İsteğe Bağlı Sigorta, Anayasaya Aykırı mı?
Kayıtsız şartsız isteğe bağlı sigortalı olabilme hakkı 2008 yılında çıkan 5510 sayılı Kanunla geldi.
İsteğe bağlı sigorta, çalışmayan kişinin sigortalı gibi prim ödeyerek prim günü almasına yarıyor. Primleri Bağ-Kur’a sayılıyor. İlerde emeklilik için günlere ekleniyor. İyi bir şey yani. Sigorta gününü doldurmak isteyen bu haktan yararlanabilir.
İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak yetiyor. Çalışmıyor olmak gerekiyor ki zaten çalışmayanlar için bir hak. Emekli aylığı alanların isteğe bağlı sigortalı olmasına bir lüzum yok.
Kanunda bir de ikamet şartı var. “Türkiye’de ikamet edenler” ile “Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşları”
Kanunun 50 nci maddesi iki seçenek sunmuş. İlk seçenek Türkiye’de ikamet etmek, bunda sıkıntı yok. İkinci seçenekte yüklem yok sanki. Türkiye’de ikamet etmekte iken kişiler zaten Türkiye’de ikamet ediyordur. Yani ne anlamalıyız bu cümleden? Devamında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerdeki geliyor. Ama burada ne olduğu belirtilmiyor. Yüklem yok!
Kastedilenin ne olduğunu anlamak için 5 inci maddeye bakmak gerekiyor. Bazı sigorta kollarına tabi olanları düzenleyen bu maddede “sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler tarafından çalıştırılmak üzere yurtdışına götürülen işçiler” kastediliyor. Yani bu kişilerin ikameti zaten Türkiye’de. İyi de niye ayrıca yazmışlar. Daha az para ödeyebilsinler diye.
Bu nedenle Türkiye’de ikamet etmek şart(1)isteğe bağlı sigorta için. Yurtdışına götürülen işçilerin de ikameti zaten Türkiye’de. Ama onlar daha az prim ödüyorlar. Çünkü Anayasamızın 62 nci maddesinde “Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının ….. sosyal güvenliklerinin sağlanması …… için gereken tedbirleri alır.” ifadesi yer alıyor. Bu kişiler için alınmış tedbir ise %32 yerine %20 primle emekli olabilmeleri. Anayasanın çizdiği tarife uygun bir tedbir. Tabi sadece sözleşme olmayan ülkeler için geçerli bir tedbir.
Peki sözleşmeli ülkelerde çalışan Türk vatandaşları ne olacak? Almanya, Hollanda, Avusturya ve Belçika gibi ülkelerde çok sayıda Türk vatandaşı çalışıyor. Bu kişiler Türkiye’de ikamet etmediklerinden isteğe bağlı sigortalı olamıyorlar.
Bu kişiler için 3201 sayılı borçlanma kanunu bulunuyor. Sözleşmeli ülkedeki Türkler, yabancı ülkedeki çalışmasını borçlanabilir. Ama normal prim %32 iken %45 ödemek zorunda.
Yasa, isteğe bağlı sigorta için ikamet şartı arıyor. Sözleşme yapılmayan ülkedekine hak verirken sözleşmeli ülkedekini mahrum bırakıyor. Anayasaya göre korunması gereken “yabancı ülkelerdeki Türk vatandaşları” sözleşmeli ülkede iseler isteğe bağlı sigortalı olamıyor.
Uluslar arası metinlerde vatandaşlık esas alınırken 5510 sayılı Kanun ikamet esasını benimsiyor. Hem kurum primden oluyor hem de gurbetçi emeklilikten.
1- İngiltere, Fransa, İsveç ve İsviçre hariç.