Meğerse 2008’de Gelir İdaresinde Davranışsal Ekonomiyi “Dürtmeyi” Uygulamışız
Geçtiğimiz günlerde İngiliz Gelir ve Gümrük İdaresi HMRC (HM Revenue & Customs), İngiltere mukimi olmayan ancak uzunca süredir İngiltere’de yaşayan kişilere dürtme (nudge) ya da hatırlatma mektupları gönderdi.
HMRC’ye göre mektubun amacı offshore hesaplarda varlıkları olan kişileri eğitmek, vergisel durumlarını gözden geçirmelerini sağlamak ve eksik ödenen vergi varsa cezasız ödenmesini sağlamaktı.
Financial Times’ta yayınlanan habere göre bu mektuplar gelişigüzel seçilmemiş olup, HMRC tarafından yapılan tahmine göre 75 bin 700 kişinin 2019-2020 vergilendirme döneminde 7,85 milyar Sterlin beyan edilmemiş vergisi bulunuyor. (FT, Non-doms probed by HMRC for suspected unpaid tax ‘Nudge’ letters sent to hundreds revenue agency thinks might have underpaid, 16.9.2021)
Bu uygulama aslında davranışsal iktisatta “dürtme” adını verdiğimiz kavrama karşılık geliyor.
Nobel ödüllü dürtme
2017 yılında Nobel Ekonomi Ödülünü kazanan Richard H. Thaler ve Cass R. Sunstein’in dünya çapında meşhur olan kitapları NUDGE, Türkçeye “DÜRTME” olarak çevrilmişti.
Pegasus Yayınları arasında 2013’te yayınlanan DÜRTME kitabında yazarlar, vergi mükelleflerine verilen mesajın uygunluğu ile vergi uyumu arasında doğrudan bir bağ olduğunu ortaya koymuşlardı.
İngiliz Gelir ve Gümrük İdaresi de gönderilen mektupla mükellefleri uyararak, gönüllü vergi uyumunu arttırmaya çalışıyor.
Biz de 2008’de uyguladık
Bizim de Gelir İdaresi Başkanlığı’nda yönetici olduğumuz 2008 yılında banka hesaplarından hareketle 40 bin civarında avukat, doktor ve mali müşavire genel olarak “Ey sevgili vergi mükellefi, senin şu bankada şu kadar hesap akışın görülmektedir, bu hesap akışına dayalı olarak lütfen beyanını gözden geçirir misin?” kapsamında mektuplar gönderilmişti.
Çalışma sonucunda görüldü ki bir önceki yıl orta ve üst gelir grubunda gelir beyan eden mükellefler 2008 yılına ilişkin beyanlarını ciddi oranlarda arttırmışlardı. Toplamda ise bir önceki yıla nazaran beyan edilen gelir %23,9 oranında artmıştı. Beyanı artmayan ve riskli durumunda olan 974 mükellef ise vergi incelemesine sevk edilmişti. (GİB: Denetim ve Uyum Yönetimi Daire Bşk. Nazmi Karyağdı, sunumu)
Meğerse ismini koymadan o dönemde davranışsal iktisat alanında önemli bir deneyi yapmışız aslında.
Elbette o dönemdeki yenilikçilik ve dönüşüm iklimini sağlayan başta rahmetli Maliye Bakanımız Kemal Unakıtan, kurucu başkanımız Osman Arıoğlu ve kıdemli başkan yardımcımız Bülent Taş üstadı da yeri gelmişken anmış olalım. Elbette onlarla birlikte çalışan güçlü ekibi de burada analım.
Kıssadan hisse: Yenilikçi bir ortam varsa ve ekip üyeleri de buna göre çalışır ve dünyayı yakalamak her zaman mümkün olur.
