Yavuz AKBULAKGiriş: 09.12.2024 - 19:37Güncelleme:09.12.2024 - 19:37

302OKUNMA

Avrupa ve ötesinde ‘Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama’

Avrupa Birliği (AB), uluslararası vergi rejiminin genel olarak evriminde önemli bir rol oynar ve blok özellikle bilgi toplama ve paylaşma alanında aktiftir. ⁽¹⁾Avrupa Birliği, AB hukukuna dâhil ederek daha geniş vergi girişimlerini düzenli olarak güçlendirir, ancak Avrupa Birliği, ülke bazında kamuya açık raporlamanın getirilmesiyle, uluslararası vergi sistemini şekillendirmede öncü bir rol üstlenir. Ülke bazında kamuya açık raporlama, Avrupa Birliği tarafından vergi şeffaflığı ve adaleti için bir kazanım olarak alkışlanır ve önlemin Avrupa Birliği’nin çok ötesine geçen bir etkisi olduğundan, direktifin etkileri daha küresel bir düzeyde önemlidir. Bu yazıda, yakın tarihli bir makalede bulunabilen daha kapsamlı değerlendirmelere ve referanslara dayanılarak, AB’deki ve ötesindeki şirketler için Avrupa Birliği ülke bazında kamuya açık raporlama kapsamındaki (gelecekteki) yükümlülükler ana hatlarıyla açıklanmakta ve bazı politika gözlemleri sunulmaktadır

Raporun Yasal Bağlamı ve İçeriği

Muhasebe Direktifi’ni (Accounting Directive) değiştiren ⁽²⁾ Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifi (Public Country-by-Country Reporting Directive),⁽³⁾Avrupa Birliği düzeyinde belirli çokuluslu işletmelerin (multinational enterprises) ülke bazında gelir vergisi bilgileri hakkında bir rapor yayınlamasını gerektiren yeni bir raporlama aracı sunmaktadır. Genel olarak, bu raporlama yükümlülükleri 22 Haziran 2024 tarihinde veya sonrasında başlayan mali yıllar için yerine getirilmeli ve raporlar ilgili bilanço tarihinden itibaren 12 ay içinde sunulmalıdır. ⁽⁴⁾Raporun öngörülen kapsamı; çokuluslu işletmenin faaliyetlerinin niteliğine ilişkin bir açıklama ile nihai ana şirketin AB’deki veya vergi amaçlı işbirliği yapmayan yargı bölgelerinde Avrupa Birliği’nin kara listesi veya gri listesine dâhil olan yargı bölgelerindeki bağlı kuruluşlarının bir tanımı ve çalışanlar, gelirler, kârlar, kazançlar, tahakkuk eden gelir vergisi ve ödenen gelir vergisi rakamlarını içerir. ⁽⁵⁾

Yeni raporlama yükümlülükleri mevcut kuralları tamamlar. Ülke bazında vergi amaçlı raporlama, Avrupa Birliği’nde Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı projesi [Base Erosion and Profit Shifting (BEPS Eylem 13)] ve Vergi Alanında İdari İşbirliği Direktifi’nin [Directive on Administrative Co-operation in the Field of Taxation (DAC4)] bir değişikliği sonucunda daha önce (zaten) mevcuttu. ⁽⁶⁾ Bu vergi raporlaması içerik olarak yeni kamuya açık raporlama kurallarına benzerdir, ancak “kamuya açık” değil “özel”dir. Kamu raporlaması için belirli yükümlülükler belirli sektörler için AB düzeyinde zaten mevcuttu ve bir ölçüde gönüllü kamuya açık raporlama da daha önce mevcuttu. ⁽⁷⁾Ancak, tüm sektörlerdeki büyük çokuluslu işletmeler için Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifi marifetiyle getirilen raporlama yükümlülükleri, ülke bazında kamuya açık raporlamayı yeni bir düzeye taşınmaktadır.-

