Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi tahsilatları ve değerlendirilmesi
Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV), finansal işlemler üzerinden alınan bir hizmet vergisidir.
BSMV’nin konusuna baktığımızda ise, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28. maddesinde banka ve sigorta şirketlerinin 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar ibaresiyle verginin konusunun ne olduğunu açıklanmıştır.
6802 sayılı Gider Vergisi Kanununun 28. maddesinde, bankerlerin BSMV kapsamına giren işlemleri açıklamak gerekirse;
- “Banka muamele ve hizmetleri,
- Kendileri veya başkaları adına menkul kıymet alıp satmayı, alım– satıma aracılık etmeyi veya alıp sattıkları menkul kıymet karşılığı borçları ödemeyi taahhüt etmeyi meslek haline getirenlerin bu faaliyetleri,
- Mevduat faizi vermek veya başka isimlerle faiz ve benzeri menfaatler sağlamak için sürekli halde para toplama işleri,
- Ödünç para verme işleri”.
BSMV’nin mükelleflerinin kim olduğu konusuna 6802 sayılı kanunun 30. maddesinde yer verilmiştir. Bu maddeye göre, “Banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta şirketleri öder. Sigorta aracıları tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefi sigorta şirketleridir” şeklinde tanımlanmaktadır.
BSMV’de matrah, 6802 sayılı Kanunun 31. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, “Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin matrahı 28 inci maddede yazılı paraların tutarıdır. Kambiyo alım ve satım muamelelerinde kambiyo satışlarının tutarı vergiye matrah olur.Sigorta işlemlerinde verginin matrahı, bu işlem dolayısıyla poliçede yer alan prim tutarıdır.” şeklinde düzenlenmiştir.
BSMV’nin oran yapısını incelediğimizde mezkûr Kanunun 33. maddesinde belirtildiği gibi oran %15 olarak belirlenmiştir. Kambiyo muamelelerinde ise matrah binde iki olarak hesaplanmıştır.
Tablo 1: 2012-2024 Yılları Arasında Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Tahsilatları ve Tahminler( Bin TL)
Kaynak:https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.
Tablo 1’de 2012-2024 yılları arasında BSMV tahsilatları ve tahminler yer almaktadır. 2012 yılında 5.470.706 (Bin TL) iken, 2024 yılında 343.538.969 (Bin TL) tahsilat edilmiştir. Bütçe tahminden fazla tahsilatlar gerçekleşmiştir. Yıllar itibariyle BSMV bütçe içerisinde yükselişe geçmiştir. Özellikle 2018 ve sonrasında dikkat çekmiştir.
2018 ve sonrasında yaşanan gelişmelerin özeti;
- 2018 Ağustos 2018’den beri Türk Lirasının değer kaybı nedeniyle dolarizasyon (ulusal paradan kaçış) yaşanmaktadır. Döviz kuru (1$) Temmuz 2018’de 4,79 TL, 1 Ağustos 2018 5,00 TL ve 13 Ağustos 7,21 TL olarak gerçekleşmiştir. Bu nedenle kambiyo işlemlerinin de artması sonucu kambiyo işlemlerinde uygulanacak BSMV oranı değişim süreci yaşanmıştır.
- 2020 yılında COVID-19 ile birlikte, devlet tarafından, kredi ve borçların yeniden yapılandırılması, piyasaya likidite desteği sunulması, düşük faizli kredi seçenekleri ve politika faiz oranlarında değişiklik gibi para politikalarını içeren bir takım parasal politikalar uygulanmıştır. Ülkemizde bu kapsamda “Ekonomik İstikrar Kalkanı Tedbir” paketi kapsamında devreye sokulan tedbirlerden biri de kredilerdir. Bu süreçte gerek bireysel müşteriler gerekse ticari müşteriler düşük faizli kredi seçenekleri sunulmuştur. Bu sayede kredi hacmi artmıştır. Bu artışla bankacılık sektörü kredi hacmindeki genişleme ve sigortacılık faaliyetleri kaynaklanan işlem ücretleri ile BSMV artmasının bir diğer nedeni olmuştur.
- Enflasyonun yükselmesiyle birlikte TL değer kaybı ile dolarizasyon (ulusal paradan kaçış) sonucu döviz talebinde yaşanan artıştır.
Şekil 1: Ocak-Aralık 2024 Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Tahsilatları ( Bin TL)
Kaynak:https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.
Şekil 1’de 2024 yılını incelediğimizde, Ekim ayında 37.607.192 (Bin TL) en yüksek tahsilat gerçekleşmiştir.2024 yılında en düşük tahsilat şubat ayında 20.922.227(Bin TL) olmuştur.
Özetle, enflasyonun yükselmesiyle birlikte TL değer kaybı ile dolarizasyon (ulusal paradan kaçış), sigorta işlemleri, krediler, komisyonlar vb. finansal işlemlerin artması sonucunda BSMV tahsilatları 2018 yılından sonra önem kazanmıştır.
Not: Dr. Hasan Öz’e teşekkür ederim.
(1) Öz, M (2022). Bütçe Gelirleri İçerisinde Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisinin İncelenmesi: 2012-2022. Banka Ve Finans Hukuku Dergisi, 11 (44), 765 - 780.
(2) Öz, M (2022). Hizmet Vergisi Beyannamesine Eklenen “Bildirimler” Sekmesinin, Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisi Açısından Değerlendirilmesi. Banka Ve Finans Hukuku Dergisi, 11(42), 311 - 330.
(3) Gider Vergileri Kanunu, Kanun Numarası: 6802, Kabul Tarihi: 13.7.1956, RG 23.07.1956/9362
