Vergi, Maliye, Ekonomi, Sosyal Güvenlik, Ticaret Hukuku Hakkındaki Herşey

Ekonomi, Maliye

İmdat TÜRKAY
İmdat TÜRKAY
9190OKUNMA

2016 Yılı Asgari Geçim İndirimi Tutarları

Ayırma kuramı gereğince, emek gelirlerinin korunmasına yönelik olarak çağdaş vergicilikte yer alan bir müessese olarak, 2008 yılından buyana 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 32. maddesinde yer alan asgari geçim indirimi uygulaması; bir işverene bağlı olarak gerçek usulde ücret geliri elde eden milyonlarca çalışanı ilgilendiren ve ücretlilerin vergi yükünü azaltan bir müessesedir.

Gerçek usulde ücret geliri elde eden ücretlilerin yararlanacağı asgari geçim indirimi tutarları, ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan asgarî ücretin yıllık brüt tutarına belirlenen indirim oranı uygulanarak bulunan tutara, vergi tarifesinin ilk dilimine karşılık gelen oran (%15) uygulanarak hesaplanmakta ve çalışanlara ödenen ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmek suretiyle aylık olarak ücretlilere yansıtılmaktadır.

Bilindiği üzere, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından milli seviyede tek asgari ücret 30.12.2015 tarihinde 2016 yılı için 54,9 TL olarak oybirliğiyle tespit edilmiştir. Böylece, 2016 yılında asgari ücretin aylık brüt tutarı (54,9X30=) 1.647 TL olmaktadır. 2016 yılında geçerli olan aylık asgari ücret üzerinden kesilen gelir vergisi ise 209,99 TL olmaktadır. Asgari geçim indirimi uygulamasında; ücretlilerin medeni durumu, eşin çalışması ve çocuk sayısı nasıl olursa olsun; alacağı asgari geçim indirimi tutarı hiçbir şekilde asgari ücret üzerinden 2016 yılında kesilen gelir vergisi tutarı olan 209,99 TL’yi geçemeyecektir.

Gelir Vergisi Kanununun 32. maddesine göre, ücretin gerçek usulde vergilendirilmesinde asgarî geçim indirimi uygulanır. Asgarî geçim indirimi; ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgarî ücretin yıllık brüt tutarının; mükellefin kendisi için % 50'si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için % 7,5, üçüncü çocuk için %10, diğer çocuklar için % 5'idir.

Asgari geçim indiriminin yıllık tutarı, her ücretli için asgarî ücret üzerinden hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacaktır. Ücretlinin faydalanacağı azami indirim tutarı, elde ettiği ücret geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisi ile sınırlı olduğundan, mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde ücretliye herhangi bir iade de yapılmayacaktır.

Asgari geçim indirimi avantajından, ücret seviyesi ne olursa olsun, medeni durumları ve çocuk sayıları aynı olan tüm ücretliler eşit miktarda yararlanmaktadır. Dolayısıyla, yüksek ücret seviyesinden geliri olan ücretliler ile asgari ücret seviyesinden gelir elde eden ücretlilerin medeni durumları ve çocuk sayıları aynı ise yararlanacakları tutar da aynı olmaktadır. Asgari geçim indirimi uygulaması sonucunda; eşi çalışmayan ve 3 çocuğu olan bir asgari ücretli ile evli, eşi çalışan ve 5 çocuklu bir asgari ücretlinin aylık ücret geliri vergi dışı kalmaktadır.

Ücret gelirinin kısmî döneme ait olması halinde, ay kesirleri tam ay sayılmak suretiyle bu süreye isabet eden indirim tutarları esas alınır. Asgarî geçim indirimi, asgari ücretin brüt tutarına uygulanan indirim oranı sonucunda belirlenen tutar ile gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın (%15) çarpılmasıyla bulunan tutarın, hesaplanan vergiden mahsup edilmesi suretiyle uygulanmaktadır.  

İndirimin uygulamasında "çocuk" tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dâhil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları; "eş" tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade etmektedir.

İndirim tutarının tespitinde mükellefin, gelirin elde edildiği tarihteki medenî hali ve aile durumu esas alınmaktadır. İndirim, belirlenen oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak kaydıyla, ücret geliri elde eden aile fertlerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanmaktadır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, nafakasını sağladıkları çocuk sayısı dikkate alınır. Ücretlerin vergilendirilmesinde asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra, varsa teşvik amaçlı diğer indirim ve istisnalar dikkate alınmaktadır. Konu hakkında gerekli açıklamalar 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmış bulunmaktadır.

