Mehmet AKARSLANGiriş: 25.03.2021 - 14:04Güncelleme:25.03.2021 - 14:12

6290OKUNMA

Basit Usule Tabi Mükellefler İçin Düşünülen Muafiyetin Uygulama Şekli Konusunda Bir Öneri

Basit Usul Sistemi, Kayıt Dışı Ekonominin Kontrol Altına Alınması, Belge Düzeninin Yerleştirilmesi Amacıyla Getirilmiştir

Kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması, belge düzeninin yerleştirilmesi ve vergilendirmede gerçek kazancın esas alınmasının sağlanması amaçlarıyla 4369 sayılı Kanun ile yapılan düzenleme sonucu, götürü usulde ticari kazanç tespit yöntemi tamamen kaldırılmış ve yerine belirli şartları taşıyan mükelleflerin ticari kazançlarının basit usulde tespit edilmesi yöntemi getirilmiştir.

Yapılan düzenlemeyle kazançları basit usulde tespit olunacak mükellefler, defter tutma hariç, ikinci sınıf tüccarlara ilişkin Vergi Usul Kanununda belirtilen bildirimler, vesikalar, muhafaza ve ibraz hükümlerine tabi tutulmuşlardır. Dolayısıyla bu mükellefler yaptıkları satış ve hizmetler dolayısıyla belge düzenlemek ve faaliyetleri ile ilgili olarak yaptıkları mal ve hizmet alışları ve giderleri için belge almak zorundadırlar. Basit usulde mükelleflerin gerçek kazançları üzerinden vergiye tabi olması esası benimsenmiştir.

Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, faaliyetlerine ilişkin mal alış ve giderleri ile hasılatlarını gösteren belgeleri, bir düzen sağlamak ve kontrolü kolaylaştırmak amacıyla ayrı dosyalarda saklamaları zorunluluğu getirilmiştir⁽¹⁾. Bu belgelere ilişkin kayıtları ise mükelleflerin kendileri tutabilecekleri gibi bir meslek mensubuna da tutturabilirler veya bağlı bulundukları meslek odalarının oluşturdukları bürolarda da tutulması mümkündür.

Basit Usule Tabi Mükelleflere Muafiyet Getirilmesi

Cumhurbaşkanımızca açıklanan ekonomi reformu içinde, 800 binin üzerinde olan basit usule tabi esnafa vergi muafiyeti de yer almaktadır.

Hazine ve Maliye Bakanınca yapılan açıklamada ise “…850 bin esnafımızı ilgilendiriyor. Gelir vergisinden muaf tutuyoruz. İstisna uygulamamız 2021 kazançlarıyla başlayacak ve kalıcı olarak uygulanacak...” görüşü yer almaktadır.

Getirilmek istenilen muafiyete ilişkin henüz bir mevzuat düzenlemesi yapılmaması nedeniyle kapsamı ve uygulama şekli konusunda bilgi sahibi değiliz.

Bu esnaf gurubunun sisteme etkisi, içinde barındırdığı değişik ekonomik güçlere sahip gruplar ve sosyal nitelikleri nedeniyle adları basit ancak konumları hiç de basit sayılmamalıdır.

Vazgeçilen vergi gelirinden ziyade kayıt dışılığa yol açılabileceği ve belge düzenini ciddi olarak olumsuz etkileyeceği düşüncesiyle konuyu değerlendirme gereği duyduk.

Mükellef Grubunun Yapısı

Aralık/2020 itibariyle basit usule tabi mükelleflerin sayısı 809.335’dir⁽²⁾. Bu mükellef grubunun yaklaşık %34’ü dolmuş, taksi, servis aracı işleticisi veya yük taşımacılığı yapmakta, kalanlar ise emtia imalatı, emtia alım satımı, lokanta ve kuaför işleticisi, terzi, oto bakım onarım gibi alanlarda faaliyette bulunmaktadır.

Mükellef grubuna dahil özellikle büyükşehirlerde dolmuş, taksi, servis aracı işleticisi gibi faaliyetlerde bulunanlar için toplumun her kesimince iyi kazandıkları kanaati dile getirilmektedir.

 Vazgeçilen Gelir Vergisi Tutarları

Basit usule tabi mükelleflerin 2018 ve 2019 yılları için beyan ettikleri gelirler ve tahakkuk eden gelir vergisine karşılık yaptıkları ödemelere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tahakkuk - Tahsilat Sonuçları (Brüt)

Tablodan da görüleceği üzere 2018 yılı tahsilat oranı %39,8; 2019 yılı tahsilat oranı %38,5 olup vergi gelirleri içindeki payı: tahakkukta binde 1,4 tahsilatı binde 2,8’dir.

Basit usule tabi mükellefler virüs döneminde en fazla etkilenen mükellef grubudur. Bu mükelleflerin desteklemek amacıyla bu rakamlar kolaylıkla vazgeçilebilecek tutarlardır.

Vergiden Muaf Olmak ve Beyanname Vermemek Ne Anlama Gelebilir?

Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde yer alan esnaf muaflığı uygulamasında olduğu gibi muaf olanlar belge düzenlemezler, sadece aldıkları belgeleri saklamakla yükümlüdürler. Yıllık beyanname vermezler, başka gelirler için beyanname verseler dahi muaf gelirlerini beyannameye dahil etmezler.

Uygulama bu şekilde yürütülecekse bu durum kayıt dışılığa yol açar ve belge düzenini olumsuz etkiler.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi basit usule tabi mükelleflerden elde edilen gelir vergisinden vazgeçilebilir, bu mükellefler virüs döneminde olumsuz etkilenen esnafların başında gelmekte ve desteklenmelidir.

Ancak desteklenirken vergi sistemini olumsuz etkileyecek düzenlemelerden de kaçınmak gerekir.

Önerimiz

Basit usulde vergilendirme getiriliş gerekçesinin başında “kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması, belge düzeninin yerleştirilmesi ve vergilendirmede gerçek kazancın esas alınmasının sağlanması…” amaçları yer almaktadır.

Basit usule tabi mükellefler, kayıt dışını teşvik etmeden belge düzenini de olumsuz etkilemeden teşvik edilmelidir. 

Düzenlemenin ayrıntısı bilinmemekle beraber mevcut bilgiler ışığında aşağıdaki önerilerde bulunuyoruz

• Belge düzenlemesi (belge alınması, belge verilmesi ve belge saklanması) mevcut haliyle devam etmelidir,
• Yıllık beyanname kanuni süresinde verilmelidir,
• Beyanname üzerine gelir vergisi tahakkuk ettirilmelidir,
• Tahakkuk eden gelir vergisi terkin edilmelidir,
• Beyanname verilmemesinin alternatifi olarak mükelleflerin yıl içinde gelir ve giderine ait tüm belgelerini defter beyan sistemine aktarılması olabilir,
• Basit usule tabi olup nüfusu iki milyonun üzerinde olan büyükşehirlerde faaliyette bulunan dolmuş, taksi, servis aracı işleticisi gibi faaliyette bulunan mükellefler muafiyet kapsamının dışında tutulmalıdır, (Kamu vicdanı yönünden önemli)

Öte yandan, basit usulde ticari kazancın tespiti yönteminin;

• Tamamen kaldırılması,
• Götürü usule dönüş yapılması,
• Bu usulün ıslah edilerek devam ettirilmesi

başlıkları altında tüm yönleriyle yeniden değerlendirilmesi gerekir.

(1) 215 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği,
(1)Gelir İdaresi Başkanlığı Uygulama ve Veri Yönetimi D.Bşk.lığı,