İsraf Ekonomisi
İnsanlık var olduğu süreç boyunca hayatını idame ettirebilmesi için birtakım mal ve hizmetlere ihtiyaç duymuştur. Hava, su, barınma ve yiyecek gibi temel ihtiyaçların yanı sıra ruhu dinlendirmek, rahatlamak ve eğlenmek gibi zaruri olmayan ama insanlara mutluluk veren ihtiyaçlar da söz konusudur.
Zaruri ve zaruri olmayan ihtiyaçlar giderildikten sonra arta kalan ya da tatmin olunduktan sonra kullanılmayan ve boşa bırakılan her türlü mal veya hizmet israfa konu olabilir. Bu durumda ölçünün öneminden bahsedebiliriz. İnsanlar ölçüye dikkat ederse bir mal veya hizmetten kendisine yetecek kadar faydayı sağladıktan sonra israfı minimize edebilir. Ancak lüks ve refahın artmasıyla ölçünün kaybolması insanlığın temelinde yatan bir problemdir. Bu problem beraberinde israfı getirmekte ve israf ise büyük sorunlara yol açmaktadır.
İsrafın Türkiye’deki boyutlarına yakından bakarak ekonomik açıdan değerlendirmesini yapalım.
Türkiye'de ortalama 26 milyon ton gıda israf ediliyor
İstanbul halinde her gün tonlarca meyve ve sebze daha satışa çıkmadan eziliyor, ya da çürüyüp çöp oluyor. Sonra da kompozit gübre olmak için bir tesise gönderiliyor. Öte yandan evlerde ve iş yerlerinde çöpe giden gıdalar ile bu rakam oldukça büyüyor. Son 5 yıla bakıldığında Türkiye'de yıllık ortalama 26 milyon ton gıda israf ediliyor. Bir kamyonun 10 ton çöp taşıdığı hesap edersek, bu da yılda 2,5 milyon kamyondan fazla gıdanın çöpe atıldığını gösteriyor.
Bir ailenin yıllık ekmek israfı aylık eğitim masrafına denk
İsraf kalemlerinin başında da ekmek geliyor. Tohum Platformu Başkanı Mine Ataman, vatandaşın bir yıllık ekmek israfını engellemesinin aile ekonomisine ciddi katkı sağlayacağını söyledi ve “Üç ekmek alınan evlerde 1 ekmek çöpe gidiyor maalesef. Hesap ettiğinizde de ekonomik olarak değeri çok yüksek. Eğer siz bir yıldaki ekmek israfını yapmasaydınız çocuğunuzun neredeyse 1 aylık okul masrafı veya orta halli bir ev kiranızı çıkarabilirdiniz." açıklamasında bulundu.
Yılda 40 milyar Lira çöpe gidiyor
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı'nın 2020 yılı raporuna göre Türkiye'nin yıllık gıda israfı ortalama 40 milyar TL’ye denk geliyor. Bugün bu parayla neler yapabiliriz diye düşündüğümüzde ortaya çıkan durumun ne kadar ciddi olduğu görülüyor.
İsrafın “Su ayak izi” boyutu
Üretim sürecinde harcanan su miktarını ölçme işlemine "su ayak izi" deniliyor. Bazı gıdalar hazırlanırken harcanan su miktarı kayda değer bir seviyede bu yüzden gıdaların bir kısmının çöpe gitmesi ekstra su israfına yol açabiliyor.
Bir bifteğin sofraya gelmesi için yaklaşık 7 bin litre su harcanıyor
1 parça biftek için yaklaşık 7 bin litre su harcanıyor. 1 kilo tereyağı için 5 bin 300 litre harcanırken 1 hamburger için ise 2 bin 400 litre su tüketiliyor.
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı Başkanı Aziz Akgül, ekmek israfının beraberinde yaklaşık 2 milyon 500 bin metreküp su kaybına sebebiyet verdiğine değinirken bu miktardaki bir suyun İstanbul'un bir günlük su ihtiyacını karşılayacak büyüklükte olduğunu söyledi.
Öneri: Toplumsal bilinç ve yardımlaşmaya teşvik
Uzmanlar bu konuda toplumsal bilincin artması gerektiğini dile getirmektedirler. Toplumsal bilincin sağlanması için bu konuda kampanyalar, projeler ve medya bilgilendirmesi gereklidir. Tabi ki bunun haricinde insanın kendisinin de elini vicdanına koyup düşünmesi ve israf edilen bunca gıdanın zararlarını mukayese etmesi gerekir. İsrafın sadece ekonomik boyutunu ele aldığımızda çöpe gider milyonlarca lirayı görüyoruz ancak bunun sosyal boyutu da vardır. Bugün açlıkla mücadele eden insanların sayısı azımsanamayacak kadar fazladır. İnsani açıdan değerlendiğimiz zaman bunca gıdanın israf edilmesi yerine müşkül durumdaki insanlara yapılan yardımların artması israfın boyutunu azaltabilir. Hem bireyin kendisi yardımda bulunarak hem de vakıfların bu gibi kampanyalar yürütmesi ile toplumsal dayanışma gereklidir. Bu sayede israfın yol açtığı gerek sosyal gerekse ekonomik zararların önüne geçilebilir.