Furkan Musa DOĞANGiriş: 14.10.2021 - 10:01Güncelleme:14.10.2021 - 11:45

1369OKUNMA

Anksiyete Tavan

Bu dünyada insanların korktuğu tek şey öğrenmekti. (İhsan Oktay Anar)

Günümüz dünyasında insanlar alışveriş yaparken veya nefes alıp verirken bile farkında olmadan yaptıkları eylemin maliyetine katlanmaktadır. “Ne yani nefes almakta mı paralı? ” diyeceksiniz. Şu an için -doğrudan- ülkemizde böyle bir uygulama alanı yok fakat yolunuz Venezuela’da bulunan Maiquetia Havaalanı’na düşerse temiz hava için 20 dolar vergi ödemek zorunda kalabilirsiniz.

Bu ilginç uygulamadan yola çıktığımızda verginin kaynağı olarak üretim-tüketim kategorilerinde geniş yer kapladığı görülmektedir. Peki üzerine her yıl farklı slogan yazılan verginin geniş kategorilerde yer alması insan psikolojisini nasıl etkileyeceğini gelin beraber soru cevap şeklinde inceleyelim.

Diyelim ki sabahın erken saatlerinde yatağınızdan kalktıktan sonra kahvaltı masasına oturdunuz. Elinize gazeteyi alıp göz gezdirirken kalın ve kırmızı puntoyla ‘’Zorunlu unsurlar üzerinden alınan vergiler hariç artık ülkede vergi alınmayacak.’’  manşetini gördünüz. İlk olarak ne yapardınız? Muhtemelen birçoğumuz uzun zamandır takip ettiği ürünleri veyahut yatırım yapacağı ürünlerin fiyatlarına- öğrenci yurt fiyatlarına, aileler yağ fiyatlarına-bakacaktır. Takip ettiğimiz bu ürünlerin hemen hızlıca elde ettikten sonra bunları tüketmeye başlarız. Eee insanoğlu çiğ süt emmiş durur mu tabi ki durmaz. Büyük ihtimalle bizleri fiyat konusunda aşan diğer hayal ettiğimiz ürünlere odaklanırız. Hayatın içinde bulunan bu sirkülasyon yaşam süremizin belki de sonuna kadar devam edebilir ama her şeyin başlangıç gibi bir sonu da mevcuttur. Bu son devletin yeniden vergi uygulamasına geçeceğini Resmi Gazetede yayımlanmasıyla olacaktır. Yani vergi alınmasından vazgeçildikten sonra yeniden uygulanması insan psikolojisini nasıl değiştirecek sorusunun yanıtını sizler için Ankara sokaklarındaki çeşitli iş ve departmanlarda çalışan kişilere sordum. 

Söz konusu ankette tasarrufların kullanılmasının nedeni bulunmaktadır. Bu neden, esasen tasarrufun tanımında yatmaktadır. Tasarruf aslında bireylerin gelecekteki tüketimini gösteren ölçüdür. Yani bireyler tasarrufu ileride tüketmek için yapmaktadır. Yastık altına konulan her türlü değer meta aslında gelecekteki tüketimi garantilemek için var olmaktadır. Bu açıklamayı yaptıktan sonra gelin sizlerle tabloyu inceleyelim.

1.Tablo

Anket sonuçlarındaki tasarruflar, bir takvim yılında birey başına düşen-ortalama- tasarruf  miktarını göstermektedir. 100 kişinin toplam yıllık tasarrufu 59.131 Türk Lirası olduğu tespit edilmiştir. Tespit edilen bu tasarruf miktarının iş pozisyonları aşağıda listelenmiştir.

• 1000-2000 ₺arası bireyler genel anlamda iş statüsü olarak partime veya yeme içme sektörlerindeki servis elemanları…
• 2001-3000 ₺ arası bireyler alışveriş merkezinde güvenlik personeli, kasiyer, ayakkabı boyacısı…
• 3001-4000 ₺ arası bireyler mağaza yöneticisi, kurye, şef servis elemanı…
• 4001-5000 ₺ arası bireyler kamu görevlisi (öğretmen, zabıta, sokak temizleyicisi, posta memuru)
• 5001-6000 ₺ arası bireyler yaşam koçu, borsa simsarı, finansal danışman…
• 6001-7001₺ arası bireyler muhasebe görevlisi, depo ambar amiri…
• 000+ ₺ arası bireyler girişimci statüsü…

Sokakta insanların hayal ettiği veya ihtiyaç duyduğu ürünleri sorduğumda hem biraz hüzünlenmekle beraber hem de eğlenmiş bulundum.

Düşük gelire sahip olan insanlar temel ihtiyaçları olan barınma, besin vb. gibi ürünlerin hayal kurarken, yüksek gelirli bireylerin genel anlamda ev, araba, arsa gibi varlıkları tercih ettiklerini tespit ettim.

Daha sonra anket yapılan bireylere “İhtiyacınız ve hayal ettiğiniz ürünün alanında vergiler olmasaydı tasarrufunuz nasıl olurdu?” sorusunun sormakla beraber yüzlerde tebessüm hali yer aldı.  

2.Tablo

Vergi, baskısının düşüklüğü veya oranlarının yüksek olmaması durumunda insanların tüketime ve tasarrufa yöneleceği, yatırımlar üzerindeki beklentilerinin pozitif yönde olacağı sonuçlarda görülmektedir. Baskı azalması sonucu bireyler tüketimini artıracaktır ve bunun sonucunda dolaylı olarak devletinde kasasına para girecektir. Örneğin bir öğrenci yurt fiyatlarındaki vergi oranlarının düşürüldüğünü sosyal medyadan öğrendiğini varsayalım. Söz konusu öğrenci muhtemelen yurda yerleşecektir. Yurt sahibi bu yerleşmenin sonucunda bir gelir elde edecektir. Böylelikle yurt içerisindeki çalışan istihdam artacaktır. Daha sonra yurt içerisinde kullanılacak malzemeler alınacaktır. Peki bu durumda ne olacak? Yurt sahibi personel aldığından ötürü devlete ödemesi gereken bir takım prim, sigorta aidatları vb. unsurlar olacağı için devlet de dolaylı olarak gelir kazanacaktır. Diğer taraftan yurtta kullanılacak malzemelerin temininden sonra diğer başka bir girişimciye gelir sağlayacaktır. Söz konusu bu döngü diğer piyasalara da sıçrayacaktır.  

Şimdi peki vergi uygulamalarının çokluğu ve oranların yüksekliği devam ederse ne olacak? Bu durumda bireyler kanunların aksine davranışta bulunup vergi kaçırmaya yönelecektir. Davranışların yönü kaçırmaya doğru tam anlamıyla yöneldiğinde ise devlet kazançlı çıkmayacaktır.

Yazının sonunda sizinle Fransız ekonomist ve aynı zaman kendini ilk anarşist ilan P.J. Proudhon’un ‘’What Is Proterty’’ kitabından günümüze ışık tutan bir tespiti sunalım. Anarşist ekonomist diyor ki ‘’Her vergi sonunda tüketiciye yansır ve fakirler vergiyi öder. Çünkü fakirler  zenginlere nazaran gelirlerinin daha büyük bir bölümünü tüketime ayırırlar.’’ Proudhon’un yaklaşımına göre yaptığımız anket sonucunu destekler niteliğinde olduğu görülmektedir fakat Proudhon’un  bu yaklaşımında  bir şeyi gözden kaçırdığını sanıyorum. Fakirler aslında devletin harcamasına kefil olan masum tefecilerdir. Çünkü enin sonunda yaşamak için mücadele vermek en çok ona yakışmaktadır.