İhracat yapmak mı? Yurt dışında şirket kurmak mı?
İhracat yapmak mı, yoksa yurt dışında şirket kurmak mı daha avantajlı olduğu konusunda Dünya Gazetesinde Avukat Prof. Dr. Funda Başaran Yavaşlar üstat iki makale yayınladı.
Sayın yazar konuyu, etkin bir akademisyen olarak, özellikle vergi yasaları ışığında vergisel avantajlar açısından irdelemişlerdir.
Ben ise uygulamacı bir muhasebeci olarak, ihracat veya yurt dışında iş yeri açmak konusunu, daha çok uygulamada yaşanan sorunlar üzerinden değerlendireceğim.
Öncelikle konuyu ihracatçıların sorunlarını belirterek başlayalım.
İhracatçıların, ihraç ettikleri mal bedelinin fiili ihraç tarihinden sonra en geç 180 gün içerisinde yurda getirmeleri ve getirdikleri dövizin %30’u kadarının da DAB’a bağlanması zorunluluğu bulunduğunu anımsatmak ile başlayalım.
İhracatta döviz getirilmesinin ve getirilen dövizin bozdurulması zorunluluğunun yanında bazı vergisel avantajların bulunduğu hakkında da yazarımız bilgiler vermektedir.
Bu arada yazarımızın belirtmediği ihracatçılara avantajlar sağlayan 2018-32/48 sayılı tebliğinin 7. maddesinde belirtilen “özelliği olan ihracatlar” ile 27. maddesinde belirtilen “terkin hükümleri” dikkate alınması gerekmektedir.
Belirtilen bu hükümlerden ayrı olarak İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde istisna tanınan ülkeler listesinde bulunan 33 ülke ile İhracat bedelinin yurda getirilmesinde gümrük beyannamesinde yer alan tutarın yüzde ellisinin tasarrufunun serbest bırakıldığı 10 ülke hakkında da gerekli bilgi verilmemiştir.
İhracat konusu günümüzde çok yaygın olarak uygulandığı için bu konuyu daha fazla yazmadan yurt dışında iş yeri açmak konusunu açıklamaya başlayım.
Öncelikle yurt dışında iş yeri (şube) açmanın koşullarını kısaca belirteyim.
Yereli ülkenin yerel mevzuatına göre şube veya şirket (işyeri) kurulması (registration) gerektiğinden ve bu işlemler genellikle yerel avukatlar aracılığı ile yapıldığından, ilk önce yerel bir avukat ile anlaşma yapılması gerekmektedir. Yetkilendirilen avukat, öncelikle şirketimizin ilgili ülkedeki kuruluş işlemlerini yapacaktır. Kuruluş işlemlerinden başka, işçi sözleşmeleri ve yerel müşteriler ile yapılacak tüm sözleşmelerin kontrolü de yerel avukatın görevleri arasındadır.
Bazı ülkelerde yerel idare, sözleşmeyi, kurucuları yabancı ortaklı olan yerel bir şirket ile imzalamak isteyebilir (Rusya). Dolayısıyla, şube veya yerel şirket kurulumu konularında sözleşmesel konular da önem arz etmektedir. Yine ülkeden, yurt dışına para transferi konusunda her ülkenin kambiyo rejimi önceden araştırılmalıdır. (*Sedat Pancarcı SMMM)
Yurt dışında şirket kurmaya karar vermeden önce Sayın Zeki Gündüz’ün 11Mart 2024 tarihli Dünya Gazetesinde yayınladığı makalesinde belirttiği soruların iyice irdelenmesi, sorulara net yanıtlar verilmesi gerekmektedir.
Üstat yazısında “Yurt dışında yatırım yapan şirket veya şahıs sayısı hızla artıyor. Büyük gruplar bu tür kararları alırken ince eleyip sık dokurken, diğer şirketlerde aynı özeni hissetmiyoruz.
