Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Mükellef Hakları

Doç. Dr. Engin ERGÜDEN
Doç. Dr. Engin ERGÜDEN
12180OKUNMA

Nakit Akım Tabloları Standardı (TMS 7) ve Nakit Akım Tablolarının Önemi

İşletme sermayesi kalemleri içerisinde, bulundurulan nakit tutarı, önemli unsurlardan birisi olarak kabul edilir. Çünkü sabit varlık alımı ile yatırım yapılmasından, işçi ücretlerinin ödenmesine ve üretimde kullanılmak üzere hammadde alımına kadar olan işlemleri yapabilmek için işletmenin nakit varlığa ihtiyacı vardır. Dolayısıyla işletmeler faaliyetlerini aksatmadan sürdürebilmek için yeterli düzeyde nakit varlığa sahip olmak durumundadırlar.

Yoğun rekabet ortamında işletmelerin varlığını sürdürebilmesi için faaliyet risklerini mümkün olduğunca azaltmaları gerekmektedir. Bu açıdan günümüzde işletmelerin faaliyet sonuçlarının iyi olması kadar söz konusu faaliyetlerden sağlanan nakit düzeyinin de artmasına dikkat edilmektedir. Çünkü sürekli kârlılık artışı sağlayan bir işletmenin nakit sağlama açısından performansı düşükse, bu durumda yükümlülüklerini yerine getirebilmesi riskli hale gelebilmektedir.

Nakit esasına dayalı olarak hazırlanan nakit akım tablosu, bir işletmenin belirli bir faaliyet döneminde elde ettiği nakit varlıkları ile nakit varlık çıkışını gösteren ve dönem sonu itibariyle net nakit varlığının düzeyi hakkında bilgi veren bir mali tablodur.

Nakit akım tablosu işletme yönetimlerinin finansal durum tablosu, kâr zarar tablosu ve öz kaynaklar değişim tablosuna oranla önemi günden güne artan bir mali tablodur. 

İşletmelerde Nakit Yönetiminin Amacı ve Önemi  

Nakit yönetiminin önemi dünyada, 1970'li yıllarda kısa vadeli faiz oranlarının yükselmesi sonucu, elde nakit bulundurmanın fırsat maliyetinin artması ile kendini hissettirmiştir. Nakit yöntemini, özellikle finans işletmelerinde işletme yönetimi ile büyük bir özdeşlik göstermektedir. Firmaların bulunduracağı nakit tutarının fazla olması ya da az olması çeşitli sakıncalar yaratmaktadır. Bu sakıncaları ortadan kaldıracak biçimde, nakit yönetiminin amacı; işletmenin finansal yükümlülüklerinde sıkıntıya girmeksizin ve faaliyetlerin etkinliğini düşürmeden karlılığı mümkün olduğunca artıracak biçimde bulundurulacak nakit tutarını ayarlamaktır.

Nakit tutarının gerekenden fazla olması ya da az olması çeşitli faktörlere bağlıdır. İşletmeler daha çok aşağıdaki nedenlere bağlı olarak nakit bulundururlar.

  • Muamele için nakit bulundurma.
  • İhtiyat için nakit bulundurma,
  • Spekülasyon için nakit bulundurma

İşletmenin günlük faaliyetlerinin yürütülmesinde hemen her adımda nakit unsuru kullanılmaktadır. Ancak nakit gelir getirmeyen bir varlık olarak kabul edilir. Aynı zamanda enflasyonist dönemlerde fazla nakit bulundurulması durumunda. mevcut nakit varlık enflasyondan olumsuz yönde etkilenecektir. Yani fazla nakit varlık enflasyondan dolayı değer yitirecektir. İşletmeler fazla nakit bulundurduklarında ayrıca, bulundurulan nakit varlığın çeşitli etmenlerden oluşan maliyetine de katlanmak zorundadırlar. Maliyetlerin birincisi, kullanılan ve işletmede tutulan nakit varlığın sağlandığı kaynağa yapılan ödemedir. Nakit varlığın bu açık maliyeti yanında bir de fırsat maliyeti vardır. İşletmenin, kendi kaynaklarından sağladığı nakitlerin hile bir maliyeti vardır.

