Elektronik Para Kuruluşları hakkında bilinmesi gerekenler
2013 yılında yürürlüğe giren 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun(6493 Sayılı Kanun” ile ülkemiz mevzuatına “Elektronik Para Kuruluşu” girmiştir.
Elektronik para; elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, adı geçen Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeridir.
Elektronik para kuruluşu, 6493 sayılı Kanun kapsamında elektronik para ihraç etme yetkisi verilen tüzel kişi şekilde tanımlanmıştır.
2020 yılına kadar ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları olarak faaliyet göstermek isteyen kuruluşlar BDDK’den izin alırken, 1 Ocak 2020 itibariyle ödeme kuruluşu ya da elektronik para kuruluşu olarak faaliyet göstermek isteyenlerin ve Merkez Bankasından faaliyet izni alması gerekmektedir.
Elektronik Para Kuruluşları ne iş yaparlar?
Elektronik para kuruluşlarının tamamı 6493 sayılı Kanun'un 18. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca elektronik para ihraç etmeye yetkilidir. Buna ilave olarak, 6493 sayılı Kanun'un 12. maddesi uyarınca sunmaya yetkili oldukları ödeme hizmetleri sunmaktadır.
6493 sayılı Kanun'un 12. maddesinin birinci fıkrasına göre;
- Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkan veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemleri,
- Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferini,
- Ödeme aracının ihraç veya kabulünü,
- Para havalesini,
- Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemini,
- Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri,
- (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödeme hizmeti kullanıcısının isteği üzerine başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısında bulunan ödeme hesabıyla ilgili sunulan ödeme emri başlatma hizmetini,
- (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödeme hizmeti kullanıcısının onayının alınması koşuluyla, ödeme hizmeti
kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdinde bulunan bir veya daha fazla ödeme hesabına ilişkin konsolide edilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmetini, - (Ek:12/11/2019-7192/8 md.) Ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından Bankaca belirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetleri, ifade eder.
Grafik 1: 2015-2024(Ekim Ayı Dâhil) Elektronik Para Kuruluşlarının Sayısı
Kaynak: BDDK 2019 Faaliyet Raporu ve www.tcmb.gov.tr verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. 2024 verileri 14.10.2024 itibariyle kullanılmıştır.
Grafik 1’de yıllar itibariyle elektronik para kuruluşlarının sayısı verilmiştir. 2015’te 4 olan elektronik para kuruluşları 2024’de 60’a çıkmıştır. Faaliyet İzni alan Elektronik Para Kuruluşlarına, bu linkten ulaşabilirsiniz.
Elektronik Para Kuruluşların Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi yönünden; 6493 sayılı Kanun uyarınca esas itibariyle TCMB tarafından verilen izin çerçevesinde ve TCMB denetimine tabi olarak gerçekleştirilen ödeme hizmetleri, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28. maddesinde, “Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununa göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.
Elektronik para ve ödeme kuruluşları, elde ettikleri komisyon, ücret vb. tutarlarının tutarların tamamı %5 genel BSMV oranına tabi olacaktır. Burada önemli olan, 91 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliğine göre, Elektronik para ve ödeme kuruluşları tarafından ödeme hizmeti kullanıcısına verilen hizmet nedeniyle tahsil edilen komisyon, ücret vb. tutarların tamamının vergilendirilmesi esastır. Komisyon tutarının bir kısmının yurt dışında veya yurt içinde yerleşik bir kuruluşa aktarılmasının BSMV matrahına etkisi bulunmaz.
91 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliğine göre, ödeme hizmetlerinin vergilendirilmesi;
- Sanal POS hizmetleri
- Elektronik para ihracına ilişkin ödeme hizmetleri
- Para havalesi hizmetleri
- Mobil ödeme hizmetleri
- Fatura ödemelerine aracılık hizmetleri ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
Özetle, COVID-19 salgını ve sonrası fintek ekosistemi daha da gelişme göstermiştir. Ödeme sistemlerin çeşitlenmesi ile birlikte elektronik para kuruluşları önemi artmıştır.
Türkiye’deki fintek ekosistemi, küresel trendlere paralel son yıllarda güçlenmiştir. Özellikle elektronik para kuruluşları 2015 yılında 4 iken, 2024 yılına gelindiğinde bu sayı 60 olmuştur. Elektronik para kuruluşları vergisel yönünde 6802 sayılı Gider Vergileri Kanuna tabi olup, elde ettikleri komisyon, ücret vb. tutarlarının tutarların tamamı %5 genel BSMV oranına tabidir. 91 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliğinin amacı, 20/6/2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun uyarınca BDDK'dan alınan faaliyet izni ile faaliyet gösteren ve bu Kanun hükümlerine göre faaliyette bulunan elektronik para ve ödeme kuruluşları ile bu kuruluşların şube veya temsilcilerince yapılan ödeme hizmetlerinin vergilendirilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesini düzenlemiştir.
(1) Öz, M (2022). Bütçe Gelirleri İçerisinde Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisinin İncelenmesi: 2012-2022. Banka Ve Finans Hukuku Dergisi, 11 (44), 765 - 780.
(2) Gider Vergileri Kanunu, Kanun Numarası: 6802, Kabul Tarihi: 13.7.1956, RG 23.07.1956/9362
(3) Resmi Gazete (6493 Sayılı Kanun), (2013), Ödeme ve Menkul Kıymet Mutakabat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun. 27 Haziran 2013.
(4) Resmi Gazete(Seri No:91),(2017), 91 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliği. 13 Mart 2017