Küresel ticarette 2023 yılı beklentileri neler?
Küresel ticaretin önemli risklerle karşı karşıya olduğu bir döneme giriyoruz. IMF, Dünya Ticaret Örgütü ve ICC gibi uluslararası kuruluşlar 2023 yılı sonuna kadar uluslararası ticarette yavaşlamanın süreceğini öngörüyor. Pandemi ve savaşla tırmanan emtia fiyatları, enerji kısıtlamaları ve küresel resesyon endişesi ticarete yönelik beklentileri şekillendiren temel unsurlar olarak karşımıza çıkıyor.
Savaş, pandemi ve resesyon endişesi küresel ticareti şekillendiriyor
Küresel ticarete IMF’nin penceresinden bakarak başlayalım. 2022 yılının başından bu yana yayınlanan verileri incelediğimizde beklentilerin negatif yönde bir kaç kez revize edildiği görülüyor. IMF yetkilileri, Ocak 2022’de ticaret hacmindeki yavaşlamayla ilgili daha iyimserdi. Arz ve talep yönlü şokların baskılarının azalacağı öngörüsü bulunuyordu. Aşağıdaki grafikte kırmızı noktalarla belirtilen eğri Ocak ayı beklentilerini gösteriyor.
Ancak Şubat ayında başlayan Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ekonomik görünümü büyük ölçüde değiştirdi. Bugün görüyoruz ki savaş, IMF’nin öngörüleri üzerindeki en önemli parametre haline gelmiş durumda. Grafikte sarı noktalarla belirtilen eğri Ağustos ayında yayınlanan 2023 yılı öngörüsünü ifade ediyor. Beklentilerin yönünü belirleyen alt faktörler ise emtia fiyatlarındaki yükseliş ve gaz kesintileri oldu. Büyümenin negatif yönde revize edildiğini görüyoruz.
Öte yandan 2022 ve 2023 yılı için büyüme beklentileri hesaplananın altında kalsa da pandemi dönemindeki daralmayla kıyaslandığında küresel ticarette gözle görülür bir toparlanma olduğunu rahatça ifade edebiliriz.
Mal ve Hizmet Ticaretinde Yıllık Büyüme Oranları
Kaynak: Internationa Money Fund (IMF)
Dünya Ticaret Örgütü verileri küresel mal ticaretinin yavaşladığını gösteriyor
WTO Mal Ticareti Endeksi
Kaynak: World Trade Organization (WTO)
Dünya Ticaret Örgütü tarafından yayınlanan Mal Ticareti Barometresi dünyadaki mal ticaretinin gidişatını bize sunuyor. Ağustos 2022 tarihli rapordaki verilere birlikte göz atalım. Küresel mal ticaretinin, baz kabul edilen 100 seviyesine yakın bir düzeyde yatay seyrettiği görülüyor. (Yukarıdaki grafikte mavi ile gösterilen eğri). Mal Ticareti Barometresi ile ilgili kısa bir bilgi notu düşmekte fayda var.100 ve üzeri değerler mal ticaretinde trendin üzerinde büyümeyi ifade ederken, 100’ün altında kalan değerler trendin altındaki büyümeyi gösteriyor.
Güncel görünümde küresel ticaretin büyümesi beklense de büyüme hızında yavaşlama öngörülüyor. Elbette bu yavaşlamanın çeşitli alt faktörleri detaylı bir şekilde açıklanabilir. Ancak en önemli iki faktörün Rusya-Ukrayna gerilimi ve Çin’in Sıfır-Covid politikası olarak açıklandığını ifade edelim.
Navlun fiyatları geriliyor
Freightos Baltık Küresel Konteyner Endeksi (FBX), pandemi döneminde yaşanan tedarik zinciri sorunlarıyla birlikte 10.000 USD seviyesinin üzerine çıkmıştı. Endeks bu yazının yayınlandığı gün itibariyle 4200 USD düzeyinde seyrediyor. Bu değer pandemi döneminde gördüğümüz tepe noktasının yüzde 61 altında ve son 18 ayın en düşük seviyesidir.
Freightos Baltık Küresel Konteyner Endeksi (FBX)
Kaynak: Freightos Data
Gemi taşımacılığı küresel ticarete yön veren en önemli parametrelerinden biridir. Dünya üzerindeki ticaretin yüzde 90’ı konteyner gemileri aracılığıyla yapılıyor. Pandemi öncesi seviyelerle kıyasladığımızda navlun fiyatları bugün hala 3 kat daha yüksek düzeydedir. Yine de son 18 ayda gerçekleşen düşüş küresel ticaretin önündeki engellerin hafiflemesi bakımından önem taşıyor.
Navlun fiyatlarındaki düşüşün sene sonuna kadar süreceği öngörülüyor. Beklentinin altında yatan temel unsurlar bize küresel ekonomik görünüm hakkında içgörüler sunuyor. Covid-19 sürecinde biriken talebin etkisi hafiflemiş durumda ve düşüş trendini sürdürüyor. Öte yandan küresel ölçekte enflasyonun hızını kesmek için ülkelerin faiz artırımına gitmesi ve resesyon endişeleri de bu beklentinin diğer önemli unsurları olarak karşımıza çıkıyor.
Küresel ticaretin hızlanması, enflasyonun dizginlenmesi ve tedarik zincirindeki darboğazların aşılması için girdi kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve gelişmekte olan pazarlarla ticaretin artırılması önem taşıyor. 2016 ve 2021 yılları arasında Çin dünya ticaretindeki büyümenin %25’ini oluşturuyordu ve açık bir şekilde baskın durumdaydı. Ancak bu durum değişiyor ve Çin’e alternatif rotalar çoğalıyor. IMF'nin 2021-2026 yılı projeksiyonları Çin'in küresel büyümedeki payının düşeceğini gösteriyor. 2026 yılına geldiğimizde payının %13 düzeyinin altında kalacağı bekleniyor. Yani şimdiye kadar ticaretin büyümesine en büyük katkıyı yapan ülke aleyhine dengeler değişiyor. Öte yandan kısa vadede Euro bölgesi için resesyon beklentileri, ABD’de büyümenin enflasyon kaynaklı yavaşlamasının da dikkatle izlenmesi gerekiyor. Dünya ticaretinin ağırlık merkezi ASEAN ve Sahra Altı Afrika ülkelerine kayıyor. 2026 yılında geldiğimizde küresel ticaret büyümesinin %55’i gelişmiş ülkeler, %45’i ise gelişmekte olan ekonomilerden beslenecek.
Mevcut ticaret rotalarının gözden geçirilmesi ve alternatif ticaret rotalarının güçlendirilmesi ithalat ve ihracatını sürdürülebilir kılmak isteyen her ülke için önem taşıyor. Küresel ticaretin iç içe yapılardan oluştuğu ve ülkelerin ticaret ağlarıyla birbirine bağlı olduğunu göz önünde bulundurmak gerekiyor. G7 ülkelerindeki ihracatın daralması resesyon endişelerini güçlendirirken alternatif rotalar için fırsat sunabilir.