Kim Demiş Memur Ticaret Yapamaz Diye!
Memuriyet denince ilk akla gelen garantili iş ve peşin maaştır. Bu nedenle birçok insan memur olmak için sınavlara girer. Hatta “memuriyet hayali kurmak” diye güncel bir deyim bile vardır. Elbette (güvenceli) memuriyet rejiminin kuralları ve yasakları da vardır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesi “Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı” başlığını taşır. Maddeye göre memur;
- Tacir veya esnaf olamaz.
- Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz.
- Ticari mümessil ve ticari vekil olamaz.
- Kolektif şirketlerde ortak ve komandite şirkette komandite ortak olmaz.
- Ofis, büro ve muayenehane açamaz.
- Özel kişilere ait yerlerde ve vakıf üniversitelerinde çalışamaz.
Devlet Memurları Kanununda geçen madde başlığına bakınca memurun maaşı dışında başka bir geliri olamaz gibi bir anlam çıkabilir.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde ticaret; “Kazanç amacıyla yürütülen alım satım etkinliği” olarak tanımlanmaktadır. Diğer kanunların aksine Türk Ticaret Kanununda tanımlar bölümü ve “ticaret tanımı olmadığından” TDK sözlüğündeki tanım üzerinden gidilebilir.
Türk Ticaret Kanununun Ticari İşletme kitabında tacir; “Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kişiye denir.” şeklinde tanımlanmıştır. Esnaf; “ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedeni çalışmasına dayanan kişi” şekline tanımlanmıştır. Bu bakımdan memurlar bir şirketi kısmen de olsa kendi adına işletemez; bedeni çalışma ile gelir (esnaf) elde edemezler.
TTK’nın Ticaret Şirketleri kitabında şirketler; “şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri” olarak ikiye ayrılır. Kolektif ve komandit şirketler şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ise sermaye şirketi olarak tanımlanır.
Yukarıdaki tanımlardan yola çıkıldığında memurlar şahıs şirketlerine ortak olamazlar. Peki memurların limited ve anonim şirketlere ortak olmalarına engel bir durum var mıdır?
Sermaye şirketleri, gerçek kişi olan insanlardan bağımsız niteliği olan tüzel (hükmi) kişilerdir. Asıl olan şirket ve ona yatırılan paradır. Dolayısıyla şirket kurulduğu andan itibaren kişilerin önemi yoktur. Yani memurların sermaye şirketi ortağı olmasına hiçbir engel yoktur. Önemli olan yönetici olmamalarıdır. Çünkü şirketi yönetmeleri halinde tacir sıfatı kazanırlar.
Ticaret yapmak isteyen memurlar nasıl Borsa İstanbul’da A şirketinin 500.000 lot hissesinin 50.000 lotunu alıp anonim şirkete ortak olabiliyorsa, yakınları üzerine şirket kurmak yerine yönetici olmamak kaydıyla limited ve anonim şirketlere ortak olabilirler. Diledikleri kişiyi de yönetici atayabilirler. Memurlar sosyal güvenlik bakımında 4/1-c tabi oldukları için Bağ-Kur primi ödemek zorunda da kalmazlar.