“Asgari Kurumlar Vergisi: Uygulama Zorlukları ve Avrupa Birliği İçin İleriye Dönük Bir Yol” başlıklı raporda belirlenen bazı hususlar
Avrupa Birliği Üyesi Devletler, 2022 yılı sonunda oybirliğiyle kabul edilen bir direktif doğrultusunda küresel asgari vergiyi uygulama sürecindedir. Bu hafta, Litvanya Serbest Piyasa Enstitüsü (Lithuanian Free Market Institute) ve Avrupa merkezli diğer birçok düşünce kuruluşu asgari verginin bazı zorluklarını özetlemek ve bazı tavsiyeler vermek üzere bir rapor(1) yayınladı.
Anılan raporda, asgari verginin ülkeler üzerinde son yıllarda yaygın olan vergi rekabeti yerine mali (fiskal) rekabete yönelik sübvansiyonlara daha fazla güvenme istikametinde baskı oluşturacağı belirtilmektedir. Bu, “Tax Foundation” (Vergi Vakfı) Kıdemli Ekonomisti Alan Cole’nin kısa süre önce tanımladığı gibi, asgari verginin “ölümcül kusuru” (fatal flaw) ile doğrudan ilgilidir.
Raporda, sübvansiyonların piyasayı bozabileceği ve kaynakların yanlış tahsisine yol açabileceği savunulmaktadır. Kamu maliyesinin baskı altında olduğu bir dönemde, bu yeni mali rekabet biçimi hem pahalı hem de potansiyel olarak israf olabilir.
Kurallar açıkça politikayı vergiyi rekabetçi bir faktör olarak kullanmaktan uzaklaştırmakta ancak bahsi geçen raporda politika yapıcıların mevcut tercihli vergi rejimlerinden nasıl geçiş yapabileceklerini açıklığa kavuşturmak için çok az şey yapıldığı belirtilmektedir. Bazı durumlarda bu tercihli rejimler sözleşmeye dayalıdır ve ülkeler bu sözleşmelerin ihlal edilmesi konusunda ihtiyatlıdır. Asgari vergi kuralları marifetiyle gelirlerini artırabilecek ülkeler, diğer yargı bölgelerinin ilave vergi geliri toplamasını izlemek zorunda kalacaktır.
Bu, geçmişte tanımladığım (ve aşağıdaki şemada gösterilen) bir zorlukla ilgilidir: Asgari vergi tasarısı kapsamında açıkça ilave vergi riski yaratacak bazı vergi tercihleri bulunmaktadır. Ancak Litvanya Serbest Piyasa Enstitüsü’nün raporunda da belirtildiği üzere, yetki alanlarının doğrudan sübvansiyonlardan kaçınarak ve mali rekabetçiliği korurken yeniden tasarlamak veya mevcut tercihlerinden geçiş yapmak için takip edecekleri net bir yol haritası yoktur.
Söz konusu raporda tespit edilen üçüncü sorun ise başvuru eşiğinde enflasyon düzeltmesinin yapılmamasıdır. Kurallar, yıllık geliri 750 milyon avronun üzerinde olan ve belirli bir ülkede geliri en az 10 milyon avro ve kârı 1 milyon avro olan işletmeler için geçerlidir. Mezkûr raporda, bu eşik değerlerin enflasyona endekslenmemesinin politikanın kapsamının zamanla genişlemesine neden olarak daha fazla uyum yükü yaratacağına dikkat çekilmektedir.
Rapor, özellikle uygulamaya hızlı geçişle birlikte şirketler için hukuki belirsizliği tartışmaya devam ediyor. Büyük ölçüde test edilmemiş vergi kuralları, işletmelerin ve ülkelerin kurallara etkili bir şekilde uyması ve bunları yönetmesi için inanılmaz çabalar gerektirecektir. Buna rağmen raporda, asgari vergi kurallarını kendi ulusal yasalarına uyarlamak için son tarihleri kaçıran altı ülkenin (Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Polonya, Portekiz, Letonya, Litvanya ve İspanya), 2024 yılının başına kadar geriye dönük olarak uygulanacak kurallara uyması beklenen vergi mükellefleri için ilave zorluklar yarattığı belirtilmektedir.
Son olarak raporda, asgari vergi kurallarının değerlendirilmesi ihtiyacına işaret edilmektedir. Avrupa Komisyonu, direktifin bir parçası olarak etki değerlendirmesi yapmamayı tercih etmiştir ancak yine de kurallar ile ilgili ilk deneyimi değerlendirebilir ve politikayı gerektiği gibi ayarlayabilir.
Politika yapıcıların bu tavsiyeleri dikkate alması faydalı olacaktır, çünkü özellikle bu yılki Avrupa seçimleri yeni Avrupa Komisyonu’na asgari vergi kurallarının olumsuz etkilerini en aza indiren ve daha fazla kesinlik hedefleyen bir rota çizme fırsatı sunacaktır.
(1) Anılan rapor [“Minimum Corporate Income Tax: Implementation Challenges and A Way Foreward for the European Union” (Asgari Kurumlar Vergisi: Uygulama Zorlukları ve Avrupa Birliği İçin İleriye Dönük Bir Yol)] için bkz. https://en.llri.lt/wp-content/uploads/2024/05/MINIMUM-CIT-EU-DIRECTIVE_May-2024.pdf