Yıllık/Aylık Asgari Geçim İndirimi Tutarları
2016 Yılında gerçek usulde ücret geliri elde eden ücretlilerin medeni durumları, eşin ücretli olarak çalışıp çalışmama durumu ve çocuk sayısına göre yararlanacakları yıllık ve aylık asgari geçim indirimi tutarlarının hesaplanması aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNİN HESAPLANMASINA İLİŞKİN TABLO
(Asgari Ücret; 2016 Yılı İçin Aylık 1.647 TL, Yıllık 19.764 TL Olarak Dikkate Alınmıştır.)
ÜCRETLİNİN
MEDENİ DURUMU

(1)
ORAN(%)

(2)
MATRAHİNDİRİM TUTARIAYLIK TUTAR
(Yıllık Brüt Asgari Ücret X AGİ Oranı)
(3)
[(3)X%15]

(4)
[(4)/12]

(5)
Bekâr509.882,001.482,30123,53
Evli eşi çalışmayan6011.858,401.778,76148,23
Evli eşi çalışmayan 1 çocuklu67,513.340,702.001,11166,76
Evli eşi ç alışmayan 2 çocuklu7514.823,002.223,45185,29
Evli eşi çalışmayan 3 çocuklu*8516.799,402.519,91209,99
Evli eşi çalışan509.882,001.482,30123,53
Evli eşi çalışan 1 çocuklu57,511.364,301.704,65142,05
Evli eşi çalışan 2 çocuklu6512.846,601.926,99160,58
Evli eşi çalışan 3 çocuklu7514.823,002.223,45185,29
Evli eşi çalışan 4 çocuklu8015.811,202.371,68197,64
Evli eşi çalışan 5 çocuklu*8516.799,402.519,91209,99
* Asgari ücretin 2016 yılı Gelir Vergisi tutarı aylık 209,99 TL olduğundan, Asgari Geçim İndirimi 2016  yılında aylık 209,99 TL'yi aşamayacaktır.


Asgari Geçim İndiriminden Yararlanacak Ücretliler

Gelir Vergisi Kanununun 32. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, gerçek usulde vergilendirilen ücret geliri elde eden ücretliler asgari geçim indiriminden yararlanabilir. Ücret geliri elde edenlerin asgarî geçim indiriminden yararlanabilmesi için Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesine göre elde ettikleri ücretlerin, gerçek usulde tespit edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir. GVK’nın 94. maddesine göre tevkifata tabi olmayan ve bu nedenle aynı Kanunun 95. maddesine istinaden ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ücretliler de asgari geçim indiriminden yıllık beyanname üzerinden yararlanabilirler.

Asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanamayacak ücretliler ise şöyledir;

  •    Ücretleri diğer ücret kapsamında vergilendirilen hizmet erbabı (GVK’nın 64. Mad.),
  •    Ücret geliri elde etmeyen diğer gerçek kişiler,
  •   Başka bir kanun hükmü uyarınca ücretlerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayanlar,
  •    Dar mükellefiyet kapsamında ücret geliri elde edenler,

Asgari Geçim İndirimi Tutarının Hesaplanması

GVK’nın 32. maddesinde yer alan hükme ve 265 Seri No.lu GV Genel Tebliğde yapılan açıklamalara göre; asgari geçim indirimi, ücretin elde edildiği takvim yılı başında belirlenen 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarına;

  • Mükellefin kendisi için %50
  • Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için %10
  • Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için %7,5
  • Üçüncü çocuk için %10
  • Diğer çocuklar için %5

Olmak üzere ücretlinin şahsi ve medeni durumu dikkate alınarak hesaplanan indirim oranının uygulanması sonucu bulunacak tutarın, GVK’nın 103. maddesinde yer alan gelir vergisi tarifesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranla (%15) çarpılması sonucu bulunacak indirim tutarının 1/12'sinin aylık olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi suretiyle bulunmaktadır.

Örneğin, eşi çalışmayan, 3, 9 ve 15 yaşlarında 3 çocuğu bulunan ücretlinin çocuklarının sosyal güvenlik yönünden kendisine tabi bulunması durumunda, asgari geçim indirimi oranı şöyle hesaplanacaktır.

Ücretlinin kendisi için%50
Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için%10
Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk 2 çocuk için (%7,5X2=)%15
Üçüncü çocuk için%10
Toplam asgari geçim indirimi oranı  %85

 
Bu durumda, yıllık olarak ücretliye ödenecek asgari geçim indirimi tutarının hesaplanması aşağıdaki formüle göre bulunabilecektir.

