İşverenlerce Çalışanlara Sağlanan Yemek Bedelinde Gelir Vergisi İstisnası
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin; ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmemektedir. İşverenler tarafından hizmet erbabına ödenen ücret ve ücret kapsamındaki ödemeler üzerinden ise gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır.
GVK’nın 23. maddesinin 8. bendine göre; hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden istisna edilmiştir. İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda ise çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 290 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2016 yılı için belirlenen 13,70 TL’yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şarttır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir. Konu ile ilgili olarak gerekli açıklamalar 186 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır.
GVK’nın 23/8. maddesinde yer alan hükme göre; işverenlerce hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden müstesna tutulmasının şartları;
İstisna uygulanmasında, işverenin işyerinde yemek hazırlatması şart olmayıp, yemeğin dışardan temin edilmesi ve işyerinde ayın olarak yemek verilmesi suretiyle sağlanan menfaat niteliğinde olması yeterli bulunmaktadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilir. Buna göre işverenler tarafından hizmet erbabına sağlanan yemek bedeli istisnasının uygulanabilmesi için;
- Yemeğin işyerinde hazırlatılması,
- Yemek dışarıda hazırlatılıyorsa, hazırlanan bu yemeğin işyerinde veya müştemilatında hizmetlilere verilmesi,
- Hizmet erbabına sağlanan yemek bedelinin nakit veya ayın olarak ödenmemesi, (Yemek bedelinin nakit olarak ödenmesi durumunda ücret olarak vergilendirilir.)
şartlarının gerçekleşmesi gerekmektedir.
Gelir Vergisi Kanununun 23/8. maddesinin parantez içi hükmüne göre, işyeri veya işyerinin müştemilatı dışında kalan yerlerde yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatin bir günlük tutarının 2016 yılında 13,70 TL’lik kısmının vergiden istisna edilmesinin şartları;
İşverenlerce, hizmet erbabına civar lokantalarda veya yemek verme hizmeti sağlayan kuruluşlar vasıtasıyla sağlanan menfaatlerin gelir vergisinde istisna edilebilmesi için;
- İşverenin, hizmet erbabına sağladığı yemek hizmetlerinin, civar lokantalarda veya yemek hizmeti veren kuruluşlardan sağlanması,
- Yemek bedelinin fiilen çalışılan günlere ait bir günlük tutarının 2016 yılı için KDV hariç 13,70 TL’yi aşmaması,
- Yemek bedelinin bu istisna tutarını aşması halinde aradaki farkın net ücret ödemesi olarak kabul edilip, işveren tarafından brüte tamamlanarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması,
- İşverenlerce yemek bedelinin, doğrudan yemek verme hizmetini sağlayan veya bu işe aracılık eden kuruluşa ödenmesi (hizmet erbabına ödenmemesi),
- Hizmet erbabına sağlanan yemek bedelinin fiilen çalışılan günler için verilmesi (Fiilen çalışılmayan günler için yemek bedeli ödenmesi halinde bu ödeme istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir.),
- Yemek bedeli faturasının işveren adına düzenlenmesi ve faturaya yemek yiyen hizmet erbabının adı ve soyadı ile yemek yediği gün sayısının bir liste halinde eklenmesi,
- İstisna uygulanmasında işverenlerin, bazı personeline işyerinde veya müştemilatında, bazı personeline de civar lokantalar veya yemek verme hizmetini sağlayan yerlerde yemek vermesi halinde, personele işyerinde veya müştemilatında yemek vermek suretiyle sağlanan menfaatler, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden müstesna tutulması; ayrıca personele, civar lokantalar veya yemek verme hizmetini sağlayan yerlerde yemek verilmesi halinde de bu yemek bedellerinin bir günlük tutarı olan 13,70 TL’yi aşmaması şartıyla belirlenen esaslar çerçevesinde vergiden istisna edilmesi,
- İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2016 yılı için 13,70 TL’yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması gerekmekte olup; ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakten yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ücret olarak vergilendirilmesi,
- İşverenler tarafından personele yemek bedellerinin nakit olarak ödenmesi halinde, bu tutarların gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmadığından, söz konusu ödemelerin ücret kabul edilerek gerçek usulde gelir vergisi tevkifatına tabi tutularak vergilendirilmesi,
gerekmektedir.
