Metaverse- İnternetin Ötesi
İnternet teknolojisi hayatımıza 1991 yılında girdiğinde, bugün bulunduğu yere geleceğini öngörmek oldukça zordu. Gerçi konu hakkında kafa yoranlar, internet teknolojisinin geleceği yeri tahmin etmekle kalmayıp şu an bulunduğu yerden dahi ileri gideceğini ifade etmekteydiler. Teknolojik gelişimin devam edeceği kaçınılmaz gerçeği, internet teknolojisinin geldiği yerle birlikte değerlendiğinde belki de sıra internetin ötesine geçmeye gelmiştir. Yazımızda, internetin ötesi olarak adlandırdığımız ve özellikle 2021 yılında dünyaca popüler hale gelen “metaverse” kavramını açıklamaya çalışacağız.
Metaverse nedir?
Metaverse kavramına ilk kez Neal Stephenson tarafından kaleme alınan Snow Crush adlı eserde yer verilmiştir. Türkçede terimin karşılığı tam olarak oturmamış olsa da kelimenin “meta” kısmının öte/ötesi, “verse” kısmının ise “evren” olarak nitelendirilebileceğini düşünüyoruz. Özetle, metaverse kavramını Türkçe “evren ötesi” olarak adlandırmak yerinde olacaktır.
Metaverse özellikle içinde bulunduğumuz 2021 yılı içinde popüler hale gelmeye başladı. Kavramın popülerlik kazanmasında, Facebook’ un kurucusu ve CEO’ su olan Mark Zuckerberg’ in söz konusu kavrama yaklaşımı ayrıca bu konuda Facebook ve grubun diğer şirketlerine attırdığı adımların önemini ifade etmek gerekir. Facebook insan kaynağının 1/5’ ini metaverse ile ilgili çalışmalarda istihdam etmiş olup şirket her yıl bu alana yaklaşık 5 milyar $ civarında yatırım yapmayı planlamaktadır. Metaverse noktasında çalışan tek şirket hiç şüphesiz Facebook olmayıp oyun devi Epic Games’ in de metaverse konusunda önemli çalışmaları bulunmaktadır. Epic Games’ in metaverse konusundaki çalışmaları Fortnite(1)üzerinden devam etmekte olup Fornite adlı oyun 2018-2019 yıllarında 9 milyar $ hasılat tutarına ulaşmıştır.
Metaverse’ü fiziksel gerçekliği arttırılmış ve sanal gerçekliğin birleştiği bir çevrimiçi (online) evrenler bütünü olarak da tanımlayabiliriz. Metaverse kavramını anlamak adına Steven Spielberg yapımı olan “Ready Player One” ve Wachowski Kardeşlerin “Matrix” filmlerinin izlenmesi yerinde olacaktır. Özellikle Ready Player One adlı filmde sanal gerçekliğin nerelere varabileceği detaylı şekilde konu edilmiştir.
Metaverse ile reel dünya arasında bir nevi köprü kurması bağlamında dijital mülkiyet sahipliği olarak özetlenebilecek non-fungible tokens (NFT’ler) önem arz etmektedir. Non-fungible tokens yazımızın konusu olmadığından burada detaylıca değinmeyeceğiz ancak yine vergialgi.com’ te yayımlanan yazımızın okunması kavramın anlaşılması açısından yeterli olacaktır. Metaverse ile gerçek dünya arasında köprü mahiyetindeki nft ler, metaverse de kurulacak pazar yerlerinde satışa konu edilebilecek olup sanal pazarlarda yapılan satışlardan elde edilen kazançlar da reel dünyaya aktarılabilecektir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, metaverse deki mülkiyet sahipliğinin de nft ler yolu ile sağlanacağını düşünmekteyiz. Metaverse kavramının bir hype(2) olmadığını, günümüzde sosyal medya ve oyunlar vasıtası ile hayatımızda olduğunu hatta yakın gelecekte yaşantımızdaki etkisini daha da artıracağını düşünenler, metaverse kavramının işlerlik kazanmasında blokzincir teknolojisinin, kripto varlıkların, nft lerin, merkeziyetsiz finans kuruluşlarının (De-Fi) ve Game-Fi teknolojilerinin önemli rol oynayacağını ifade etmektedirler.
Sektörün geleceğini parlak gören sadece konu hakkında fikir yürütenlerle sınırlı olmayıp dünyaca ünlü çok uluslu denetim şirketi PricewaterhouseCoopers (PWC) metaverse merkezli sektörün dünya ekonomisine katkısının 30 trilyon $ olacağını öngörmektedir.