Dünyada artık vergi cennetlerine, az vergili, çok şirketli, ortağı belirsiz, toplam vergi yükü düşük yapıları engellemeye dönük giderek sıkılaşan bir ortam var. İşi burada yapıp faturanın düşük vergili veya vergisiz ülkelere gönderilmesi aslında vergi planlaması falan değildir. Bu işleyiş faturayı alana da verene de sorunlar yaratabilecek bir uygulamadır.
Yanıtlamanız gereken sorular?
- Ne iş yapıyorsunuz?
- Neden yurt dışında şirket kurmak istiyorsunuz?
- Hangi ülkelerde faaliyette bulunacaksınız?
- Bu faaliyetler için bir ruhsat, izin vb. gerekiyor mu?
- Faaliyeti ille şirket kurarak mı yapmalı?
- Faaliyet o ülkedeki dağıtımcı vb. bir temsilci vasıtasıyla yapılamaz mı?
- Doğrudan işe şirket kurarak başlamak yerine bir irtibat bürosu kurup pazarı öğrenmeye çalışmak daha iyi olmaz mı?
- Şirket kuruluş maliyeti?
- Şirket işletme maliyeti?
- Adam çalıştırma yükümlülükleri?
- Denetim yükümlülüğü?
- Kira, muhasebe maliyeti?
- Hangi ülkeye şirket kurmalı?
- Önce bir (hangi?) ülkede holding kurup o holding üzerinden mi başka ülkelerde faaliyette bulunmalı?
- Karşılaştırmalı ülke alternatifleri değerlendirmesi yapıldı mı?
- Ülkelerin ana hatları ile mevcut vergi, gümrük, kambiyo mevzuatları nasıl?
- Yakın gelecekte o ülkelerin mevzuatlarında olası değişiklikler nasıl izlenecek?
- Şirket kurulacak ülkenin ÇVÖA yaptığı ülkeler ve bu anlaşmaların etkisi?
- Çok taraflı vergi anlaşmasında ülkenin aldığı tavır?
- Ortakların uyrukları/ mukimlikleri sorun yaratır mı?
- Kontrol edilen yabancı şirket düzenlemesini dikkate alıyor muyum?
- Dünyadaki olası gelişmeler ne yönde?
- Trust yapılarına ihtiyaç var mı? Hangi tür? Hangi ülke? Mal varlığı trusta nasıl aktarılacak? Neden ihtiyacım var? Ne derece mal varlığı korunuyor?
- Yapı yurt dışındaki gelirlerin gizlenmesine mi yardım ediyor yoksa toplam vergi yükünün azaltılmasına mı?” sorunlarını belirtmiştir.
Yukarda belirtilen soruların yanıtlarını olumlu olarak verebiliyorsak şimdi de yurt dışında işyeri (Şube) kurulması için gerekli evrakları belirtelim:
- Merkez şirketin ana sözleşmesi
- Kuruluşla ilgili ticaret sicil gazetesi
- Ticaret odası sicil kayıt sureti
- Şirket imza sirküleri
- Şube açılmasıyla ilgili Yönetim Kurulu Kararı
- İlgili ülkede temsilcilik (şantiye)/şube açılmasıyla ilgili yetki verilecek kişilerin pasaport bilgilerinin de ilgili kararda belirtilmesini istemektedir.
- Tayin edilecek yetkili kişinin yetkilerini belirtir vekâletname.
- Bankalardan referans mektupları
- Kimi ülkelerde şirket ortaklarının pasaport fotokopileri
- Yetkililerce imzalanmış dilekçe.
- 1 adet noter tasdikli karar.
- Ticaret Sicil Yönetmeliği 24’üncü Maddeye göre hazırlanmış taahhütname.
- Merkez işletmenin güncel sicil kayıtlarını içeren belgenin ve şirketlerde şirket sözleşmesinin onaylı birer örneği ile birer nüsha ilgili ülke diline çevirisi.
- Ticari işletmenin merkezinin bulunduğu kaynak ülke hukukunun, şube açacak işletme için tescilde aradığı şartların yerine getirildiğini ve şubenin tescili için ibrazı gerekli olan belgeleri gösteren yetkili makamdan alınmış yazı ve bir nüsha Türkçe çevirisi.