Raporun Politika Etkileri ile Dünya Çapındaki Etkileri

Avrupa Birliği’nde ülke bazında kamuya açık raporlamanın getirilmesinin altında şeffaflık ve adalet düşünceleri yatmakta olup; gelir vergisine dair bilgilere ilişkin yeni kamu raporu, çokuluslu işletmelerin istenmeyen vergi düzenlemeleri üzerinde ‘BEPS Eylem 13’ ve ‘DAC4’e dayalı (özel) vergi raporlamasından daha fazla kamu baskısı oluşturmayı amaçlamaktadır.⁽⁸⁾ Ancak, gelir vergisi bilgilerine ilişkin raporun kamuya açık niteliği de zorluklar yaratmakta olup; şeffaflık ve adalet hedeflerine Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifi ile ulaşılıp ulaşılamayacağı konusunda sorular bulunmaktadır. Bu bağlamda, özellikle raporun kapsamında olan büyük çokuluslu işletmeler açısından, kurumların vergilendirilmesinin giderek karmaşıklaşmasından kaynaklanan bir sorun, bilhassa daha geniş kamuoyunda gelir vergisi bilgilerine ilişkin raporun yanlış yorumlanma olasılığıdır. ⁽⁹⁾ Ayrıca, Avrupa Birliği’nin ülke bazında kamuya açık raporlama kuralları, kapsam dâhilindeki çokuluslu işletmelerin Avrupa Birliği’ndeki ve diğer bazı ülkelerdeki (kara liste veya gri liste olarak adlandırılan) faaliyetlerine ilişkin yalnızca ayrıntılı bir genel bakış sağlarken, çoğu üçüncü ülkeye ilişkin bilginin sadece toplu olarak sağlanması gerektiğinden, raporun bu açıdan bir önemi bulunmamaktadır. ⁽¹⁰⁾

Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifinden kaynaklanan yükümlülükler, söz konusu işletmelerin AB bağlantısına dayanmaktadır ve bu nedenle, ilk etapta, AB Üye Devletleri, AB’de merkezlenen büyük çokuluslu işletmelerin gelir vergisi bilgileri hakkında bir rapor sunmasını mecbur tutmak zorundadır. Bu yükümlülük, uluslararası olarak faaliyet gösteren AB merkezli bağımsız işletmeler ve belirli bir (birleştirilmiş) gelir eşiğinin (son iki ardışık mali yılda her birinde 750 milyon avro) üzerindeki nihai ana işletmeler için geçerlidir.⁽¹¹⁾ Bununla birlikte, Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifi, Avrupa Birliği’nde merkez ofisi bulunmayan büyük çokuluslu işletmeler için de geçerlidir, çünkü Avrupa Birliği dışındaki bağımsız veya nihai ana şirketler [750 milyon avronun üzerinde (konsolide) gelir] ve Avrupa Birliği iştirakleri (5 milyon avro bilanço toplamı, 10 milyon avro net ciro ve ortalama 50 çalışan) ve şubeler (10 milyon avronun üzerinde net ciro) tarafından iki ardışık mali yılda belirli büyüklük kriterlerinin karşılanması durumunda yükümlülükleri Avrupa Birliği’ndeki iştiraklerine ve şubelerine genişletmektedir. ⁽¹²⁾Şubelerin ve iştiraklerin belirli yükümlülükleri, AB dışındaki merkezin kendisinin raporlama yapmasıyla önlenebilir.⁽¹³⁾

Ülke bazında kamuya açık raporlama, diğer (AB dışı) ülkelerde de bir meseledir ⁽¹⁴⁾ ve Birleşik Krallık’ta, 2016 tarihli Maliye Yasası’nın (Finance Act) ardından, Hazine’nin ülke bazında kamuya açık raporlama için kurallar koyma olasılığı bulunmaktadır. ⁽¹⁵⁾Avrupa Birliği, Ülke Bazında Kamuya Açık Raporlama Direktifi ile ülke bazında kamuya açık raporlamanın ön saflarında yer almaktadır ki; bu girişimin etkileri Avrupa Birliği’nin çok ötesine geçmektedir.