İşsizliğin Toplumsal Maliyeti
Türkiye'nin son zamanlardaki en büyük sorunlarından biri işsizlik. İŞKUR tanımına göre işsizlik; genel olarak işi olmayan fakat çalışmaya hazır ve bu sebeple iş aramakta olan kişidir. Tanımın ayrıntılarına bakacak olursak, 15 ve daha yukarı yaştaki bir kişinin işsiz sayılabilmesi için: (1) Son 4 hafta içinde bir gün dahi ücretli ya da ücretsiz hiçbir işte çalışmamış olması, (2) Son 4 hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış olması, (3) 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olması gerekiyor.
Eylül ayı TÜİK verilerine göre genel işsizlik %12,7 genç işsizlik ise %24,3 oldu. Yani 100 kişiden yaklaşık 13’ü işsiz. Böyle bakıldığında çok görülmeyebilir ancak 83 milyonluk nüfusa oranladığımızda bu rakam hiç de azımsanmayacak bir seviyeye ulaşıyor.
Türkiye'de işsizlik son yıllarda neden bu kadar yüksek?
Bunun birçok içsel ve dışsal sebepleri var. Türkiye'de 2000ler sonrası işsizliğin artmasının dışsal sebepleri 2001 ve 2009 başta olmak üzere küresel krizlerdir. İçsel sebeplerse daha çok yapısal sorunlardan kaynaklanıyor.
- Türkiye’de birçok şirket kalite odaklı bir anlayıştan ziyade maliyetleri önceleyen bir yönetim anlayışına sahip olduğu için Batılı standartlarda yaklaşık 5-6 kişinin yaptığı işler bizde 3 kişiye yaptırılmaya çalışılıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü verilerine göre, Türkiye’de aşırı çalışma (haftada 48 saatten fazla) çalışanların oranı yüzde 30 iken bu oranın dünya ortalaması yüzde 15 civarındadır. Durum böyle olduğu için ne çalışanlardan istenildiği ölçüde verim alınabiliyor ve dolayısıyla şirketler büyüyebiliyor ne de istihdam yeteri kadar artabiliyor
- Eğitim sistemiyle ilgili problemlerden dolayı emek piyasasında iş arayanlar ile işverenler arasında oluşan derin bir beceri uyuşmazlığı var. İşverenler istedikleri kriterlere uygun çalışan bulamazken, yüzbinlerce kişi de kendi istedikleri alanlarla ilgi iş bulmakta zorlanıyorlar. Arz ve talep arasında bir uyumsuzluk var.
Gelişmekte olan ülkelerde işsizlik ne durumda?
Öte yandan ekonomik olarak benzerlik gösterdiğimiz Brezilya’da işsizlik rakamları Dünya Bankası’nın son verilerine göre %12,0. Yunanistan içinse 2020 işsizlik oranı %15,5. Ekonomisi Türkiye ile benzerlik gösteren ülkelerde de işsizlik rakamları oldukça yüksek.
Genç nüfusa sahip olup da işsizliğin bu derece yüksek olması, üzerinde düşünülecek bir konudur. Üstüne üstlük işsizliğin toplumsal yönü oldukça dikkat çekicidir. İşsizlik arttıkça toplumda oluşan psikolojik bozukluklar, şiddet eğilimleri, intiharlar hiç yabancı olmadığımız durumlar. Tüm bunlarla başa çıkabilmek için istihdam politikalarımızı yapısal sorunlarımızı çözebilecek şekilde yeniden dönüştürmeliyiz.