyi koruma gayesi güden uygulama hukuk devletine aykırılık olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özel esaslar uygulaması, katma değer vergisinin hukuka aykırı şekilde geri alınmasını ve hazinenin zarara uğramasını engellemek için faaliyete geçirilmiştir. Ancak yasal dayanağa sahip olmaması, kamu yararı amacı taşıyan bu uygulamayı hukuk devleti ile bağdaşmaz bir hale getirmektedir. Oysa uygulamanın kanun ile temellendirilmesi, hem hukuk devleti ve öngörülebilirlik ilkeleri ile bağdaşacak hem de Anayasa denetiminden geçerek mükellef ve temel insan hakları bağlamındaki eleştirilerden arınmasını sağlayacaktır.
1- KDV GUT IV/E 1.3