EYT’linin maaşı eksik mi hesaplanıyor?
Emeklilikte yaşa takılanların daha sonra maaşa takılacaklarını daha önceki yazılarda dile getirmiştik. Nitekim öyle de oldu. Sosyal Güvenlik Kurumu internet sitesinden emekli aylığını hesaplayanlar 2022 Aralık ayında gördükleri tutar ile 2023 yılı Ocak ayında gördükleri karşılaştırdıklarında şaşkınlık yaşadılar haliyle.
Sonrasında yine sahte uzmanlar bu duruma çeşitli sebepler uydurdular.
İşin aslına gelince;
Sosyal güvenlik sistemimizde aylık hesaplaması üç döneme göre yapılıyor. 2000 yılı öncesindeki çalışmalar için birinci aylık, 2000-2008 arası dönem için ikinci aylık, 2008 sonrası dönem için üçüncü aylık hesaplanıyor. Sonra bunların derlenmesinden emekli aylığına ulaşılıyor. Toplamı demiyorum çünkü bunlar derleniyor. Zira 2008 yılı sonrasında olduğumuz için tüm aylıklar 5510 sayılı Kanunun aylık hesabından etkileniyor. Çünkü kazançlar güncelleniyor.
5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasının emekli aylığının hesaplanmasını düzenleyen 29 uncu maddesi;
“…. yaşlılık aylığı, aşağıdaki hükümlere göre belirlenecek ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır.
Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, …...
……
Yukarıdaki şekilde hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre Ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır.”
hükmünü içeriyor.
Madde özetle talep tarihine kadar geçen yıllar için ortalama aylık kazanç hesaplanacağını ve ikinci altı aylık dönemde aylık başvurusunda yapanlara Ocak ve Temmuz katsayı güncellemesini yapılacağını ifade ediyor. Yani tamamen hesaplama yöntemi ile ilgili. Bu durum sosyal güvenlik sistemimizin bir bakıma irrasyonel yanlarından birini oluşturuyor. Yani aynı kişi, aynı çalışmaları ile Aralık 2022(1)’de emekli olmak istediğinde Ocak 2023 döneminde yapacağı başvurudan daha yüksek aylık alabiliyor.
Örneğin 1988 yılında işe başlayan ve 10.166 prim gününe sahip olan bir kamu işçisini düşünelim. Bu kişinin primlerinin ortalama 4 asgari ücret düzeyinden yatırıldığını varsayalım.
Bu işçi 14 Ocak 2023 tarihinde (özel sektör için 31 Aralık 2022) aylık başvurusu yaptığında 2022 yılının artışları güncellemeye dahil olacak (%25 ve %42) ve emekli aylığı 15.458 TL aylık + 618 TL ek ödeme ile 16.076 TL olacaktır.
Şayet başvuru 15 Ocak 2023 tarihinde (özel sektör için 1 Ocak 2023 sonrası) yapılmış olsaydı sadece %30 artış üzerinden hesaplama yapılacağından aylık 11.742 TL+ 470 TL ek ödeme ile 12.212 TL olacaktı.
Dedim ya; hep hesaptan, hesaptan…
(1) Kamu işçileri için 14 Ocak 2023 tarihine kadar uygulanır.