Kayıt dışı ekonomi, genel kapsamı ve alınan tedbirler
Genel anlamda kayıt dışı ekonomi, bir ülkenin resmi ekonomik hesaplamalarına dahil edilmeyen ve vergilendirilmeyen ekonomik faaliyetlerin genel bir terimidir. Bu tür ekonomik faaliyetler, genellikle devlet otoritesi veya resmi kurallar tarafından düzenlenmemekte veya denetlenmemektedir. Bu kavram konusu itibariyle genellikle vergi kaçakçılığı, yasa dışı ticaret, kaçak işçilik, sahtecilik ve benzeri faaliyetleri içermektedir. Tabi sadece bu konularla sınırlı olmayıp son zamanlarda birçok farklı faaliyetlerde de kayıt dışı durumu ortaya çıkar hale gelmiştir.
Ülkemizde uzun yıllardır problem yaratan kayıt dışı ekonomi aslında her zaman için ekonomik tehlike yaratsa da son zamanlarda adından sıkça söz ettirir hale gelmiştir. Artan teknoloji ile beraber genç yaştan itibaren toplumun her kesiminin dijital alana yönelik kazançlara artış eğilimiyle kayıt dışı kazanç ciddi oranda artmıştır. Bunun yanında toplumda vergi bilinci ve vergi politikası hakkında farkındalık düzeyinin düşük olması kayıt dışı eğilimini gittikçe arttırmaktadır. Bu bağlamda ülkemizde belirli periyotlar halinde Hazine ve Maliye Bakanlığımız koordinasyonunda yayınlanan Kayıt dışı Ekonomi ile Mücadele ve Eylem Planı çerçevesinde birçok tedbirler alınmaya başlanmıştır. Özellikle Sayın Bakanımız Mehmet Şimşek’in göreve gelmesi ile birlikte bu alana yönelik alınan tedbirler ve denetimler ciddi oranda artış göstermiştir. Son bir hafta içerisinde Gelir İdaresi Başkanlığımızın resmi sayfasında ‘Vergi İhbar Kanalları’ konulu duyuru çerçevesinde kayıt dışı ekonomiyle mücadelede vatandaşların mağdur olmaması amacıyla çeşitli ihbar ve şikayet hatları oluşturulmuştur. Yayınlanan duyurunun içeriğine bakıldığında;
Resmi internet sayfası (gib.gov.tr), Dijital Vergi Dairesi (dijital.gib.gov.tr), GİB Mobil ve Vergi İletişim Merkezi (189) hizmetleri güncellenmiştir. Ayrıca, BİP Vergi İhbarı Servisi, X ve Instagram İhbar Hesapları (“gibihbar” üzerinden “DM-Direkt Mesaj” yoluyla) ve WhatsApp İhbar Hattı (0 552 189 0 189) hizmete açılmıştır. Hizmete açılan ihbar kanallarının yanında aynı zamanda vatandaşların hangi konularda ihbar yapacağı konusunda da bilgilendirmeler resmi web sayfasında duyurulmuştur.
Özetle belirtmek isterim ki ülkemiz açısından çok önemli husus olan kayıt dışı ekonomi alınan tedbirler her ne kadar yerinde olsa da bu tedbirlerin daha da arttırılması gerekmektedir. Özellikle bu noktada Sayın Bakanımızın vergi ihbar edene %10 ikramiye uygulaması kayıt dışı ekonomide insan davranışlarının da incelenmesi gerektiğini göstermektedir. Alınan bu karar ile birlikte vatandaşın nasıl bir yol izleyeceğini gözlemlemek ileriki zamanlarda insan davranışlarını göz önünde bulundurarak yapılacak tedbirlerde çok önem arz edecektir. Bu açıdan Gelir İdaresi Başkanlığınca belirli periyotlar halinde çalıştaylar düzenlenip insan davranışlarını göz önünde bulunduracak çeşitli araştırmalar yapılarak ileriki zamanlarda vergi reformlarında dahi yapılacak düzenlemelerde ciddi anlamda katkı sunacaktır. Bir toplumda ne kadar vergi bilinci ve vergi okuryazarlığı yüksek ise o toplum bir hayli o kadar vergi ödemeye meyilli olur ve ülkedeki birçok alanda kayıt dışı faaliyetlerde azalım meydana gelir.
