Bilişim firmalarına getirilen Girişim Sermayesi Fonu ayırma zorunluluğu
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyette bulunan firmaların kazançları 4691 sayılı Kanun uyarınca belirli koşullarla Kurumlar Vergisinden istisna tutulmaktadır. Aynı şekilde firmaların araştırma ve geliştirme harcamalarını 5746 sayılı Kanun uyarınca vergiye tabi kurum kazancının tespitinde indirim olarak dikkate alabilmektedirler.
5746 ve 4691 sayılı Kanunda yapılan değişiklerle firmaların istisnaya ve indirme konu kazançlarının %2 sinin fon olarak ayırılması ve bu fonun girişim sermayesi yatırım fonu katılma belgesi alımında veya girişim sermayesi yatırım ortaklarına ya da kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması amacıyla kullanılması zorunluluğu getirilmiştir.
Zorunluluğu yerine getirmeyen firmalar istisnadan veya indirimden yararlandıkları kazanç tutarının %20’si kadarlık kısmı üzerinden hesaplanacak kurumlar vergisini vergi cezası uygulanmaksızın ödemek zorunda kalacaklardır.
Zorunluluk hangi firmaları kapsamaktadır?
Zorunluluk Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyette bulunan firmaları ve Ar-Ge indiriminden yararlanan firmaları kapsamaktadır. Ancak tüm firmalar değil sadece kurumlar vergisinden istisna edilen kazançları veya Ar-Ge indirim tutarı 1 Milyon TL’yi aşan firmalar zorunluluk kapsamında olacaktır.
Kanunda net olmamakla beraber zorunluluğun 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren başlayacağı, 2021 yılı kazançlarının beyan edilirken istisnaya tabi kazanç tutarı veya indirim tutarı 1 milyon TL’yi aşan firmalar ilk defa bu zorunluluğu yerine getireceklerdir.
Fon tutarı ne kadar olmalıdır?
Fon, beyan edilen istisna kazanç veya indirim tutarının tamamının %2’si kadardır. Ancak fon tutarı 20 milyon Türk Lirasını geçemeyecektir. Fon olarak ayrılan istisna kazanç tutarı pasifte geçici bir hesaba aktarılacaktır.
Fon nerede kullanılmalıdır?
Ayrılan fonun ayrıldığı yılın sonuna kadar girişim sermayesi yatırım fonu katılma belgesi alımında kullanılabileceği gibi girişim sermayesi yatırım ortaklarına ya da kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulabilecektir.
Bu fon veya ortaklıkların Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş olması da diğer bir zorunluluktur.
Ayrıca Kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcinin de Türkiye’de yerleşik olması yani tam mükellef olması gerekmektedir.
Dolayısıyla yatırım yapılacak fon ve ortaklıkların Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmış olduklarından emin olmak gerekiyor.
Fonun bu alanlar dışında kullanılması söz konusu olamayacaktır.
Girişim Sermayesi Yatırım Fonu; nitelikli yatırımcılardan katılma payları karşılığında toplanan paralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre Sermaye Piyasası Kurulu (Kurul) tarafından belirlenmiş varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri ve girişim sermayesi portföy yönetim şirketleri tarafından süreli olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan malvarlığıdır.
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları; kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına yönelten ortaklıklardır.
Kuluçka Merkezleri; özellikle genç ve yeni işletmeleri geliştirmek amacıyla; girişimcilere teknoloji Geliştirme Bölgesi içinde veya dışında ofis hizmetleri, ekipman desteği, yönetim desteği, mali kaynaklara erişim, kritik iş ve teknik destek hizmetlerinin bir çatı altında tek elden sağlandığı yapılardır.
Kuluçka girişimcisi ise; kuluçka merkezlerinde yer alan Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazılım ve tasarım faaliyetlerinde bulunan, gerçek ya da tüzel kişiliğe sahip erken aşama girişimcilerdir.
Zorunluluğun yerine getirilmemesinin sonuçları nelerdir?
Söz konusu fonun ayrılmaması, ayrıldığı halde yılın sonuna kadar belirlenen alanlarda kullanılmaması halinde istisna edilen kazanç tutarının veya yararlanılan Ar-Ge indirim tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına veya Ar-Ge indirimine artık konu edilememektedir.
Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi cezası uygulanmaksızın tarh edilecektir. Zamanında tarh edilmediği için gecikme için gecikme faizi ödenmesi de söz konusu olacaktır.
Sonuç
Düzenleme özü itibariyle vergiden istisna edilen kazançların bir kısmı ile girişim faaliyetlerinin finansmanında kullanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Amaç yerinde görünmekle beraber düzenlemenin uygulanması ile ilgili birçok sorun akla gelmektedir.
Kanunda düzenlemenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle belirleneceği ifade edilmektedir. Nitekim 10 Şubat 2022 tarihli Resmî gazetede yayınlanan Yönetmelik değişikliğinde söz konusu düzenlemeye de yer verilmiş ancak Kanunda yer alan düzenleme ile bire bir aynı ifadelerin tekrarlanması ile yetinilmiştir.
Uygulama ile ilgili olarak akla gelen bazı sorunlar aşağıdaki gibidir.
- Fon ayırma zorunluluğu 2022 yılında beyan edilecek 2021 yılı istisna kazançları üzerinden mi yoksa 2023 yılında beyan edilecek 2022 yılı istisna kazançları üzerinden mi hesaplanarak başlayacak?
- Yatırım yapılacak fon veya ortaklıkların yapmış oldukları yatırımların Türkiye’de yerleşik girişimcilere yapıldığından nasıl emin olunacak?
- Yatırım fon veya ortaklığı yatırım portföyünün tamamı Türkiye’de yerleşik girişimcilere yapılan yatırımlardan oluşmak zorunda mıdır?
- Fonun kullanımından sonra bu yatırım fon ve ortaklıkların yatırım portföy yapısındaki değişikliklerin sonuçları ne olacak?
- Fon kullanılarak alınacak yatırım fonu katılma belgeleri ve yatırım ortaklıkları hisse senetleri ne kadar süreyle elde tutulabilecektir?
- Fon olarak ayrılan geçici hesap ne kadar süreyle varlığını sürdürecek, akıbeti ne olacak, kâr dağıtımına konu edilebilecek midir?
Sonuç olarak gerek Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın gerekse Sermaye Piyasası Kurulu’nun uygulamayı yönlendirici düzenlemeler yapmasında yarar vardır