Anne bak kral çıplak!
İstanbul Borsasında işlem gören şirketlerden birisi konkordato ilan edince bir tartışma başladı. Kar eden bir şirket finansal sıkıntı yaşar mı?
Hangi Kar?
Elimizde birçok kar rakamı var. İş hayatında en çok kullanılanlara gelince; “Brüt Satış Karı”, “EBİTDA (Faiz ve Amortisman Öncesi Kar)”, “EBİT, (Amortisman Sonrası, Faiz ve Vergi Öncesi Kar)” başı çekiyor. Son olarak da “Vergi Sonrası Kar.”
Bu karlardan en çok EBİTDA’ya bakılıyor. Ben de oraya bakmayı seviyorum. Lakin enflasyonun yüksek seyrettiği bu günlerde EBİTDA’dan faiz giderlerini düştükten sonraki kara bakmak ve oraya odaklanmak çok daha iyi…
Gün EBİTDA’ya bakma günü değil. Amortisman öncesi (Bu kısım zaten harcanmış, net nakit çıkışı gerektirmiyor.) faiz giderleri düşüldükten sonraki kara bakmak lazım.
Vadeli ve peşin alımlar arasındaki fark o kadar açıldı ki EBİTDA çok da fazla bir anlam ifade etmiyor artık.
Benim faiz giderlerim yok diyorsan yine de EBİTDA çözüm değil. Satış vadenden, ortalama alım ve üretim/stokta kalma süresi toplamını düşüp, kalan süreyi piyasa kredi faiz oranı ile çarpıp bulduğun oranı EBİTDA oranından düşmen lazım.
Kar Varsa Dert Yok (!)
EBİTDA pozitif, faiz giderlerimi düştüm pozitif, olası faiz vade farkını da düştüm yine pozitif, amortismanı düştüm pozitif, vergiyi düştüm yine pozitif. Bana da dert tasa var mı? Olabilir….
Alacaklara Dikkat….
Kar var ama alacaklarının vadesi uzamaya başladı. Satıştan hemen sonra çek veya senet alıyordun, gününde havaleye döndü. Alacaklarını geç tahsil etmeye başladın. Tamamını tahsil edemiyorsun.
Aman dikkat kar ederken sıkıntı yaşayabilirsin…
Stoklara Dikkat….
Kar var ama işler azaldı. Stokların şişmeye başladı. Hareket görmeyen, hammadde, yarı mamul ve mamul stokların artıyor. Stok devir hızın düştü. Daha da tehlikelisi hammadde fiyatları düşmeye başladı elinde maliyetli stoklar var.
Aman dikkat kar ederken sıkıntı yaşayabilirsin.
Kredilere Dikkat…
Pandemiden hem sonra yüksek enflasyonu düşük faiz ile düşürme politikasında alınmış krediler var. Bu krediler ile yatırımlar da yapıldı. Projeksiyonların birkaç temel unsuru var. Yatırım maliyeti, işletmeye alma süresi, ilk nakit yaratma süresi, yatırımın geri dönme süresi. Bunlar beklediğiniz gibi çıkmadı. Yatırım maliyeti arttı, üretilen ürünün karlılıkları düştü, yatırımın nakit yaratma ve geri dönüş süreleri uzadı.
O ucuz kredilerin ödenme süreleri geldi çattı. Nakit yaratamamışsanız krediyi kredi ile ödemeniz lazım. O halde yeni kredi bulmalısınız. Dikkat politika değişti. Artık enflasyonu pozitif faiz ile düşürmeyi amaçlıyoruz. Yeni kredi faiz oranları el yakıyor.
Kurlar çok da hareketli değil, yabancı para cinsinden kredi alır, TL bazlı kredi faizinden kurtulurum. Ben 1994’den beri benzeri hikayeleri hep duydum. Aman dikkat…
Aman dikkat kredilerin varsa kar ederken sıkıntı yaşayabilirsin…
Yatırımlara Dikkat…
Yarım kalmış yatırımlarınız var… Yeni yatırımlar planladınız. Yukarıda da anlattım. Hem yatırım tutarı hem işletemeye alma süresi hem ilk nakit yaratma anı hem de geri dönüş süresi tahminlerinize uymayabilir. Yatırım havuz problemlerinde havuzdan suyun akması gibidir.