- Şube açılış kararında, ilgili ülkedeki işyerini, mahkemeler dahil özel kuruluşlar ve kamu kurum ve kuruluşları nezdinde tam yetkili olarak temsil edecek kişi veya kişilere, bunlara verilen yetki belirtilmemiş ise bu konulara ilişkin düzenlenen vekaletnamenin aslı ve bir nüshasının ilgili ülke diline çevirisi.
- Açılması Bakanlık veya diğer resmî kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şubeler için bu izin veya uygun görüş yazısı.
- Şube açacak merkezin unvanı, türü, işletme konusu, kuruluş tarihi, sicil numarası tabi olduğu hukuk Avrupa Birliği üyesi olup olmadığı internet sitesi şubenin unvanı ve şubeye ayrılmış sermaye tutarı, şubeyi mahkemeler dahil özel kuruluşlar ve kamu kurum ve kuruluşları nezdinde tam yetkili olarak temsil edecek kişi veya kişilerin adı ve soyadı kimlik numarası ve yerleşim yeri ile şubenin adresini içeren merkezin yetkilileri tarafından imzalanmış beyannamenin aslı ve bir nüsha Türkçe çevirisi. Bazı ülkelerde yukarıda hazırlanan tüm belgelerin nihai hallerinin apostil tasdiki ile ilgili kaynak ülkenin Konsolosluğu tarafından onaylanması da kaynak ülke tarafından istenebilmektedir.
(NOT-1: Şube temsilcilerinden en az bir tanesinin ilgili ülkede ikamet etmesi gerekebilir.)
(NOT-2: Şubeye sermaye koymak mecburi olabilir.
İlgili ülkelerde şube kuruluş işlemleri aylar sürebilmektedir.
İlgili ülkelerde işyeri kurmaktan daha zor işleyiş ise o ülkelerde “banka hesabı” açılmasıdır. Özellikle son zamanlarda Avrupa ülkeleri Türk şirketlerine banka hesabı açmaktan kaçınıyorlar. Bu uygulamaya da genellikle kara para aklanması olarak bakıyorlar. Kısacası yurt dışında banka hesabı açtırmak, işyeri kurmak kadar zor iş.
Yurt dışında şirket, şube veya genel adlandırmayla bir işyeri kurmak için gerekli soruları ve ilgili evrakları sıraladıktan sonra gelelim ticari işleyişe.
Öncelikle yurt dışında neden işyeri kurduk? Amacımız, ilgili ülkeye yapacağımız ihracattan elde edilen kârdan daha az vergi vermek ve yine yapılan ihracattan dolayı elde edilen dövizin %30’unu bozdurmamaktı.
Yurt dışında kurduğumuz iş yerinde satacağımız malımızı yine Türkiye’den ihracat olarak göndermek zorundayız. Bu ihracatlarımızın kâr marjını düşük tutarsak bu sefer karşımıza “transfer fiyatlandırması” yaptırımları çıkacak. İlgili yasa gereğince “Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımı ve kanunda mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilen diğer işlemler için geçerlidir” hükmü gereğince ihraç ettiğimiz malımıza emsallerinden düşük fiyat uygulanması da yasalar ile engellenmiştir.
İhraç ettiğimiz mal bedelini yukarda belirttiğimiz üzere fazlaca düşük tutamayacağız. Ve hangi bedelle ihraç edersek edelim her koşulda ihracat bedelini belli sürede yurda getirmemiz ve ihraç bedelinin en az %30 unu bozdurmamız gerekmektedir.
Sonuç: Öncelikle ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde getirilmesi zorunluluğu ve getirilen dövizin %30’unun Türk Lirasına çevrilmesi hususu kaldırılmalı veya kademeli olarak azaltılmalıdır.
İhracat yapmak mı, yoksa yurt dışında iş yeri mi kurmak mı konusunu yalnızca ilgili ülke ve Türkiye’de ödenecek vergisel avantajları acısından bakmak bence eksik bir bakış açısıdır. Vergisel bakış açısının yanı sıra özellikle ilgili ülke veya ülkelerdeki işyeri işleyişlerini iyi gözden geçirmek gerekmektedir.
Yorumlar