İşyerinde yemek çıkmadığı zamanlarda çalışanların evlerinden yemek getirmeleri karşılığı gıda ve ihtiyaç maddesi satın alınması için verilen market ve erzak çeklerinin GVK’nın 23/8. maddesi kapsamında istisna olarak değerlendirilmesi mümkün olmadığından, verilen çek tutarının tamamının ücret olarak değerlendirilmesi ve söz konusu tutar üzerinden tevkifat yapılması gerekmektedir.
186 Seri No.lu GVGT’de yapılan açıklamalara göre; geçici görevle görev mahalli dışına gönderilen personele harcırah ödenmesi halinde bu ödeme, GVK’nın 24/1 veya 2 numaralı bendinde yer alan esaslara göre gelir vergisinden istisna edilmektedir. İşverenlerce, personelin harcırah ödenmesini gerektiren bir görevle, görev mahalli dışına gönderilmeleri halinde, bu personele ayrıca yemek bedeli adı altında bir ödeme yapılması durumunda, bu ödemenin de tutarına bakılmaksızın tamamı gelir vergisine tabi tutulacaktır. Çünkü, hizmet erbabına verilen harcırah tutarları, yemek ve yatmak giderlerini de içermekte ve bu ödemeler zaten gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır.
Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinin “I- Mükellefiyet/B.Verginin Konusu İle İlgili Çeşitli Hususlar/5. Personele Sağlanan Menfaatler” kısmının (a) bendinde; KDV uygulamasında personele bedelsiz sağlanan menfaatlerden olan personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesinin vergiye tabi tutulmayacağı açıklanmıştır. Aynı maddede yapılan açıklamalara göre; işletmenin iktisadi faaliyetini sürdürebilmesi için yapılan ve işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru olan bu masraflar, maliyetin bir parçası olduğundan, personele tahsis sırasında vergiye tabi tutulmaz, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler ise genel hükümlere göre indirim konusu yapılabilir. Buna göre, personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi işlemi KDV’ye tabi bulunmamaktadır. Konu hakkında 186 Seri No.lu GVGT’nin 3. Bölümünde yapılan açıklamalara göre;
- İşverenlerin civar lokantalar veya yemek verme hizmeti sağlayan yerlerden, personeline yemek vermek suretiyle sağladığı menfaatler için de bir günlük (2016 yılı için 13,70 TL) yemek bedeline KDV'nin dahil olmadığı, gelir vergisinden istisna olan yemek tutarına isabet eden KDV tutarının da işverenlerce indirim konusu yapılacaktır.
- Yemek bedelinin belirlenen tutarı (13,70 TL'yi) aşması halinde, aşan kısmın (istisna tutarına isabet eden KDV hariç olmak üzere) net ödenen ücret olarak kabul edilecektir.
186 Seri No.lu GVGT’de; işyeri veya işyerinin müştemilatı dışında kalan yerlerde yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatin bir günlük tutarı olarak tespit edilen bedele KDV’nin dahil olmadığı, yani bu bedelin KDV hariç tutar olduğu açıklanmıştır. Buna göre, 2016 yılı için günlük KDV hariç 13,70 TL’si gelir vergisinden istisna olduğundan, bu tutara ilişkin KDV’nin (13,70 X%8=1,10 TL) de indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. Bu durumda, günlük yemek bedelinin KDV dahil 14,80 TL’yi (13,70+1,10 KDV) aşmaması halinde, KDV indirimi yönünden herhangi bir sorun bulunmamakta, günlük istisna tutarı olarak belirlenen tutar üzerinden hesaplanan KDV indirim konusu yapılacaktır.