Aman dikkat yatırımların varsa kar ederken sıkıntı yaşayabilirsin…
Üç Top Hikayesi….
Toprağı bol olsun Rahmetli Üzeyir Garih’ten dinlemiş, yazılarımda zaman zaman da aktarmıştım. Gün yine o hikayenin günüdür.
İş adamı elinde üç top ile oyun oynayan cambazlara benzer. Asıl olan üç topu sırayla havalandırırken yere düşürmemektir. Üç toptan ikisi lastik, biri camdır. Lastik toplar zaman zaman yere düşse de iyi bir cambaz oyuna devam edebilir. Cam olan top yere düşerse top kırılır, oyun biter.
Lastik toplar kar ve bilanço büyüklüğüdür. İşletme birkaç dönem zarar etti veya aktifleri küçüldü diye batmaz. Kuşkusuz oyun zevki kalitesi bozulur ama iyi bir cambaz devam etmeyi başarır. Cam top ise “nakit” tir. Düşünce kırılır…”Game over”
Nakdini kontrol edemezsen, yönetemezsen, nakit akım tablonu göz ardı edersen, kar ederken de batarsın.
Sonra, masaldaki gibi bir çocuk çıkar derki; “Anne bak kral çıplak…”
Enflasyon Düzeltmesi Adına Birkaç Şey
Yüksek enflasyon dönemlerinde vergiye tabi karın enflasyondan arındırılması gerekir. Bunun için karı oluşturan gelir ve maliyet kalemlerinin enflasyon etkisinden temizlenmesi ve gerçek kara ulaşılması esas alınmalıdır. Hareken noktasının esas olarak gelir tablosu olması ancak gelir tablosunu etkileyen (amortisman gibi unsurlar için) bilanço kalemlerinin de enflasyona gör endekslenmesi gerekir.
Bilanço kalemlerini esas alarak bir endeksleme yaparsanız, faaliyete dayanmayan aktif kıymetlerinizin değerlenmesi ile ortaya çıkan bir enflasyon düzeltme karı ile de karşı karşıya kalabilirsiniz.
Bir Arkadaşım Anlattı…
Her ne kadar kurumlar vergisi mükellefi olsa da esas olarak serbest meslek kazancı elde eden bir mükellef, fazlaca bir gider kalemi olmadığı için kazancının büyük bir kısmını matrah olarak beyan ediyor. Faaliyetini gerçekleştirmek adına zamanında bir araba bir de ofis satın almış. Sermayesi yeterli olmadığı için kendi kaynaklarından şirkete borç vererek aktifini finanse etmiş.
Enflasyon düzeltmesi ile aktifi (araba ve ofis) düzeltilip, ortaklar cari hesabı düzeltmeye tabi tutulmadığından ciddi bir enflasyon düzeltme karı ortaya çıkıyor.
Arkadaşımın Arkadaşı Anlattı…
Biz bu hikayeyi dinlerken arkadaşımın telefonu çaldı. Aktifimizde hisse senedi var dedi. Nakdimiz boş kalmasın diye bu yıl başında aldık. Çok düştü. Zarardayız. Lakın muhasebecimiz hisse senetlerini enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş ve değerlerini artmış göstermiş, zarar ettiğimiz iş üzerinden vergi ödeyeceğiz. Ne yapabiliriz?
Oysa enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme, finansman gider kısıtlaması, LİFO gibi gelir ve maliyet unsurlarını enflasyondan arındırıcı enstrümanları kaldırıp benzeri bir işlevi daha kapsayıcı bir şekilde gerçekleştirebilmek adına getirilmişti.
Yasalaştıktan uzun süre sonra uygulanmaya başlayınca aksaklıklar geç fark edildi. Keşke geçici vergi dönemlerinde uygulanmasa ve yıl sonuna kadar bu aksaklıklar giderilip uygulansa… Daha tutarlı olmaz mı?