Nakit yönetimi; İşletmelerin nakit girişlerini hızlandırmak, nakit çıkışlarını yavaşlatmak ve elinde bulunan nakdi en iyi şekilde değerlendirmektir. İşletmelerde Nakit yönetimin 4 temel fonksiyonu vardır:

  1. Ödemeleri kontrol altına almak ve alacakların tahsil süresini kısaltmak.
  2. Borçların vadesini olabildiğince uzatmak.
  3. Atıl olarak bulunan fonların en iyi şekilde değerlendirmek.
  4. Nakit giriş ve çıkışlarını tahmin etmek ve nakit ihtiyacını iyi belirlemek

İşletmelerde finansın temel ilkelerden birisi nakdi mümkün olan en kısa vadede tahsil etmek ve yine olabildiğince ödeme süresini olabildiğince uzatmaktır.  Nakit yönetimi genel olarak nakit dönüş süresi ile bağlantılıdır. Nakit dönüş süresi, işletmenin faaliyetlerinin başlangıcında aldığı hammadde alımı ile başladığı, üretim için kullanıldığı hammaddelerinin borçlarının ödendiği ve üretim sürecinde üretilen ürünlerin satılması ve tahsil edilmesi sürecidir. Nakit dönüş süresi, işletmenin stok dönüş süresi ile alacak tahsilat süresinin toplamından tedarikçilere yapılan ödeme süresinin çıkartılması ile bulunur.

TMS 7 – Nakit Akım Tabloları Standardı

Nakit akış tablosunun temel amacı, finansal bilgi kullanıcılarına işletmenin belirli bir dönemine ait nakit girişleri ve nakit çıkışları ile ilgili bilgi sunmaktır. Finansman ve yatırım faaliyetlerine ilişkin bilgi sunmak ise nakit akış tablolarının bir diğer amaçları olarak düşünülebilir. Böylelikle nakit akış tabloları yatırımcıların ve kreditörlerin, işletmenin gelecekteki pozitif nakit akışları yaratma, yükümlülüklerini yerine getirme ve kâr payı ödeme kabiliyetini değerlendirmelerine yardım etmektir.

IASC’nin (International Accounting Standarts Comitte – Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi) 1994 yılında UMS 7: Nakit Akım Tabloları Standardını yayınlamasıyla, nakit akış tablosu üçüncü temel finansal tablo haline gelmiştir. Diğer iki finansal tablo olan finansal durum tablosu (bilanço) ve kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu,  işletmenin belli bir döneme ait sonucunu ve bu faaliyet sonucunun nasıl oluştuğunu sunar.

 Nakit Akım Tablosunun Sunumu

Finansal durum tablosu, belli bir anda işletmenin finansal durumunu göstermektedir.  Tahakkuk esasına göre olarak hazırlanan bu iki finansal tablo da işletmenin ekonomik performansının önemli bir göstergesidir. Nakit akış tablosunda, döneme ilişkin nakit akışları işletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı bir biçimde sınıflandırılarak raporlanır.

İŞLETME FAALİYETLERİNDEN SAĞLANAN NAKİT AKIŞLARININ RAPORLANMASI

İşletme faaliyetleri, temel gelirlerin elde edildiği faaliyetlerdir. Bu nedenle, işletme faaliyetlerinden nakit akışları, genellikle kâr veya zararı etkileyen işlemlerden ve diğer olaylardan kaynaklanır.

İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları, dış finansman kaynaklarına ihtiyaç duyulmadan işletmenin; borçlarını geri ödeyebilmesi, faaliyetlerini sürdürebilmesi, kâr payı ödemelerini yapabilmesi ve yeni yatırımlara başlayabilmesinin mümkün olup olmadığı hususlarında temel bir gösterge teşkil etmek üzere sunulur. İşletme faaliyetlerinden nakit akışlarına örnek olarak aşağıdaki işlemler gösterilebilir:

  • Satılan mallardan ve verilen hizmetlerden (satışlardan) elde edilen nakit girişleri,
  • Royalti, ücret, komisyon ve diğer hâsılatla ilgili nakit girişleri,
  • Mal ve hizmetler için yapılan ödemelerden kaynaklanan nakit çıkışları, 
  • Çalışanlara ve çalışanlar adına yapılan ödemelerden kaynaklanan nakit çıkışları,
  • Sigorta şirketlerinin aldığı veya ödediği primler, tazminatlar, yıllık ödemeler ve poliçeyle ilgili diğer yükümlülükler nedeniyle oluşan nakit giriş ve çıkışlar,
  • Finansman veya yatırım faaliyeti ile doğrudan ilgili olmadığı sürece kurum kazancı üzerinden hesaplanan diğer vergiler ile ilgili nakit çıkışları veya söz konusu vergiler kapsamında alınan vergi iadeleri ile ilgili nakit girişleri,
  • Alım satım amaçlı elde bulundurulan sözleşmeler ile ilgili nakit giriş ve çıkışları.

