Dijital Hizmet Vergisi: ABD baskısına karşı ikili strateji
Trump vakit kaybetmedi. 20 Ocak (2025) Muhtırasından sadece bir ay sonra, Başkan 21 Şubat’ta yeni bir Muhtıra yayınladı ve bu sefer hedefini doğrudan dijital sektöre çevirdi. Amerikan şirketlerini ve yenilikçilerini “yurtdışı haracı” [overseas extortion] olarak adlandırılan şeye karşı savunmak için bir önlem olarak sunulan bu Muhtırada, “yabancı devletlerin tek taraflı, rekabete aykırı politikaları ve uygulamalarına” yanıt olarak gümrük vergileri ve koruyucu önlemlerin uygulanmasının önü açılmaktadır.
Bir kez daha, ulusal çıkarları savunma söyleminin ardında, ticaret gerginliklerini daha da kötüleştirme ve zaten gergin olan uluslararası vergi manzarasını daha da zayıflatma riski taşıyan bir strateji yatmaktadır. Mezkûr muhtıra, Trump’ın korumacı gündemini yeniden teyit etmekte ve yönetimine, Amerikan Büyük Teknolojisine (okuma için: Dijital Piyasalar Yasası ve Dijital Hizmetler Yasası) karşı ayrımcı ve orantısız olduğu düşünülen diğer politikalara ek olarak Dijital Hizmet Vergilerine [Digital Service Taxes] karşı çıkma konusunda geniş yetki vermektedir.
Trump’ın ilk başkanlığı sırasında, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), 1974 tarihli Ticaret Yasası’nın 301. maddesi uyarınca, Dijital Hizmet Vergisi uygulayan ülkelere karşı soruşturmalar başlatmıştı. Avusturya, Hindistan, İtalya, İspanya, Türkiye ve Birleşik Krallık’ın Dijital Hizmet Vergisini Amerikan dijital şirketlerine karşı ayrımcı ve uluslararası vergi ilkeleriyle tutarsız olarak değerlendirmiş ve bu altı ülkeden yapılan yaklaşık 1,2 milyar dolarlık ABD ithalatına yüzde 25’e kadar ek tarifeler uygulamıştır. Ancak, Ekim 2021’de, Biden Yönetimi altında varılan ve ABD’nin karşı önlemler uygulamadan soruşturmanın kapatılmasına yol açan bir siyasi anlaşmayla (en azından “OECD Sütun 1 yürürlüğe girene kadar”) gerginlikler yumuşatılmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Temsilciliği Ofisi [Office of the United States Trade Representative]; 21 Şubat Muhtırasıyla, yalnızca yukarıda belirtilen altı ülkenin Dijital Hizmet Vergileri üzerindeki 301. madde soruşturmalarını yenileyip yenilememeyi değil, aynı zamanda 302(b) no.lu madde kapsamında diğer ülkelere, özellikle de yakın zamanda kendi Dijital Hizmet Vergisini uygulamaya koyan Kanada’ya karşı yeni soruşturmalar yürütüp yürütmemeyi de değerlendirmeye yönlendirilmiştir.
