Enflasyon düzeltmesi üzerine geç kalmış bir yazı
"Elde edilmiş kazanç vergilendirilir!"
Enflasyon Düzeltmesi nedir? Beyan edilmesi gereken kazancı oluşturan hasılat, gelir, gider ve maliyet unsurlarının enflasyondan arındırılarak ari bir kazancın beyanını sağlamak mı? Yoksa süregelen enflasyon nedeniyle gerçeği yansıtmayan mali tabloların güncellenmesi mi?
Gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmada elde edilmiş kazanç
Gelir Vergisi Kanunu’nun bütün kanunu özetleyen birinci maddesi; “…. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.” Bu madde bana göre vergi hukukunun anahtarıdır.
Hele madde metninde geçen “elde etme” kavramı vergi sistemimizin kilit taşıdır. Herhangi bir faaliyetin vergiye tabi olup olmadığını, vergiye tabi olacaksa ne zaman beyan edileceğini belirleyen kavram elde etme kavramıdır.
Kurumlar vergisi de gelir vergisine paralel olarak düzenlenmiştir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6’ncı maddesinin birinci fıkrasında;
“Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır.”
Her iki kanun açısından bir gelir unsurunun hem Gelir hem de Kurumlar Vergisi Kanunu açısından vergiye tabi tutulabilmesinin birinci koşulu elde etmedir.
Beyan edilmesi gereken kazancı enflasyondan arındırmak
Elde edilen kazanç ve iradı oluşturan hasılat, gelir, gider ve maliyet unsurlarının enflasyondan arındırılarak safi kazanca ulaşılması şeklinde bir düzenleme yapılabilir. Böylelikle mükelleflerin enflasyondan kaynaklı gelir ve giderleri tırpanlanarak Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarının amaç edindiği safi kazanca ulaşılır.
Mali tabloların enflasyon dönemlerinde güncellenmesi
Kuşkusuz yüksek enflasyon bilançomuzun gerek aktifini ve gerekse pasifini gerçek durumdan uzaklaştırıyor. Bu da temelde iki büyük probleme neden oluyor.
1- Bilançodan yararlanan ortaklar, bankalar, alacaklılar, borçlular, kamu idaresi gibi taraflar durumu doğru değerlendiremiyorlar. Rakamlar gerçeği yansıtmıyor.
2- Bilanço kalemlerinin zamanla aktif ve pasiften çıkması fiktif kârlara, reel olmayan gider ve maliyet unsurlarına neden oluyor.
Dolayısıyla bilançonun aktif ve pasifi ile gerçeği yansıtacak şekilde endekslenmesi bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor.
Enflasyon düzeltme kâr veya zararları elde etme kavramı ile çelişmiyor mu?
Endeksleme sonrasında ortaya çıkacak enflasyon düzeltme farklarının kâr veya zarar olarak dönem matrahına eklenmesi düzeltmeden beklenen amacı aşıyor. Enflasyon düzeltmesi kar veya zararları elde etme kavramı ile bağdaşmıyor.
Denilebilir ki; Vergi Usul Kanunu'nun değerlemeye ilişkin diğer hükümleri de elde etme kavramı ile çelişmiyor mu?
Kanunda yer alan değerleme esasları, elde edilen kazancın tespitine yönelik esaslar. Safi kazancın tespitinde, kurum kazancından mali kâra uzanan yol haritasında belirleyici unsurlar. Değerlenmiş iktisadi kıymetlerin elde edilen kazanç ile illiyet bağları var.
Bu haliyle enflasyon düzeltmesi diğer değerleme hükümlerinden farklı elde edilmemiş kazancı/zararı beyana dönüştürüyor.
Diğer yandan bu haliyle enflasyon düzeltmesi, elde edildiğinde kısmen veya tamamen istisna olacak unsurları tam olarak matraha taşıyabiliyor.
Olması Gereken Ne?
Yukarıda aktarmaya çalıştığım gibi dönem matrahını enflasyondan arındırmak başka şey, bilançoyu enflasyona göre güncellemek başka şey.
Enflasyona göre endekslenmiş bilanço üzerinden kar veya zarar yaratmaya çalışmak bambaşka şey.
Olması gereken;
- Beyana tabi kazancın enflasyondan arındırılarak günün koşullarına göre gerçekçi bir matraha ulaşılması,
- Bilançonun aktif ve pasifiyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ve farkın bir fon hesabında muhafaza edilmesi,
- Düzeltilmiş kıymetlerin işletmeden çekilmesi, çıkması durumunda yeni değerleriyle işleme alınması ve karşılığındaki enflasyon düzeltme farkının kapatılması.
Dedim ya; bu yazı enflasyon düzeltmesi adına geç kalmış bir yazıdır (!)