Emekli çalıştıran işveren EYT’den nasıl etkilenecek?
Emeklilik için 8 Eylül 1999 tarihine göre belirlenen yaşı doldurmak için bekleyenlere verilecek müjde çarşamba akşamı verildi. Açıklamadaki en önemli konu yaş sınırının uygulanmayacak olması. Staj sigortası ve kısmi emeklilik gündeme gelmedi. Elbette her şey kanun tasarısı ile netleşmeye başlayacak.
Kanunun EYT’lilerin beklentisini ne ölçüde karşılayacağını zaman gösterecek. Sayıları 5 milyon civarında olduğu resmi kaynaklardan açıklanan bu kişilerin içinden en az iki milyonunun emekli olması bekleniyor.
Emekli olacak olanlar içinde işçiler (SSK) olduğu gibi memur (Emekli Sandığı) ve esnaf (Bağ-Kur) da yer alıyor. Çünkü 1999 yılındaki düzenleme tüm sigortalıları etkiliyor. Bu nedenle merakla beklenen EYT düzenlemesi ile emekli olacak kişiler arasında işçiler kadar memur ve esnaf da bulunuyor. Bu kişilerden büyük çoğunluğu da emekli olduktan sonra yeniden çalışma planları yapıyor.
EYT meselesi emekli olacak işçiler kadar işverenleri de ilgilendiriyor.
İşverenler açısından emekli olacak işçisinin yeniden çalışıp çalışmayacağından primlerinin hangi düzeyde yatacağına, kıdem tazminatından yeni maaşına kadar bir soru zihinleri meşgul ediyor.
Düzenleme sonrası emekli olacak kişilerin büyük bir kısmının çalışma isteklisi olduğu Bakanlık tarafından da dile getiriliyor. Ancak bu çalışma isteğinin aynı işyerinde mi başka bir işyerinde mi olduğuna dair herhangi bilgi yok elimizde.
EYT’linin emekli olması demek aylık bağlanması demek. Bu nedenle kamusal kaynaklı bir gelire sahip olan kişinin daha rahat hareket etmesi demek. Dolayısıyla emekli olan işçi ile işveren arasındaki yeni ilişkide kimin elinin güçlü olduğuna işin niteliği karar verecek gibi duruyor. Burada dikkat edilmesi gereken ise işçinin artık emekli olmak için değil ayrıca gelir elde etmek için çalıştığı olacaktır.
Emekli çalıştıran işveren açısından sosyal güvenlik yükümlüğü devam ediyor. Sigorta primleri SGDP adında yatıyor ve işçinin emekliliğine hiçbir katkı sağlamıyor. Hatta işveren, emekli işçiler için %22,5 +2 (iş kazası) = %24,5 prim ödüyor. Emekli olmayanlarda bu oran %22,5.
Örneğin 2023 yılında emekli bir işçiyi asgari ücretten çalıştıran işveren için maliyet 12.459 TL oluyor. Aynı işveren için emekli olmayan işçi çalıştırmanın maliyeti ise 12.259 TL oluyor. Ama burada asıl farklılık emekli işçi ile emekli olmayan işçinin asgari ücretinde görülüyor. Emekli olmayan 8.506,80 TL maaş alırken emekli olan 9.144,81 TL maaş alıyor.
Emekli olmayan çalışanların primleri zamanında ödenirse %5’lik prim indirimi uygulanıyor. Mevcut düzenlemede emekli çalışan için prim teşviki bulunmuyor. Fakat EYT müjdesinde emekli çalıştıran işveren için de %5’lik zamanında ödeme teşviği de yer aldığı için işverenler açısından sevindirici bir haber gibi duruyor. Teşvik kapsamında işveren primini zamanında öderse her bir işçi için yaklaşık 500 TL daha az ödeme yapıyor.
Sosyal güvenlik destek primi meselesinden dolayı işveren, emekli işçilerde asgari ücret üzerinden bildirimi tercih edebiliyor. Paranın üzeri çoğu zaman elden veriliyor.
Emekli çalışan için düşük prim göstermenin sakıncaları elbette oluyor. Örneğin emekli olmadan önce 2 asgari ücret düzeyinden sigortalı olan ustabaşı, emekli olduktan sonra aynı maaşı almasına rağmen asgari ücretten gösteriliyor. Ufak bir sürtüşmede mahkeme yolu gözükünce, elbette bu durum hayatın olağan akışına ters düşüyor. Sonra işveren daha önce elden verdiği paraları nasıl daha az öderim diye arabuluculuk süreci gözlüyor.
Kıdem tazminatı konusunu duymak bile birçok işvereni ürkütüyor. Hele birden çok çalışanı EYT kapsamına girdiyse nakit varlığını artırmanın yollarını arıyor. Çünkü kıdem tazminatı peşin ödeniyor. İşçi kabul etmezse taksit olmuyor. Ayrıca 2023 kıdem tazminatları her yıl için 10.000 TL’den başlıyor. 15 yıl çalışması olan işçiye en az 150.000 TL kıdem tazminatı hakkı doğuyor. Kömür yardımı, gıda yardımı benzeri ek faydalar varsa onlar da brüte ekleniyor.
Emekli olmak isteyenleri EYT Yasası heyecanı sarmışken işçileri emekli olacak işverenler de yukarıdaki konuları kara kara düşünüyor.