Son olarak, anılan Muhtıra, Hazine Bakanı ve Ticaret Bakanı’na yeni sorumluluklar yüklemekte ve Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Temsilciliği Ofisi ile birlikte şunları yapmalarını gerektirmektedir:
- Dijital ekonomide ve ötesinde, Amerikan şirketlerinin “küresel rekabet gücünü veya amaçlanan faaliyetlerini ayrımcılık yapan, orantısız bir şekilde etkileyen veya başka şekillerde zayıflatan” ticari ve düzenleyici uygulamaları belirlemek;
- Avrupa Birliği veya Birleşik Krallık’ta “Amerika Birleşik Devletleri şirketlerinin ürün veya hizmetlerinin ifade özgürlüğünü ve siyasi katılımı zayıflatan veya başka şekillerde içeriği ılımlı şekillerde kullanılmasını veya geliştirilmesini gerektiren veya teşvik eden” politikaları araştırmak;
- Yabancı ülkelerin, “dijital ekonomide de dâhil olmak ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere” Amerikan vergi mükelleflerine karşı ayrımcı veya sınır ötesi vergiler veya “Amerika Birleşik Devletleri şirketlerinin küresel rekabet gücünü zayıflatan, Amerika Birleşik Devletleri’nin herhangi bir vergi anlaşmasıyla tutarsız olan veya başka şekillerde Amerika Birleşik Devletleri Yasası’nın başlığı ve 891. maddesi veya diğer vergiyle ilgili yasal otoritesi uyarınca dava edilebilir” başka vergi önlemleri uygulayıp uygulamadığını değerlendirmek.
Trump’ın Dijital Hizmet Vergilerine karşı stratejisi açıktır ve bunları uygulayan ülkeler bir seçimle karşı karşıyadır: Washington’ın baskısına boyun eğmek ya da Amerikan yönetiminin söylemine yanıt vermek.
Bu senaryoda, Avrupa düzeyinde ve/veya benzer Dijital Hizmet Vergilerini uygulayan ülkeler arasında koordinasyon, bu vergilerin ne ayrımcı ne de ülke dışı olduğunu gösterebilecek ortak argümanları masaya yatırmak için yararlı olacaktır. Bu bağlamda, İtalya’daki Dijital Hizmet Vergisine ilişkin 2021 yılı verileri buna tanıklık etmektedir. Gerçekten de, Dijital Hizmet Vergisine tabi olan vergi mükelleflerinin sayısı İtalya’da 59, Amerika Birleşik Devletleri’nde 40, İrlanda’da 16, Almanya’da 15, Birleşik Krallık’ta 13, Fransa’da 9, Hollanda’da 9, Singapur’da 9 ve Avustralya’da 6’dır. Bu rakamlar, Dijital Hizmet Vergisinin yalnızca Amerikan işletmelerine uygulandığı anlatısına aykırı sayılardır.
Tartışmalara rağmen Washington yapılan argümanlara sağır kalırsa, karşı önlemleri düşünmek uygun olacaktır, ancak bunlar ne mantıksız ne de haksızdır; örneğin son haftalarda Amerikan yönetiminin Katma Değer Vergisi ile ilgili olarak ifade ettiği pozisyonlardan bazıları gibi. Bunun yerine sağlam bir politika gerekçesine dayanılacaktır. Bu bağlamda, Dijital Hizmet Vergisi oranının, kullanıcıların aksi takdirde ücretsiz olan dijital hizmetler karşılığında çevrimiçi olarak kullanıma sundukları verilerin depolanması, işlenmesi ve kullanılması yoluyla oluşan değer oluşumunu [extraction of value] vergilendirmek için olduğunu hatırlamakta fayda vardır.
Bu nedenle;
- Kademeli bir vergi oranı mekanizması getirilmesi düşünülebilir: Grubun geliri ne kadar yüksekse (kullanıcı katkılarının daha fazla paraya dönüştürülmesinin bir göstergesi), vergi oranı o kadar yüksek olur.
- Dijital Hizmet Vergisi kapsamının, hedefli reklamcılık, aracılık veya veri satışlarının ötesinde, kullanıcıların katkılarının paraya dönüştürülmesinin diğer biçimlerine genişletilmesi.
[İşte ] O zaman sağlam bir gerekçesi olan ve en uygun yere ulaşabilen değişiklikler (olacaktır).
Çevirenin Notu: (i) “İşbu çeviri metinde yer alan dipnotların tamamı tarafımızca bilgi için verilmiş olup, orijinal İngilizce metinde herhangi bir dipnot atfı bulunmamaktadır.” (ii) Çevirinin künyesi, metnin sonunda verilmiştir.
