Dijitalleşme Trendini Yakalayan Vergi İdaresi
Dijitalleşme kavramını en basit anlatımla fiziki bir varlığın elektronik bir sisteme aktarılması olarak adlandırabiliriz. Son yılların trendi olarak görülen diye başlamak istemiyorum, bilgisayar ve network teknolojisinin gelişmesi bilgiye daha kolay ulaşma yolların açılması ile birlikte bu artık iş evriminin bir parçası. 2000’li yıllardan itibaren, network ağlarının yayılması ile birlikte bu evrimi hep beraber gerçekleştiriyoruz.
Önümüzdeki 50 yılda ne olacağını hiç birimiz kestiremiyoruz fakat nereye doğru ilerlediğimizde aşikâr. Tüm dünya genelinden, Türkiye’ye ve Vergi İdaresinin ilerlediği yöne bakıldığında tüm dünya ile aynı yöne baktığımızı görebiliyoruz. Bankacılıkta artık paranın dijitlerden oluşan veriler olduğu sanal ortamdan cep telefonunuzdan kredi kartınızdan sadece elektronik verilerin gidip geldiği ve nerdeyse paraya fizikken dokunmadan yaşayabilecek durumda olduğumuzu göz ardı edemeyiz. Buna uygun olarak devlet ve idari kuruluşları evrimleşmekte. E-Beyannameler, E-Tebligatlar, E-Defterler, E-Faturalar derken, e-denetim yapan bir mekanizma durumuna gelen bir yapı.
“Ölçemezsen Yönetemezsin”
Her şey aslında bununla başladı, ölçülemeyen bir sistem yönetilemez. Devlet bunun için bir “Big Data” oluşturmaya başladı.
Big Data Nedir Ve Veri Madenciliği Nasıl İşe Yarar
Google, Amazon, Facebook, Netfilix, Booking.com’a hiç dikkat ettiniz mi? Bu şirketler size fiziki değil dijital bir ortamdan hitap ediyorlar ve nasıl oluyorsa, sizin ilgi alanlarınızı, tatille gideceğiniz uygun otelleri, sevdiğiniz renkteki elbiseleri veya eşyaları, tanıdıklarınızı veya seveceğiniz dizi veya filmleri size sunuyorlar. Bunlar çok büyük örnekler olmasına rağmen kısaca açıklayacak olursak, sizin bu sitelerde yaptığınız her işlem Big Data’ya işleniyor ve size göre bir algortima oluşturulup, Big Data’dan göremedikleriniz eklenip size geri sunuluyor.
Bunu işletmelere ve vergiye indirdiğimizde, Bakanlıkta 10 yıldır aynı şeyi yaparak dijital bir Big Datayı vergi mükellefleri için oluşturmakta. Şu anda daha emekleme aşamasında olan, E-Defter E-Fatura ve yaşlı abileri E-Beyannamenin asıl amacı bu. E-Beyannameden denetimlere başlandığı son zamanlarda gelen GEKSİS tebligatlarından da görülmekte. Şu anda sadece KDV, Geçici ve Kurumlar Vergisi Beyanlarını karşılaştırmaktalar. Önümüzdeki 10 yılda E-Fatura ve E-Beyannamenin de buna ekleneceğini ve bunlara ek olarak, belgelerinin de dijital ortama konulmasının sağlanabileceği göz önüne alındığında, şirket bazında denetimin daha da önemli bir pozisyona geleceğini ön görmek zor değil.
“If You Want Something New, You Have To Stop Doing Something Old.” Peter Drucker
Sisteme ayak uydurmak istiyorsak, eski iş yapış alışkanlıklarını bırakmalıyız. Burada çok önemli olan konu, şu anda değişik ve ilgisiz görünen bir çok sistemdeki verinin önümüzdeki 10 yıl içerisinde Devletin oluşturduğu Big Data’ya eklenebilecek ve şirketler için kontrol noktalarını artıracak olmasıdır. NACE kodları ile şu anda şirketler hali hazırda, sektörel olarak bölünmüş durumdalar, yazılan algoritmalar, dijital ortama yüklenecek metinlerden bilgileri çekip, ana sözleşmenizdeki işinizi veya NACE kodundaki işinizi algılayıp E-Defterinizdeki, E-Beyannamenizdeki, E-Faturanızda satıp beyan ettiğiniz mal ile karşılaştıracak kadar güçlü.
Biraz vergiye girelim bu yukarda anlattığımız olayın vergisel etkisi nedir?
Bir şirket, ana sözleşmesine gayrimenkul ticareti ile uğraştığını yazdı, bunu ticaret sicilinde dijital bir ortamda bir gazetede yayımladı. Bir gayrimenkul sattı ve E-Beyannamesinde gayrimenkul satışı için olan istisnadan yararlandı. Dijital veriler ve Big Data burada ortaya çıkacak. Eski sistemde bunun bulunması için, bir devlet yetkilisinin bütün evraklarla bunu incelemesi gerekirken, buna gerek kalmadan bunun için, şirkete direkt soru sorulabilecek veya ceza gelebilmesi olasılığı ortaya çıkacaktır.
Bundan daha önemli olan bir başka konu ise, şu anda sık sık yükleme hataları ile karşılaşılan E-Defterlerle ilgili. Önümüzdeki dönemlerde, diğer belgelerinde elektronik ortamda tutulması istenirse veya E-Defterle belge açıklaması veya faturaların uymadığı, E-Defterlere ulaşılamadığı durumlarda, Vergi Usul Kanunu 30. madde kapsamında re’sen vergi tarhı uygulaması nasıl olur.
Bütün bu karmaşayı bir tarafa bırakırsak, uzman vergi denetiminin önemi ortaya çıkmaktadır. Sayın Maliye Bakanı’mızın “Yakında yapacağımız bir yasal düzenlemeyle vergi inceleme süresini 5 yıldan 3 yıla düşürüyoruz” açıklamasının öneminin kalmayacağı yıllara hızlı bir şekilde yaklaşıyoruz. Sistem önümüzdeki 10 senelik zaman zarfında otomatik denetim yapıp direkt cezalandıracak seviyeye gelecek, vergi cezasının geriden gelme anlayışı ortadan kalkacaktır.
Bu sebeple, sorumlu bir vergicilik anlayışı ile önümüzdeki 10 seneye şimdiden hazırlanmak gerekli.