Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile Birleşik Krallık Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının kısa bir karşılaştırması
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), hükümetler tarafından nihai olarak sera gazı emisyonlarını azaltmak ve net sıfıra doğru küresel ilerlemeyi desteklemek amacıyla ithal edilen ürünlerin üretiminin karbon maliyetini hesaba katmak için uygulanan bir yöntemdir.
Avrupa Birliği (AB), Birleşik Krallık ve diğer birçok ülke iklim değişikliği ile mücadele konusundaki taahhütleri kapsamında yerli ürünlerin üretimi esnasında salınan sera gazı emisyonlarını azaltmak amacıyla Emisyon Ticaret Sistemleri (ETS) aracılığıyla söz konusu faaliyetlere bir karbon fiyatı uygulamaktadır. Ancak, ülkelerin farklı karbon fiyatlandırması ve iklim düzenlemelerine sahip olması nedeniyle bir ülkede yapılan üretim sonucu ortaya çıkan emisyonların bir başka ülkeye hareket ederek karbon kaçağı riskinin ortaya çıkması ve ithal edilen ürünlere karbon ücreti uygulamayan ancak ETS sahibi ülkeler için yerli üretimin daha pahalı hale gelmesi sonucu doğmaktadır. Bu noktada, SKDM ile alüminyum, çimento, demir ve çelik gibi ithal edilen karbon yoğun malların üretimi sırasında salınan karbon emisyonlarına bir ücret uygulanarak ithalatın karbon fiyatının yerli üretimin karbon fiyatına eşitlenmesi nihai olarak da yerel iklim hedeflerinin sekteye uğratılmaması amaçlanmaktadır.
Dünyadaki ilk Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması şu anda geçiş aşamasında olan ve 1 Ocak 2026 tarihi itibarıyla tam uygulamaya alınacak olan AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasıdır. Birleşik Krallık Hükümeti ise Aralık 2023 tarihinde 2027 yılı itibarıyla bir Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasını uygulamaya alacağını duyurmuştur. Bu doğrultuda, yazımızın devamında şu an geçiş aşamasında olan AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile henüz istişare süreci devam eden Birleşik Krallık Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması bazı başlıklar altında kısaca karşılaştırılacaktır.
Yaklaşım
Hem AB SKDM’si hem de Birleşik Krallık SKDM’si kapsamında, ilgili Emisyon Ticaret Sistemleri tarafından tanımlanan fiyat üzerinden, ithal edilen karbon yoğun mallara bir karbon ücreti uygulanacaktır. Ayrıca, her iki SKDM kapsamında ilgili Emisyon Ticaret Sistemleri kapsamında sağlanan serbest ödeneklerin kademeli olarak kaldırılması öngörülmektedir.
Ancak, AB SKDM’sinde geçerli olan emisyon sertifikalarının satın alınması veya ticareti uygulaması Birleşik Krallık SKDM’sinde geçerli olmayacağı anlaşılmaktadır.
Ürün ve Emisyonların Kapsamı
Her iki Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının kapsamında yer alan ürünlerde farlılıklar bulunmaktadır. Alüminyum, çimento, gübre, hidrojen, demir ve çelik her iki SKDM için ortak iken; AB SKDM’sinde Birleşik Krallık SKDM’sinde bulunmayan elektrik yer almakta ve Birleşik Krallık SKDM’sinde ise AB SKDM’sinde yer almayan seramik ve cam bulunmaktadır.
Ayrıca, kapsanan emisyon türlerinde de farklılıklar bulunmaktadır. Hem AB SKDM’si hem de
Birleşik Krallık SKDM’si doğrudan (‘Kapsam 1’) emisyonlarını içermektedir. Ancak, AB SKDM’si kapsamında üretim sırasında tüketilen yalnızca elektrikten kaynaklanan dolaylı (’Kapsam 2') emisyonlar sürece dahil edilmişken Birleşik Krallık SKDM’sinde elektrikten kaynaklanan emisyonların yanı sıra ısı, buhar ve soğutmadan kaynaklanan dolaylı emisyonlar da yer almaktadır.
Diğer taraftan, Birleşik Krallık SKDM’si çerçevesinde yer alan ürün ve emisyonların kapsamı 2024 yılı içerisinde daha fazla istişareye konu edilecek olup Avrupa Komisyonu da 2026'dan önce AB SKDM’si kapsamında bulunan ürün ve emisyonları yeniden değerlendirmeye alacaktır.
Zaman Çizelgesi
Her iki SKDM için zaman çizelgesi yönüyle de farklılıklar bulunmaktadır. AB SKDM’sinin geçiş dönemi 1 Ekim 2023 tarihi ile başlamış olup bu süreç içerisinde SKDM kapsamındaki ürünlerin ithalatında raporlama yükümlülüklerinin yerine getirilmesi zorunludur. Geçiş dönemi 31 Aralık 2025 tarihinde sona erecek olup 1 Ocak 2026 tarihi itibarıyla da SKDM kapsamındaki ürünlerin ithalatında bir karbon ücreti uygulanacaktır.
Birleşik Krallık Hükümeti, 30 Mart 2023'ten 22 Haziran 2023'e kadar karbon kaçağı riskinin ele alınmasına ilişkin bir istişare süreci yürütmüştür. 18 Aralık 2023 tarihinde yayımlanan bu istişarenin sonuç bilgi formu ile de, 2027 yılı itibarıyla bir Birleşik Krallık SKDM’sinin uygulanacağı ortaya konulmuştur. Bu noktada, Birleşik Krallık SKDM’sinin henüz yasal bir statüsü bulunmamakta olup SKDM’nin tasarımının 2024 yılında daha fazla istişareye konu edilmesi planlanmaktadır.
(1) https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-9935/