A.G.İ. Yıllık Tutarı = (Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı X A.G.İ. Oranı) X %15


Asgari geçim indirimi yıllık tutarı, ücretlinin asgari geçim indiriminden bir yıl boyunca faydalanacağı net menfaattir. Aylık yapılan ücret ödemelerinde ise asgari geçim indirimi, hesaplanan yıllık tutarın 12’ye bölünmesi suretiyle uygulanacak ve bir ay içerisinde yararlanılabilecek asgari geçim indirimi tutarı, yıllık olarak hesaplanan tutarın 1/12’sini geçemeyecektir. Bu durumda, asgari ücretin aylık tutarı ise;

A.G.İ. Aylık Tutarı=A.G.İ. Yıllık Tutarı/12


Formülü ile bulunacaktır. Aylık olarak tespit edilen bu tutarlar ise işverenler tarafından Asgari Geçim İndirimi Bordrosunda her bir ücretli için aylar itibariyle gösterilecektir. Asgari geçim indiriminin yıllık tutarı, her ücretli için asgarî ücret üzerinden hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacaktır.

Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından işçilerin bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücreti 2016 yılında günlük 54,9 TL olarak kararlaştırılmış ve böylece asgari ücretin aylık tutarı (54,9X30=) 1.647 TL olmuştur. 2016 yılında geçerli olan aylık asgari ücret üzerinden kesilen gelir vergisi ise 209,99 TL olmaktadır.

Ücretlinin faydalanacağı azami indirim tutarı, elde ettiği ücret geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisi ile sınırlı olduğundan, mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde ücretliye herhangi bir iade yapılmayacaktır. Asgari geçim indirimi tutarının, ücretlinin aylık hesaplanan gelir vergisinden fazla olması halinde, fazlası dikkate alınmayacaktır.

Örnek: Bekar bir asgari ücretlinin 2016 yılı Ocak ayında yararlanacağı aylık asgari geçim indirimi tutarı şöyle hesaplanmaktadır.


2016 Yılında asgari ücretin yıllık brüt tutarı (1.647X12=)
19.764,00 TL
Ücretlinin asgari geçim indirimi oranı%50
-Ücretlinin kendisi için %50 
Asgari geçim indirimine esas tutar (19.764X %50=)9.882,00 TL
Asgari geçim indiriminin yıllık tutarı (9.882X %15=)1.482,30 TL
Asgari geçim indirim aylık tutarı (1.482,30/12)123,53 TL

 
Örnek: Asgari ücretlinin eşi ev hanımı olup; 6, 11 ve üniversitede okuyan 22 yaşında toplam üç çocuğu bulunmaktadır. Ocak/2016 ayında ücretlinin yararlanacağı asgari geçim indirimi tutarı şöyle hesaplanacaktır. GVK’nın 32. maddesine göre, ücretlinin 3 çocuğu da sistem kapsamında asgari geçim indirimi oranının tespitinde dikkate alınacaktır.

2016 Yılında asgari ücretin yıllık brüt tutarı (1.647X12=)19.764,00 TL
Asgari Geçim İndirimi Oranı%85
- Mükellefin kendisi için %50 
- Mükellefin eşi için %10 
- Mükellefin çocukları için %25
(İlk 2 çocuk için %7,5X2= %15)
(Üçüncü çocuk için %10)
 
Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (19.764X%85=)16.799,40 TL
Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı (16.799,40X%15=)2.519,91 TL
Asgari geçim indirim aylık tutarı (2.519,91/12=)209,99 TL
Ücretlilerin medeni durumu, eşin çalışması ve çocuk sayısı nasıl olursa olsun, alacağı asgari geçim indirimi tutarı hiçbir şekilde asgari ücret üzerinden 2016 yılında kesilen gelir vergisi tutarı olan 209,99 TL’yi geçemeyecektir. 


Sistemin doğru bir şekilde çalışması için, işverenler ile çalışanların 265 Seri No.lu GV Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre hareket etmeleri gerekmektedir. Ücretli ve işverenlerin asgari geçim indirimi uygulamasında, haksız indirim nedeniyle vergi ziyaına sebebiyet vermeleri halinde cezalı tarhiyatla karşılaşacakları unutulmamalıdır.

http://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/sikca-sorulan-sorular (Erişim tarihi: 19.01.2016)
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 103. maddesinde yazılı tarifenin birinci gelir dilimine karşılık gelen orandır.
Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz; kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

Yorumlarınızı Bize Yazınız

Soru Sor