Çalışanlara ticket vb. yemek kartları ile sağlanan menfaatlerin fiilen çalışılan günlere ait tutarın 2016 yılı için KDV hariç 13,70 TL’yi aşması (KDV dahil 14,80 TL) halinde ise, aşan kısım ve bu kısmın KDV’si net ücret olarak kabul edildiğinden, brüte iblağ edilerek gelir vergisine tabi tutulması gerekmektedir. Ücret ise KDV’nin konusuna girmediğinden, ücret olarak değerlendirilen bu kısma ilişkin KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün değildir. Konu hakkında 186 Seri No.lu GVGT’de yapılan açıklamalara göre;
- Gelir Vergisi Kanununun 40/2 numaralı bendinde "Hizmetli ve işçilerin işyerinde veya işyerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri,..." nin, ticari kazancın tespitinde gider olarak indirileceği,
- GVK’nın 57/4 numaralı bendinde, "işçilerin iaşe, ... gideri..."nin zirai kazancın gerçek usulde tespitinde zirai hasılattan indirileceği,
- GVK’nın 5035 sayılı Kanunla değişen 68/2 numaralı bendinde de "Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri…"nin serbest meslek kazancının tespitinde, mesleki hasılattan indirileceği,
hükme bağlanmıştır. Buna göre, işverenler tarafından işyerinde veya işyerinin müştemilatında, hizmet erbabına yemek vermek suretiyle sağlanan menfaatler ticari, zirai ve mesleki kazancın gerçek usulde tespitinde hasılattan gider olarak indirilebilecektir. Öte yandan, çalışanlara ücret mahiyetinde verilen market ve erzak çeklerinin tamamının, GVK’nın 40/1. maddesine göre kazancını tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.
213 sayılı VUK’nın 238. maddesinin birinci fıkrası gereğince, işverenler tarafından her ay ödedikleri ücretler için "Ücret bordrosu" düzenlenmesi gerekmektedir. İşverenler, civar lokantalardan veya yemek verme hizmeti sağlayan diğer kuruluşlardan hizmet erbabına yemek vermek suretiyle sağladıkları menfaatlerin vergiden istisna edilecek kısmı ile vergiye tabi olacak kısmını belirlemeleri bakımından, ücret bordrosunda bu hususu göstermek zorundadırlar. İşverenler yaptıkları bu ücret ödemelerini ücret bordrosuna dayandırarak, genel hükümlere göre gider yazacaklardır. Lokantalar veya yemek verme hizmetini sağlayanlardan alınan faturalar (götürü mükellefler için gider pusulası), bu bordronun eki niteliğinde gider belgesi kabul edilecektir.
Sonuç olarak, GVK’nın 23/8. maddesinde düzenlenen, işverenler tarafından çalışanlara sağlanan yemek bedelindeki istisna uygulamasına göre; işverenler tarafından hizmet erbabına verilen yemeğin işyeri ve müştemilatında verilmesi halinde, yemek bedelinin tamamının gelir vergisinden ve KDV’den istisna edilmesi gerekir. Yemek işyeri ve müştemilatı dışında veriliyorsa yemek bedeline ilişkin faturanın işveren adına düzenlenmesi ve yemek bedeline ilişkin ödemenin bu hizmeti sağlayan lokanta veya kuruluşa yapılması halinde, yemek bedelinin 2016 yılı için KDV hariç 13,70 TL’sinin gelir vergisinden istisna tutulması, fazlasının ilgili ayın ücret matrahına dahil edilerek ücret hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekmektedir. Nakit olarak ödenen yemek bedeli tutarının ise ücret olarak kabul edilmesi ve GVK’nın 61, 94, 103 ve 104. maddelerine göre kümülatif ücret matrahına dahil edilerek tevkifat yapılması gerekmektedir.
Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz; kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.