Değerlendirme ve sonuç
Covid-19 salgına kadar ki dönemde de yaşantımızın önemli bir bölümünü çevrimiçi (online) ortamlarda geçiriyor ve ihtiyaçlarımızın bir bölümünü online ortamlarda gideriyorduk. Bununla beraber, Covid-19 salgını sürecinde online olarak geçirdiğimiz vakit kayda değer şekilde arttı. Salgın döneminde okul hayatına yeni adım atan çocuklar, eğitimlerine online olarak başlamak durumunda kaldılar ve dolayısı ile bir nesil eğitim hayatına online olarak başladı.
Tabi, hayatın online olarak geçirdiğimiz bölümü sadece eğitim kaynaklı artmadı! Salgın önlemleri nedeni ile evden/uzaktan çalışma neticesinde işlerimizi de evden yapar hale geldik, hatta evden/uzaktan çalışmanın faydalı olduğunu gören bazı kurumlar artık çalışma biçimi olarak bu düzeni benimsediler.
Alışveriş alışkanlıklarımızda online alışverişin önemli bir yeri vardı evet ancak salgınla birlikte neredeyse ekmeği bile internetten alır hale geldik ki bu konuda faaliyet gösteren yerli bir işletmemiz elde ettiği başarısı ile artık dünyaya açılmış durumda.
Salgın sadece yukarıda saydıklarımızda sınırlı olarak değil konser, eğlence, toplantı vb. faaliyetlerin online olarak yapılmasını zorunlu kılarak yaşantımızı şekillendirdi yani bir nevi bizlere yeni alışkanlıklar kazandırdı. Bu alışkanlıkların en öne çıkanı ise hiç şüphesiz online yaptığımız faaliyetler ve online geçirdiğimiz zamanın artışı olarak vukuu buldu. Netice itibarı ile salgın sürecinde ihtiyaçlarımızı online giderebildiğimizi gördük ve bu yönde alışkanlıklar kazandık. Zaman ilerledikçe bu alışkanlığın bir yaşam biçimine dönüşerek online dünyada geçirilen zamanın reel dünyada geçirilenin önüne geçebileceğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Metaverse’ün günümüzde de kısmen minecraft, roblox, fortnite vb. oyunlar ayrıca sosyal medya platformları aracılığı ile vücut bulduğunu görülmektedir. Önde gelen şirketlerin bu konuda yaptıkları çalışmalar, sektörün geleceğinin parlak olduğunu gözler önüne sermektedir.
Metaverse eğer hayal edildiği gibi gerçekleşirse çalışanlar iş toplantılarını metaverse de düzenleyip toplantılara kendilerini temsil eden avatarları yolu ile katılım sağlayabileceklerdir. Bu şekilde, hem çalışanlar seyahat ederek yorulmak ve vakit kaybetmek durumunda kalmayacak hem de işletmeler katlandıkları maliyetleri görece azaltabileceklerdir.
Metaverse tam anlamı ile vücut bulabilirse belki de reel dünyadaki birçok faaliyet metaverse’e taşınacağından doğanın korunması adına da kazanım elde edilebilecektir. Bunun olabileceğinin en güzel göstergesi, pandemi döneminde sokağa çıkma kısıtlamaları sürecinde Marmara Denizindeki adaların İstanbul sahillerinden çıplak gözle rahatça görülebilmesi ile gerçekleşmiştir. Özetle, reel dünyadaki faaliyetlerin bir bölümünün metaverse e taşınması halinde dünyanın ömrü de uzatılabilir.
Metaverse ile birlikte elde edilebilecek kazanımlardan bir diğeri ise eğitim alanında vukuu bulacaktır kanaatindeyiz. Şöyle ki, herhangi bir konuda öne çıkan eğitici kimse, bu kişilerin metaverse de düzenledikleri eğitimlere nerede olursak olalım tıpkı reel dünyadaki gibi online katılım sağlayabileceğiz.
Metaverse gerçekleşebilecek mi, yoksa bir hype olarak mı kalacak bunu ilerleyen zamanda göreceğiz. Ancak 1991 yılından bu yana internet teknolojisinin kat ettiği mesafe göz önüne alındığında, metaverse kavramının pek de bir hype olarak kalacağını düşünmüyoruz. Gerçekleşmesi halinde edinilebilecek kazanımlarını tahdidi olarak saydığımız metaverse kavramının önümüzdeki dönem daha çok konuşulacağını düşünüyoruz.
1-Fortnite, Epic Games ve People Can Fly tarafından geliştirilen, Epic Games tarafından 25 Temmuz 2017'de yayınlanan nişancı oyunudur.
2-Hype: Bir ürün veya kişi hakkında abartı veya aldatmaca ile halkta uyandırılan fazla ilgi veya heyecan olarak tanımlanabilir.
3-htps://www.vergisizdunya.net/yazi/bir-vergilendirme-sorunu-daha-mi-nft-non fungible-token/2021/04/12/
Yorumlar