İşsiz kaldığımız süreleri neden borçlanamıyoruz?
Sigortalının çalışmadığı sürelerin primlerini ödeyerek gün satın almasına borçlanma adı veriliyor. Borçlanılan gün, sigortalının hizmetine ekleniyor.
Borçlanma yapılacak süreler 5510 sayılı Kanunda askerlik, doğum, staj gibi tek tek sayılmış. Yalnızca bu süreler borçlanılabilir. Tabi borçlanılacak sürede sigorta yatmaması gerekiyor. Sigorta yatmışsa zaten borçlanılacak süre olmuyor.
Sosyal Güvenlik Kanununda sayılan borçlanmaların dışında pratikte pek makul(1) olmasa da bir de yurtdışı borçlanmaları var. 3201 sayılı Yurtdışı Borçlanma Kanununa göre;
“yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri,”
borçlanmak mümkün.
Kanuna göre yurtdışında bulunan vatandaşlarımızın bir yıla kadar işsiz kaldığı süreleri borçlanmaları mümkün. Çünkü işsizlik irade dışı bir durumdur. Yani kimse işsiz kalmak istemez. Bu nedenle işsizlik sigortaları kurulmuştur. Nitekim Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1919’da kabul ettiği “2 No’lu İşsizlik Sözleşmesi” ülkemizde 1950 yılında yürürlüğe girmiştir. ILO’nun 1952 kabul ettiği ve ülkemizde 1975 yılında yürürlüğe giren “102 No’lu Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) Sözleşmesi”nin IV. bölümü işsizlik yardımlarını düzenler.
Ülkemizde işsizlik sigortasının yasal zemine kavuşması 1999 yılını bulur. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile işçinin son üç yıldaki hizmetine göre 6, 8 ya da 10 ay süreyle işsizlik fonundan yapılan ödemeye işsizlik sigortası deniyor. Kanunda;
“c) İşsizlik sigortası: Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigortayı,”
tanımlıyor. Dolayısıyla kanuna göre ülkemizde işsizlik sigortası zorunlu bir sigorta kolu.
İşsizlik sigortası döneminde İş-Kur daha önce sisteme ödenmiş primlere göre işsizlik ödemesi yapıyor. Ödeme süresi içinde işçi işe girerse ödeme kesiliyor. İşçi çalışmadığı için sigortası da yatmıyor.
Zorunlu bir sigorta olan işsizlik sigortası, her ne kadar irade dışı olsa da, 41 inci maddede sayılmadığı için Türkiye’de geçen işsizlik sigortası süreleri için borçlanma yapılamıyor. İşsizlik süresi yurtdışında geçtiyse – biraz tuzlu da olsa - borçlanmanız mümkün.
Türkiye’de geçen işsizlik sürelerinin borçlanılması için 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesine (j) den sonra (k) bendi eklenmesi gerekiyor.
Sanmayın ki herkes yaşa takılıyor. Çok sayıda sigortalı da primini doldurmaya çalışıyor.
1- 3201 sayılı Yurtdışı Borçlanma Kanununda yapılan değişiklikle Ağustos 2019 sonrası yapılan borçlanmalar %32 yerine %45 üzerinden, SSK yerine Bağ-Kura tabi yapılmaktadır.