İşletme faaliyetlerine ilişkin nakit akışları aşağıdaki yöntemlere raporlanabilir:  Brüt nakit girişleri ve brüt nakit çıkışları ait ana grupların belirtildiği: BRÜT (DOLAYSIZ) YÖNTEME göre veya Net Kâr/Zararın, gayri nakdi işlemlerin, geçmiş veya gelecek işlemler ile ilgili nakit giriş veya çıkışları tahakkuklarının veya ertelemelerinin ve yatırım veya finansman faaliyetleri ile ilgili nakit akışlarına ilişkin gelir ve gider kalemlerinin etkilerine göre düzeltildiği NET (DOLAYLI) YÖNTEME göre hazırlanır.

TMS 7, işletme faaliyetlerine ilişkin nakit akışlarının brüt (dolaysız) yönteme göre raporlanmasının tavsiye etmektedir. Brüt yöntem, gelecekteki nakit akışlarının tahmin edilmesi açısından, net (dolaylı) yönteme göre daha yararlı bilgi vermektedir. Brüt yöntemde, önemli brüt nakit giriş ve çıkışları aşağıdaki kaynaklardan sağlanabilir:   

  • İşletmenin muhasebe kayıtlarından veya
  • Satışlar, satışların maliyeti (finansal bir kuruluş için faiz, benzeri gelir ile giderler) ve kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosundaki diğer kalemlerin:
  • Dönem içerisinde stoklar, faaliyetle ilgili ticari alacak ve borçlardaki değişiklikler,
  • Diğer nakit giriş ve çıkışı gerektirmeyen kalemler ve
  • Nakit etkisi, yatırım veya finansman nakit akışlarıyla ilgili olan kalemlerin etkisi dikkate alınarak düzeltilmesi ile sağlanabilir.
  • Aşağıdaki formüller, brüt nakit giriş ve nakit çıkışlarının kar veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosunda yer alan kalemler kullanılarak nasıl hesaplandığını göstermektedir.

 TA: Ticari Alacaklar

 TB: Ticari Borçlar 

Müşterilerden Yapılan Tahsilatlar = Net Satışlar +  Dönem başı TA – Dönem sonu TA – Zarar Yazılan TA

Tedarikçilere Ödenen Nakit = Satışların maliyeti + Dönem sonu stoklar + Dönem başı TB – Dönem sonu TB – Dönem başı Stoklar

İşletme Faaliyetleri İçin Ödenen Nakit= Faaliyet giderleri + Tahakkuk eden giderler (dönem başı) + Peşin ödenen giderler (dönem sonu) – Tahakkuk eden giderler (dönem sonu) – Peşin ödenen giderler (dönem başı) – Amortismanlar

İşletme Faaliyetlerinden Nakit Akışı = >Müşterilerden yapılan tahsilatlar + Alınan kar payları – Tedarikçilere ödenen nakit  - İşletme faaliyetleri için ödenen nakit – Vergi için ödenen nakit

NET (DOLAYLI) YÖNTEM

Bu yöntemde kâr veya zarar; nakit olmayan işlemlerin, geçmiş veya gelecek işlemeler ile ilgili tahakkukların veya ertelemelerin, yatırım veya finansman faaliyetleriyle ilgili nakit akışlarına ilişkin gelir veya gider kalemlerinin etkilerine göre düzeltilir.

Kâr veya zararın bu şekilde düzeltilmesi sonucunda işletme faaliyetlerinden net nakit akışına ulaşılır.

Dolaylı yöntem uygulandığında net dönem kâr veya zararında yapılacak düzeltme işlemleri şunlardan oluşur;

  • Dönem içerisinde stoklarda ve faaliyetle ilgili alacak ve borçlarda meydana gelen değişim,
  • Amortisman, karşılıklar, ertelenmiş vergi, gerçekleşmemiş kambiyo kâr veya zararları ve iştiraklerin dağıtılmamış karları gibi nakit dışı kalemler,
  • Yatırım veya finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akışlarından kaynaklanan diğer tüm kalemler

Bir sonraki yazımızda brüt ve net yönteme göre bir nakit akış tablosu uygulama örneği vereceğim.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor