Beklentiler sadece üzer (mi?)
İktisat alanı zaman gibi mutlak bir çerçevede değerlendirilemez. Yani iktisadi yaklaşımlar arasındaki geçmiş, şu an ve gelecek farkı inatçı bir yanılsamadan oluşmaktadır. Sürekli değişen ve gelişen bu alanda gelecek zaman için önemli bir kavram olan Davranışsal İktisadı ele alalım.
Davranışsal İktisat nedir?
Davranışsal İktisat, insan zihnindeki ekonomik karar alma süreçlerini sosyal, duygusal ve önyargılardan nasıl etkilendiği üzerine çalışan bir yeni disiplin alanı olarak karşımıza çıkıyor. Bu bakış açısıyla davranışsal iktisat, iktisadi yöntemlerin bireyin nedenselliği ne ölçüde kullanıp kullanmadığını araştırma konusunu ediniyor. Psikoloji ile neo-klasik ekonomi yaklaşımı kendileri arasında çok yakın bir ilişkisi içerisindedir. Bu ilişki sayesinde ortaya çıkan davranışsal iktisat, nihai piyasa kararları kadar, toplu seçimleri ve bu kararların kaynakları üzerine yoğun bir araştırma yapıyor.
(Görsel Kaynak: Singapur Üniversitesi Dergisi)
İnsan rasyonel (değil) midir?
Yeni dünyada ekonomik olayların eşyanın tabiatını, zaman ve mekan içinde değişmeyen mutlak bir bilgi olarak ortaya koymak kolay görünmez. Bunun nedenlerinden biri de çok sayıda sosyolojik, kültürel değişkenden etkilenen ekonomik kararların kolaylıkla irrasyonel hale gelebilmesidir.
Bireyler nihai olarak sadece rengini sevdiği için pahalı bir arabayı satın alabilir ya da taraftarı olmayan takımın hissesine yatırım yapabilir. Yani alınan bu kararları sadece sürünün bir parçası olarak da verilebilir veya zıt olarak azınlık görüşte olduğu içinde bu kararı verebilir. Buradan hareketle yapılan çalışmalara göre insan genel anlamıyla her zaman rasyonel değildir.
Beklentiler sadece üzer (mi)?
Isaac Newton, yaşamış en dahi insanlardan biriydi fakat deha olmasına rağmen akıllı bir yatırımcı değildi. Bu farkı ne yazık ki Newton zor yoldan kavradı. Newton’un kavradığı asıl mesele esasen şuydu: “Doğayı anlamak insan anlamaktan çok daha kolaydı”.
Newton genel anlamıyla temkinli bir yatırımcıydı. Parasının çoğunu devlet kağıtlarında saklar ve bunları düzenli bir gelir kaynağı olarak görürdü. Newton, borsadan hisse senedi alım ve satımı işlemlerini yapardı. Bu işlemler ona büyük kayıplara sebep olacaktı.
1720’de Sir Isaac Newton bir seçimle karşı karşıya geldi. Londra Borsası eşi benzeri görülmemiş bir yükselmeye geçmişti. South Sea Company çıkıştaydı. Newton bu şirkete bir miktar yatırım yapmıştı. Acaba daha fazlı hisse satın almalı mıydı?
Nihai olarak bu şirket sekiz kat artmış ve binlerce kişiyi zengin etmişti. Evet! Bütün varlığını Newton, South Sea Company hisselerine yatırdı. Bu yaşayan en büyük matematikçinin en önemli hatasıydı. South Sea Company balonu patlamıştı. Yani bu dünyanın ilk finansal çöküşü veya saadet zinciriydi. Newton hemen hemen bütün varlığını kaybetmişti.